PLANIFICACIÓN SOCIOLINGÜÍSTICA DA LINGUA GALEGA Henrique Monteagudo Universidade de Santiago de Compostela

Glotopolítica, política lingüística Glotopolítica: Campo de estudos lingua/poder Política Lingüística: Regulación política da diversidade lingüística Language politics Language policy Lexitimación Planificación Lingüística: Quen?, que?, como?, para que?

política lingüística A política lingüística é un elemento regulador das relacións entre as transformacións sociais amplas e os seus efectos sobre as linguas. Constitúe un mecanismo de control social, participación e debate das dinámicas que afectan á evolución das linguas, evitando efectos derivados indesexados destas.

Normalización lingüística Como proceso: defensa e promoción dun idioma ameazado Como obxectivo / ideal: situación lingüística ‘normal’ > modelos Norma: normal descritivo (frecuencia) / prescritivo (regra) \\ anormal infrecuente / incorrecto

Normalización lingüística Concepción minimalista (individualismo): o/a falante non atopa problemas para desenvolverse nesa lingua. Concepción maximalista (estato-nacionalismo): monolingüismo social (territorio (país / estado) e falantes monolingües). Concepción ecolingüística: institucionalización. O uso da lingua é esperable, de rutina na totalidade das situacións de comunicación, ao menos nas máis frecuentes e significativas. Produción e reprodución da comunidade lingüística Produción e reprodución da lingua

Normalización lingüística 1. Punto de vista da comunidade lingüística Condicións para a produción da comunidade lingüística: (auto-)recoñecemento, igualdade, promoción. Condicións para a reprodución da comunidade lingüística: uso exclusivo / preferente / suficiente da lingua en dominios clave da comunicación social (administracións e servizos ao público, sistema educativo, media, traballo, lecer). 2. Punto de vista da lingua Condicións para a produción da lingua: recoñecemento, estandarización, diversificación discursiva - estilística Condicións para a reprodución da lingua: difusión, aprendizaxe informal e formal, transmisión interxeneracional

Normalización lingüística Punto de vista dos/as falantes Garantía de interacción rotinaria (i. e., sen custo ou esforzo extra nin estrés engadido) na súa propia lingua nos contextos de comunicación máis relevantes. En particular, no sistema educativo, no ámbito laboral, nos servizos ao público das administracións e das empresas privadas, e mais no acceso ao consumo, á información e aos produtos/ actividades de lecer.

Pl: Modelo de Einar Haugen FORMA FUNCIÓN SOCIEDADE Selección Expansión funcional LINGUA Codificación normativa Grafización Gramaticalización Lexicalización Diversificación estilística “Nas relacións lingua/sociedade, a forma segue á función”

Pl: R.L. COOPER, DIFUSIÓN DA LINGUA Gradación e concreción de obxectivos: Grupos meta Novos usuarios: Aprendizaxe da lingua Falantes tradicionais: Aprendizaxe do estándar, variedade escrita Elaboración de materiais de apoio: Ensino regular/reciclaxe adultos

CICLO DE INNOVACIÓN ELABORACIÓN DIFUSIÓN ACEPTACIÓN ADOPCIÓN

Tipoloxías de políticas lingüísticas 1 Explícita Pro-activa Regulatoria Incentivadora Reactiva Implícita

Tipoloxías de política lingüística 2 Principios legais Persoal Territorial Obxectivos Recuperación/promoción dunha lingua ameazada Conservación/estabilización status quo Fagocitación: Substitución e asimilación

Tipoloxías de política lingüística 3 Voluntaria Acoutada Universal Asistida INTENSIVA Indemnizatoria Non asistida Permisiva Diferencial EXTENSIVA

Ciclo da planificación lingüística 1. Diagnóstico 2. Coñecemento da realidade 3. Determinación obxectivos 4. Previsión de medios 5. Implementación 6. Avaliación

diagnóstico (1) Diagnóstico: Definición do problema Debate público Participación expertos Análise DAFO: Procedemento DELPHI: Focalización progresiva Negativo Afirmativo Situación Feblezas Fortalezas Previsión Ameazas Oportunidades

Coñecemento da realidade (2) Transmisión da lingua, uso e coñecemento Usos institucionais: Administracións, ensino, medios de comunicación, produción cultural… Actitudes, opinión pública, expectativas Fontes de datos: Censos de poboación e vivenda Inquéritos globais: MSG-91, IGE-03, IGE-08 Enquisas parciais: CIS-93, CIS-98,RAG-04, CCG-09 Índices: Observatorio da Lingua Galega Traballos avaliativos: USC-10 Traballos cualitativos: Actitudes da mocidade…

O cerne da planificación: programación de obxectivos e medios (3.1) 1.Respaldada política e legalmente 2. Asesorada por expertos 3. Participativa e dialogada 4. Aberta e transparente 5. Flexible, adaptable e reaxustable Toma de decisións: O proceso é tan importante coma o produto

determinación de obxectivos(3.2) Prioridades: Obxectivos xerarquizados Secuencia, encadeamento e gradualidade: Obxectivos temporalizados, facilidade de avaliación (axuste do proceso sobre a marcha) Sectores: Obxectivos sectorializados Perspectiva sistémica: Ecolingüística Creación dun horizonte global : Fomentar e aproveitar sinerxias Asegurar avances graduais (concreción de obxectivos/detección de problemas)

Previsión de medios (4) Medios: Humanos: Formación do persoal, condicións laborais. Institucionais: Organismos centrais planificadores, unidades de traballo (situación no organigrama), orientación, consulta e coordinación, asesoramento e avaliación Económicos: Orzamentos Normativos: Leis, decretos, regulamentos, ordenanzas…

Implementación (5) INPUT: Recursos investidos OUTPUT (PRODUTO) OUTCOME (RESULTADO) INPUT: Recursos investidos IMPLEMENTACIÓN: ‘Caixa negra’ (Dinámicas descendentes, ascendentes, laterais) OUTPUT: Produto (accións, actividades…) OUTCOME: Resultado (‘variación experimentada pola situación por efecto da intervención planificadora’)

Avaliación (6.1) Coñecemento da realidade: reinicio do ciclo Medición da variación producida pola intervención planificadora: Comparanza Valora os resultados, non os produtos Á luz dos resultados, valora o conxunto do proceso Factores coadxuvantes Factores entorpecedores Reaxuste de obxectivos, medios, previsións, métodos: Reinicio do ciclo

Avaliación (6.2) Optimización: EFECTIVIDADE EFICACIA Comparanza entre os resultados obtidos e os obxectivos previstos EFICIENCIA Comparanza entre resultados obtidos e os recursos investidos Optimización: Dada unha cantidade de recursos>o mellor resultado Dados os obxectivos> conseguilos ao menor custo posible