NATUR INGURUNEAREN DIDAKTIKA Maider Pérez de Villarreal Dk. Zientzia Esperimentalen Arloa Psikologia eta Pedagogia Saila “Los Magnolios” Eraikina Nafarroako Unibertsitate Publikoa Tel. 948-169246 e-mail: maider.perezdevillarreal@unavarra.es 2015-2016 GELA: 108

NATUR INGURUNEAREN DIDAKTIKA EDUKIAK NATUR INGURUNEAREN DIDAKTIKA BLOKE 1 : 1. Gaia: Heziketa-modeloen analisia: tradizionala (konduktista eta positibista) eta aurrerakoia (kognitibo eta konstruktibista) 1.1. Ausubel, Novak eta Gowin-eko irakaskuntza teoriak, Natur Ingurunearen Didaktikarako. 1.2. Beren funtsezko printzipioak 1.3. Kontzeptu-akatsen teoria

NATUR INGURUNEAREN DIDAKTIKA EDUKIAK NATUR INGURUNEAREN DIDAKTIKA BLOKE 1 : 2. Gaia : Teknika Instrukzionalak, Natur Ingurunearen Didaktikaren Irakaskuntza prozesuaren hobekuntzarako. 2.1. Kontzeptu-mapak eta Ikaskuntza Esanguratsua 2.2. Ezagueraren UVE-a, Ezagueraren eraikuntza (modulu instrukzionala eta ezagueraren modeloa) eta Natur Ingurunearen ikerkuntza prozesua

NATUR INGURUNEAREN DIDAKTIKA EDUKIAK NATUR INGURUNEAREN DIDAKTIKA BLOKE 2 : 3. Gaia: Nafarroako Foru Erkidegoko Haur Hezkuntzako Curriculuma 3.1. Ingurunearen ezaguera: helburuak, edukiak eta ebaluazio-irizpideak

NATUR INGURUNEAREN DIDAKTIKA EDUKIAK NATUR INGURUNEAREN DIDAKTIKA BLOKE 3: 4. Gaia: Natura Inguruneko aukeratutako alderdiei dagokienez, diseinu kurrikular eta instrukzionala lantzea (NUPeko Campus-a, Iruñeko eta bere inguruko baliabide didaktikoak-geologikoak-biologikoak, eta abar) 4.1. Natura Inguruneari dagokionez diseinu kurrikular eta instrukzionala lantzeko jarraibideak 4.2. Egokitutako Ezagueraren modeloa lantzea 4.3. Ezagueraren modeloaren aurkezpen publikoa

NID 1. GAIAK 1.1. Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun 1.2. Finlandia, heziketa eredua 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. 6

NID 1. GAIAK BIDEOAK 1. HAUR HEZKUNTZAREN ALDE: (Grao editoriala) https://www.youtube.com/watch?v=99mM-UYr22Y&feature=youtu.be 2. SUGATA MITRA EN TED (AGOSTO 2013) (22 min) http://es.slideshare.net/eunimrdz94/mtodo-de-enseanza-sugata-mitra http://www.youtube.com/watch?v=pqoruTqMiUc 3. SALMAN KHAN EN TED (2011) (20 min) https://youtu.be/CF_oTCspzE8 4. POR QUÉ LOS NIÑOS SE ABURREN EN LA ESCUELA (13 min) http://www.youtube.com/watch?v=eEqF_1aXUw4 5. TEDS FOR KIDS http://www.ted.com/talks/beau_lotto_amy_o_toole_science_is_for_everyone_kids_included/transcript?language=en http://www.ted.com/talks/beau_lotto_amy_o_toole_science_is_for_everyone_kids_included# 7

NID 1. BIDEOAK BIDEOAK 5. EL MEDIO AMBIENTE EN LA EDUCACIÓN (PARA TODOS LA 2) (27 min) http://www.rtve.es/alacarta/videos/para-todos-la-2/para-todos-2-debate-medio- ambiente-educacion/1544360/ 6. ATRÉVETE A SABER https://www.youtube.com/channel/UCfYxJWTSRhP2rBNjbrfwuxg BALIABIDEAK: 1. ELHUYAR FUNDAZIOA http://aldizkaria.elhuyar.org/ http://www.elhuyar.org/zientziaren-komunikazioa/ES 2. HIRU.COM http://www.hiru.com/ciencias-y-tecnologia 3. KHAN ACADEMY https://es.khanacademy.org/ http://www.totemguard.com/aulatotem/2012/01/como-crear-tu-propia-khan-academy/ 8

NID 1. BIDEOAK ABANGUARDIAKO LIBURUAK EDO JOERAK: HEIKE FREIRE: EDUCAR EN VERDE: Ideas para acercar a niños y niñas a la naturaleza FRANCESCO TONUCCI: La ciudad de los niños CARL HONORÉ: Elogio de la lentitud ZYGMUNT BAUMAN: Vida líquida http://www.aimdigital.com.ar/2015/09/03/zygmunt-bauman-facebook-esta-basado-en-el-miedo-a-estar-solo/ PAULO FREIRE: Por una pedagogía de la pregunta. https://es.wikipedia.org/wiki/Paulo_Freire 9

1. Jarduera (banakakoa): 1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 1. Jarduera (banakakoa): Behin Sugata Mitra eta Salman Khan-en TED-eko konferentziak entzunda, egin hausnarketa bat eta azaldu zeintzuk diren agertzen diren ideia nagusiak, ados ala ez zauden eta nola aplikatuko zenuke zure berehalako errealitatean eta batez ere Natur Ingurunearen arloan.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. AURKIBIDEA 1. Sarrera 2. Zientzia irakaskuntzaren balioa 3. Nola gidatzen da ikaskuntzaren prozesua? 4. Zer da irudizko modeloa? 5. Nola eman irudizko modeloa HH? 6. Zientziaren garrantzia HHko profesionaletan. 7. Zer da mundua? 8. Prozesu historikoa 9. Nola uler daiteke mundua? 10. Hizkuntza 11

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. AURKIBIDEA 11. Eduki zientifikoen ideiak lehen adinetan erakusteko garrantzia. 12. Zientziaren eta beste giza sorrera batzuen arteko desberdintasuna 13. Gizonen jarrera desberdinak zientziaren aurrean. 14. Zergatik erakutsi Zientzia lehen adinetan? 15. Lehen garaietako zientzia 16. Dibulgazio modeloak 17. Zientzien irakaskuntzan bultzatu behar diren ahalmenak 18. Nola izan behar diren etorkizuneko irakasleak. Zer jakin behar dute egiten irakasleek 19. Heziketaren zenbait gako-hitzak 20. Pedagogo berritzaileak 12

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 1. Sarrera ZIENTZIA: Erakusten ditu nola diren gauzak aztertzeko prozedurak eta prozesu naturalak zuzentzen dituzten legeak. Natura nolabait gizakiaren zerbitzura erabiltzea, baimentzen du. Fenomenoen eta prozesu naturaletako nola eta zergatik galderei erantzuten saiatzen da. GIZA BALIOAK: - Aurrerabide moral, intelektual eta materiala handitzen dute. - Gure gizartearen kideetako kopuru handienaren zoriona eta ongizatea areagotzen dituzte. HUMANISMO MODERNOA: - Espirituaz eta zientziaren metodoaz baliatzen da elkarrizketa hutsean ez erortzeko. La CIENCIA nos enseña los procedimientos para averiguar cómo son las cosas y las leyes que rigen los procesos naturales y, consecuentemente, a poder utilizar en parte la naturaleza para servicio del hombre. Fundamentalmente, se ocupa del cómo y del porqué de los fenómenos y procesos naturales. El estudio y apreciación de los valores humanos y de cómo debería utilizarse el creciente poder de la ciencia para aumentar el progreso moral, intelectual y material, así como también para incrementar el bienestar y la felicidad del mayor número de integrantes de nuestra sociedad. Esto constituye la base del humanismo moderno, que debe impregnarse del espíritu y método de la ciencia para no degenerar en mero charlatanismo. Recíprocamente, la ciencia y el conocimiento científico sin la orientación de normas morales y sociales podrían convertirse en un monstruo que aniquilaría todo lo noble y digno que puede tener el espíritu. Zientzia eta ezaguera zientifikoa, arau moral eta orientazio sozialik gabe, espirituak izan dezakeen balio noble eta duin guztiak suntsituko lukeen munstro batean bihur litezke.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 1. Sarrera Liburua: The impact of science on society Hurrengo pentsamenduak transkribatu zituen oso modu argigarrian: "Gure aroak baditu gauza batzuk behar dituenak eta beste batzuk saihestu izango lituzkeenak. Humanitateak errukitsu eta zoriontsua izateko nahia behar du; ezaguerarako nahia eta mito atseginei uko egiteko erabakia hartu behar ditu; itxaropen ausarta eta sorreraren bulkada behar ditu, batez ere. Saihestea behar dituen eta hondamendiko zorian ekarri dioten gauzak dira: krudelkeria, bekaizkeria, gutizia, konpetentzia, ziurtasun subjektibo edo irrazionaleko bilaketa eta freudianoek “nahi hila” deitzen diotena… Gaiaren sustraia oso sinplea da, hain sinplea, lotsatuta sentitzen naizela hura aipatzean, jakintsu zinikoek nire hitzak agurtuko dituzten barre maltzurren beldurragatik. Kontatzen dudana maitasuna edo gupida da. Hau sentitzen baduzu, baduzu bizitzeko arrazoia, etorkizunerako gidaliburu bat, amorrurako arrazoia, zintzotasun intelektualaren aginduzko beharra”. Bertrand Russell: matematikaria eta filosofoa (1872-1970) Literatura Nobel Saria: 1950 El matemático y filósofo Bertrand Russell, en su libro The impact of science on society, transcribió los siguientes pensamientos de forma muy ilustrativa: “ Hay ciertas cosas que nuestra edad necesita, y ciertas cosas que debería evitar. Necesita compasión y un deseo de que la humanidad sea feliz; necesita el deseo de conocimiento y la determinación de rechazar mitos agradables; necesita, sobre todo, una valiente esperanza y el impulso de la creación. Las cosas que necesita evitar y que la han traído al borde de la catástrofe son la crueldad, la envidia, la codicia, la competencia, la búsqueda de una certidumbre subjetiva o irracional y lo que los freudianos llaman el deseo muerto…La raíz del asunto es muy simple, tan simple que me siento avergonzado de mencionarla por temor de la risa burlona con que los sabios cínicos saludarán mis palabras. A lo que me refiero es amor o compasión. Si siente esto, tiene un motivo para su existencia, una guía en la acción, una razón para el coraje, una necesidad imperativa de honestidad intelectual”. Estas reflexiones reflejan que la enseñanza de la ciencia de la naturaleza, no debe considerarse separada de la enseñanza humanista. https://youtu.be/eQYkqUlsIq0 Gogoeta hauek islatzen dute, natur zientziaren irakaskuntza ez dela alde humanista batetik banandu behar.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 1. Sarrera Einstein-ek: humanismo berriaren edo humanismo zientifikoaren espiritua adierazi zuen. Pentsatzen zuen: “enpresa tekniko guztien interes nagusia beti izan behar dela, gizakiaz eta bere sekretuaz arduratzea. Ez da hau inoiz ahaztu behar diagramen eta ekuazioen artean”. Analogiaz, zientziaren irakaskuntzan estimulatu behar dira jarrera onenak eta balio espiritualak. Einstein: (1879-1955) Fisika-ren Nobel saria: 1921 http://www.hiru.com/fisica/el-principio-de-relatividad-de-einstein Einstein: encarnó el espíritu del nuevo humanismo o del humanismo científico. Consideraba que “preocuparse por el hombre en sí y por su secreto debe constituir siempre el interés principal de todas las empresas técnicas. Nunca debe olvidarse esto en medio de los diagramas y las ecuaciones”. -Análogamente en la enseñanza de la ciencia debe tratarse constantemente de estimular las mejores actitudes mentales y valores espirituales del alumno. Hasta ahora, los profesores de materias científicas, no estaban destinados a impartir educación alguna, sino a enseñar su propia especialidad. Pero mientras la ciencia no esté destinada a educar, de alguna manera fracasará la educación. Para romper este círculo vicioso, se hace necesaria una completa revolución de nuestro sistema de enseñanza. Orain arte, materia zientifikoko irakasleak ez zeuden zuzenduta heziketarik ematera, baizik eta bere espezialitatea erakustera. Baina zientzia heztera zuzenduta ez dagoen bitartean, nolabait heziketak porrot egingo du. Sorgin-gurpil hau apurtzeko, gure irakaskuntza-sistemaren iraultza osoa beharrezko egiten da.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. NOLA SORTU ZEN UNIBERTSOA? (Stephen Hawking) https://youtu.be/1G4Ln_tsKy8 http://es.slideshare.net/eunimrdz94/mtodo-de-enseanza-sugata-mitra Los móviles fundamentales del progreso científico son: la curiosidad, el anhelo del conocimiento, y la imaginación creadora; pero estas tendencias intelectuales naturales han sido y son, en muchísimos casos particulares, intensificadas y agudizadas por las necesidades materiales del hombre. Mediante la actividad científica el hombre aprendió a: describir objetivamente el mundo que lo rodea; a clasificar los resultados de la observación; a realizar experiencias controladas; a establecer relaciones entre las variables que intervienen en los distintos procesos naturales; a buscar explicaciones de los fenómenos naturales y de las experiencias mediante la creación de hipótesis y elaboración de teorías a partir de un pequeño número de proposiciones primitivas y definiciones operacionales que vinculen lo observado con los símbolos de la teoría; a verificar sus presunciones y teorías, deduciendo consecuencias lógicas de las mismas y verificándolas luego experimentalmente, y, consecuentemente, hacer predicciones.

2. Jarduera (banakakoa): 1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 2. Jarduera (banakakoa): Behin Stephen Hawking bideoa ikusita eta ulertuta kontzeptu nagusienak, idatzi nola azalduko zenioke 5 urteko haur bati, nola sortu zen unibertsoa eta bizia. http://130.206.160.21/rid=1NT5SBGY2-1B7ZF66-17Y/KM%20GALTZORIAN%20DAUDEN%20ANIMALIAK.cmap

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. Egiak Sinis menak Ezaguera Premisak Ezagutzea gogoratzea da? http://www.hiru.com/eu/filosofia/platon-y-la-teoria-de-las-ideas/-/journal_content/56/10137/4026281 Zientzia (ἐπιστήμη) arrazoiaz (λόγος) lagunduta, egiazko iritzia da. Platón. Teeteto, 202, b-c https://es.wikipedia.org/wiki/Epistemolog%C3%ADa http://www.hiru.com/eu/filosofia/platon-y-la-teoria-de-las-ideas Los móviles fundamentales del progreso científico son: la curiosidad, el anhelo del conocimiento, y la imaginación creadora; pero estas tendencias intelectuales naturales han sido y son, en muchísimos casos particulares, intensificadas y agudizadas por las necesidades materiales del hombre. Mediante la actividad científica el hombre aprendió a: describir objetivamente el mundo que lo rodea; a clasificar los resultados de la observación; a realizar experiencias controladas; a establecer relaciones entre las variables que intervienen en los distintos procesos naturales; a buscar explicaciones de los fenómenos naturales y de las experiencias mediante la creación de hipótesis y elaboración de teorías a partir de un pequeño número de proposiciones primitivas y definiciones operacionales que vinculen lo observado con los símbolos de la teoría; a verificar sus presunciones y teorías, deduciendo consecuencias lógicas de las mismas y verificándolas luego experimentalmente, y, consecuentemente, hacer predicciones.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 2. Zientzia irakaskuntzaren balioa Aurrerabide zientifikoaren balioak dira: Jakin-mina eta ezaguerarako eta irudimen sortzailerako Irrika Jarduera zientifikoaren bitartez gizakiak ikasi zuen: Inguratzen duen mundua objektiboki deskribatzen Behaketaren emaitzak sailkatzen Kontrolatutako esperientziak egiten Prozesu natural desberdinetan parte hartzen duten aldagaien arteko erlazioak ezartzen Fenomeno natural eta esperientzietako azalpenak bilatzen, hipotesi-sorreraren eta teoriak lantzearen bitartez. Bere presuntzioak eta teoriak egiaztatzen, beretako ondorio logikoak ondorioztatuz eta gero esperimentalki egiaztatuz edo deuseztatuz, eta beraz, aurresanak egitea. Los móviles fundamentales del progreso científico son: la curiosidad, el anhelo del conocimiento, y la imaginación creadora; pero estas tendencias intelectuales naturales han sido y son, en muchísimos casos particulares, intensificadas y agudizadas por las necesidades materiales del hombre. Mediante la actividad científica el hombre aprendió a: describir objetivamente el mundo que lo rodea; a clasificar los resultados de la observación; a realizar experiencias controladas; a establecer relaciones entre las variables que intervienen en los distintos procesos naturales; a buscar explicaciones de los fenómenos naturales y de las experiencias mediante la creación de hipótesis y elaboración de teorías a partir de un pequeño número de proposiciones primitivas y definiciones operacionales que vinculen lo observado con los símbolos de la teoría; a verificar sus presunciones y teorías, deduciendo consecuencias lógicas de las mismas y verificándolas luego experimentalmente, y, consecuentemente, hacer predicciones.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 2. Zientzia irakaskuntzaren balioa Mundu fisikoaren legeen ezaguerak baimentzen du: - Gizakiak munduan kokatzen - Natura, gizakien zerbitzurako erabiltzen. Zientziak, gizakiari baimentzen dio: - Fenomeno naturalen ikuskizunen aurrean, izaki kikilduta batetik, bere onurako interpreta ditzakeen batera, bihurtzea. - Material eta mentalki, ahalik eta libreena izatea. Gero eta gehiago, egunero pentsamenduetan, giza jardueretan eta egitura sozialetan eragin handiagoa baitu. Zientziaren prozedurak: - behaketa hezten du - objektibotasunarekin adierazteko zehaztasuna - indukzioa eta arrazoiketa garatzen ditu - buruko jarrera (jarrera mentala) eratzen du. Mens sana in corpore sano. (Sátiras) Juvenal. Zientzia eta humanitateak eskutik dabiltza giza aurrerabiderantz. Jarrera zientifikoz estimulatutako buruak, ez soilik bizi garen munduaren ulermen zehatzagora irits daitezkeenak dira, baizik eta, gizartea eraldatzeko eta aurrerabidea lortzeko gehien parte hartuko dutenak, izan daitezke. http://www.educapeques.com/lectura-para-ninos/leonardo-da-vinci.html El conocimiento de las leyes del mundo físico, permiten al hombre: Ubicarse en el mundo Adquirir un medio para utilizar la naturaleza a su servicio. La ciencia permite al hombre, pasar de la condición de un ser amedrentado frente a los espectáculos de los fenómenos naturales, a un ser que los puede interpretar y utilizar para su propio beneficio. La ciencia contribuye, quizá más que cualquier otro proceso humano, a hacer ala hombre lo más libre posible, tanto desde el punto de vista mental como material. Cada día ejerce mayor influencia en el pensamiento, las actividades humanas y la estructura social. Procedimientos de la ciencia: educa la observación; enseña a expresarse con objetividad y precisión; desarrolla la inducción y el razonamiento; forma una actitud mental. EL MÁXIMO VALOR DE LA CIENCIA RESIDE EN LA ACTITUD MENTAL QUE DESARROLLA CUANDO SE ENSEÑA DE MANERA CONVENIENTE. Mens sana in corpore sano. (Sátiras) Juvenal. Ciencia y humanidades caminan de la mano hacia el progreso humano. Las mentes animadas por una verdadera actitud científica, no sólo son las que pueden llegar a la mejor comprensión del mundo en que vivimos sino que pueden actuar en la sociedad, como verdaderos elementos de fermentación, transformación y progreso. ZIENTZIAREN BALIO HANDIENA DATZA ERA EGOKIAN ERAKUSTEN DENEAN GARATZEN DUEN BURUKO JARRERAN

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 3. Nola gidatzen da ikaskuntzaren prozesua? Jakinmina gizakiaren eta beste animalia batzuen ezaugarria da. Adibidea: Zergatik egiten du euria? Nola gertatzen da aipaturiko fenomenoa? Eremu zientifikoko erantzuna. Zein dira arrazoi nagusienak? Garrantzizko arrazoiak Zertarako gertatzen da? Arrazoi teleologikoak. Azken bi kategoria hauek ez dute erantzunik zientziaren barruan Umearen jakinmina bultzatu eta mantentzeko: Erantzun eraginkorrak, bere mailara, ematea (Konparazioak erabiliz) Galderak sailkatzea eta kategorizatzea, prozesua deskribatuz, eremu zientifikoan erantzunez, kontzeptu akatsak ez eragiteko. Prozesu zientifikoak, jakinminak gidatuta, behaketarako ahalmena pizten du eta bigarren galdera bat sortzen du. La curiosidad es una característica del hombre y de otros animales. Es un rasgo asociado con “ganas de vivir”, “interés por la vida”, “inteligencia”… Los maestros en torno a la pregunta, tan interiorizada en el ser humano y tan característica de la etapa infantil, debemos distinguir las diferentes "categorías". Por ejemplo consideremos la pregunta: ¿Por qué llueve? Esta pregunta presenta las siguientes categorías: a. ¿Cómo ocurre dicho fenómeno? Respuesta de ámbito científico. b. ¿Cuáles son las causas transcendentes? Razones transcendentes. c. ¿Para qué se produce? Razones teleológicas. Estas dos últimas categorías no tienen respuesta dentro de la ciencia ilustración: niño se pregunta por qué llueve Para mantener la curiosidad del niño hay que proporcionarle respuestas operativas, a su nivel. El maestro tiene que clasificar y categorizar las preguntas, respondiéndolas en el ámbito científico, describiendo el proceso. El proceso científico despierta la capacidad de observación y motiva la formulación de la segunda pregunta de la serie.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 4. Zer da Irudizko Modeloa? Irudizko modeloak: zientziak ematen duen errealitatearen irudikapen bat egiteko erreminta da; gure garunak lan egiten duen modua ere defini liteke . Adibidea: etxe baten eraikuntza 1. Proiektua: gure irudimenaren sorrera ekitaldia. 2. Planoa: neurriak kalkulatuz, egiturak, materialak, kalitateak... 3. Errealitatea: etxea egia bilakatzen da Gure etxearen eraikuntzako garrantzitsuena perfekzioa da, pareten topaketak lerro zuzenak dira eta eratzen duten angeluak dira 90 gradukoak: etxea eraiki dugu Platonen ideietako munduarekin. Modelos imaginarios: es una herramienta que proporciona la ciencia y constituye una representación de la realidad; podría también definirse como la manera en que trabaja nuestro cerebro. - Ejemplo : la construcción de una casa 1º El proyecto: acto de creación de nuestra imaginación. La podemos recorrer hasta el último detalle. La vemos terminada en nuestro pensamiento. 2º La pasamos a planos: Calculamos las estructuras, materiales, calidades, etc y...La casa se hace realidad. Lo importante en la construcción de nuestra casa es la perfección, los encuentros de las paredes son líneas rectas y los ángulos que forman son de 90º: Hemos construido la casa con el mundo de las ideas de Platón.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 4. Zer da Irudizko Modeloa? Modeloen boterea: errealitateko objektuak erabil ditzakegu modelo bezela, naturan gertatzen dena irudikatzeko. Laranjek, planetak eta eguzkia irudika dezakete eta jolas dezakegu erantzunak lortzeko. Mundu errealeko objektuen egitura atomikoa, etxea imajinatzen dugun modura, imajina dezakegu. Adibidea: Ura molekulek eratuta dago (irudimenaren ekintza) . Gero portaera-legeak adierazten ditugu molekula horietarako: gure modeloko bolek era elastikoan txoke egiten dute (ura, egoera likidoan), itxesita daudenean eta banantzea kostatzen du (solidoa) eta azkarrago mugitzen dira berotzen direnean (gasa). Metodo zientifikoaren oinarria: Ur errealarekin gertatzen dena egiaztatu behar dugu; urak gure irudizko modeloan portatzen den modua errealitatearekin bat datorren ikusi behar dugu: hortarako, ura berotzen dugu, hozten dugu; azken finean errealitatea maneiatzen dugu eta, emaitza gure aurreikuspenekin bat datorrenean, modeloa onartzen dugu. Hau zientziaren eraikuntzako oinarria da. Adibidez, Anaxágoras, III. mendean ulertu zuen Lurra biribila zela eta imajinatu zuen mugi zezakeen, neurtu eta bere borondatera abiatu, laranja bezala. El poder de los modelos: nos permite jugar con los planetas y el sol como si fueran naranjas. De la misma forma que imaginamos la casa, nos podemos imaginar la estructura atómica de los objetos del mundo real. Otro ejemplo: El agua está formada por moléculas (acto de la imaginación). Después enunciamos las leyes de comportamiento para esas moléculas: Las bolas de nuestro modelo chocan de forma elástica (líquido), cuesta trabajo separarlas cuando están pegadas (sólido) y se mueven más deprisa cuando se calientan (gas). Así se construye la base del método científico: Debemos comprobar lo que ocurre con el agua real; ver si el agua se comporta como la hemos imaginado en nuestro modelo imaginario: La calentamos, la enfriamos; en suma manipulamos la realidad y, cuando el resultado coincide con nuestras previsiones, aceptamos el modelo. Esta es la base de la construcción de la ciencia.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 5. Nola eman Irudizko Modeloa Haur Hezkuntzan? Metodo zientifikoak: 1. BEHAKETA: Edozein iritziren edo objektu baten edo izaki bizidunaren gaineko esaldiaren aurrekoa. 2. IZENA JARTZEA: Garunak baliokidetasun-klaseei dagozkien kontzeptu unibertsalekin lan egiten du . Izena jartzea erlazioak ezartzen diren prozesua da: - Denbora eta ahalegin asko eskatzen ditu - Edozein arazo ebazten saiatzeko eta planteatzeko beharrezko hizkuntza ematen du - Behin ikusi eta definituta objektu zehatzaren ezaugarriak gure buruari galdetzen diogu : nola gertatzen da eta nola jokatzen duen definitu dugun objektua? 3. ESPERIMENTAZIOA: Pauso hauek errepika ditzagun... Irudizko modelo batekin: HARTZA (Hipotesia formulatzea, diseinatu esperimentu bat aldagaiak identifikatuz, emaitzak aztertu eta interpretatu). A lo largo de su historia, el hombre ha ido conociendo cada vez más y mejor su entorno y los elementos que lo componen. Para ello y, para poder ir ampliando sus conocimientos a recurrido a algo tan fundamental como el método científico: 1. OBSERVACIÓN: previa a cualquier juicio o frase sobre un objeto o ser vivo. 2. PONER NOMBRE A LAS COSAS Sabemos que nuestro cerebro trabaja con universales que corresponden a clases de equivalencia. Poner nombre es un proceso en el que se establecen relaciones: Este proceso de poner nombre es necesario para poder enseñar ciencia, hay que dedicar mucho tiempo, pero a cambio nos proporciona el lenguaje necesario para plantear y tratar de resolver cualquier problema. Una vez que hemos definido las cualidades del objeto, nos preguntamos ¿cómo se produce y cómo se comporta ese algo que hemos definido?. 3. LA EXPERIMENTACIÓN. Repitamos estos pasos con... Un modelo imaginario:

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 5. Nola eman irudizko modeloa Haur Hezkuntzan? Lehen, substantiboa ematen dugu, adibidez "HARTZA".. Baina hartz bat ez da animalia zehaztua, baizik eta genero bat definitzen duen izena: Ursus generoa, ezaugarri batzuk amankomunean duen animali multzo bat irudikatzen duena. Bigarren, adjektiboa ematen dugu, adibidez "ARREA". Adjektibo "arreak" egiten du bere generoko gainerako animalia guztien desberdin. Ez da berdina "Hartz arrea“, "Hartz beltza" edo "Andeetako Hartza". 3. ESPERIMENTAZIOA: Adibidea: HARTZA Hartz arrea Hartz andetarra Hartz beltza A lo largo de su historia, el hombre ha ido conociendo cada vez más y mejor su entorno y los elementos que lo componen. Para ello y, para poder ir ampliando sus conocimientos a recurrido a algo tan fundamental como el método científico: 1. OBSERVACIÓN: previa a cualquier juicio o frase sobre un objeto o ser vivo. 2. PONER NOMBRE A LAS COSAS Sabemos que nuestro cerebro trabaja con universales que corresponden a clases de equivalencia. Poner nombre es un proceso en el que se establecen relaciones: Este proceso de poner nombre es necesario para poder enseñar ciencia, hay que dedicar mucho tiempo, pero a cambio nos proporciona el lenguaje necesario para plantear y tratar de resolver cualquier problema. Una vez que hemos definido las cualidades del objeto, nos preguntamos ¿cómo se produce y cómo se comporta ese algo que hemos definido?. 3. LA EXPERIMENTACIÓN. Repitamos estos pasos con... Un modelo imaginario: Hartz grizzli-a Hartz polarra Hartza inurrijalea

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 5. Nola eman irudizko modeloa Haur Hezkuntzan? Itsasoa Urtegia Euria Putzua Ur-jauzia Txorrota ADIBIDEA: URAREN EGOERAK 1. BEHAKETA: Umeak ibaiak, hodeiak, izotza ikusi dituzte 2. IZENA JARTZEN DIEGU egoera horietara: likidoa, lurruna eta solidoa. Zein den uraren hiru egoeren desberdintasuna galdetzen diogu geure buruari. Puxtarri-poltsa bat erabil daiteke uraren egoera desberdinak definitzen duten molekulen portaeraren prozesu guztiak imajinatzeko. Eduki zientifikoen ideiak handitzeko "ura" kontzeptua erlazionatzen da mundu errealaren elementuekin. 3. ESPERIMENTAZIOA: irudizko modeloa berreraikitzen dugu errealitatea maneiatuz: ura berotuz eta hoztuz. Erlazionatzen jarrai dezakegu... Natura bere osotasunean estudiatu behar da: horrela kokatzen gara sistema ekologiko baten barruan, gure planetaren funtzionamenduaren adibide batekin: Uraren Zikloa. Ibaiak Ur-lurruna Izerdia Lurruna Ur-lurrun hodeiak Glaziarra Izotz-koxkorrak Elur-pilota 1. OBSERVACIÓN: Los niños han visto... 2. PONEMOS NOMBRE a esos estados: líquido, vapor y sólido. Y nos preguntamos cuál es la diferencia de los tres estados del agua (el agua es siempre agua). Nuestra bolsa de canicas nos sirve para imaginar todos los procesos del comportamiento de las moléculas que definen los distintos estados del agua. Para aumentar las ideas de contenido científico vamos a relacionar el concepto "agua" con elementos del mundo real: 3. EXPERIMENTACIÓN, reconstruimos el modelo manipulando la realidad: calentando y enfriando el agua. Podemos seguir relacionando... La naturaleza hay que estudiarla en su conjunto: Nos situamos así dentro de un sistema ecológico, ejemplo de funcionamiento de nuestro planeta: El Ciclo del Agua. Uraren zikloa: http://www.eitb.com/multimedia/infografias/ciclo/ciclo_eu.swf Uraren zikloa: http://www.hiru.com/eu/geografia/el-agua Izotza http://es.slideshare.net/marianboto/8gaiaura?next_slideshow=1

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 5. Nola eman irudizko modeloa haur hezkuntzan? 3. ESPERIMENTAZIOA: Uraren Zikloa. 1. OBSERVACIÓN: Los niños han visto... 2. PONEMOS NOMBRE a esos estados: líquido, vapor y sólido. Y nos preguntamos cuál es la diferencia de los tres estados del agua (el agua es siempre agua). Nuestra bolsa de canicas nos sirve para imaginar todos los procesos del comportamiento de las moléculas que definen los distintos estados del agua. Para aumentar las ideas de contenido científico vamos a relacionar el concepto "agua" con elementos del mundo real: 3. EXPERIMENTACIÓN, reconstruimos el modelo manipulando la realidad: calentando y enfriando el agua. Podemos seguir relacionando... La naturaleza hay que estudiarla en su conjunto: Nos situamos así dentro de un sistema ecológico, ejemplo de funcionamiento de nuestro planeta: El Ciclo del Agua. https://www.youtube.com/watch?v=fVUmIdLcNHs http://www.kontsumobide.euskadi.eus/contenidos/informacion/kb_oferta_formativa_talleres/eu_educprim/adjuntos/3_agua_consumo_ahorro_primaria_eu.pdf http://www.eitb.eus/multimedia/infografias/ciclo/ciclo_eu.swf

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. Klima aldaketa: https://www.youtube.com/watch?v=3wUzs-WDZus Itsas mailaren igoera: https://www.youtube.com/watch?v=VJoyTPUBEM4 Atmosferaren kutsadura: https://www.youtube.com/watch?v=y-Mc2g96TTk Txanela lurraren mugimenduak: https://www.youtube.com/watch?v=05Db7PBb6mw Eguzki sistema: https://www.youtube.com/watch?v=y6dIdEGqTgc Plaka tektonikoak: https://www.youtube.com/watch?v=xpfi5NJKpVA Bioaniztasuna: https://www.youtube.com/watch?v=TmD5g4PbHow Energia, arazo iturriak: https://www.youtube.com/watch?v=sOkVTH_mawM Energia, etorkizuna: https://www.youtube.com/watch?v=8UfvC9s0adY Energia berriztagarria: https://www.youtube.com/watch?v=fs_BHHQlJNE Hondartzak bizirik: https://www.youtube.com/watch?v=gOkN8zuBd6E 1. OBSERVACIÓN: Los niños han visto... 2. PONEMOS NOMBRE a esos estados: líquido, vapor y sólido. Y nos preguntamos cuál es la diferencia de los tres estados del agua (el agua es siempre agua). Nuestra bolsa de canicas nos sirve para imaginar todos los procesos del comportamiento de las moléculas que definen los distintos estados del agua. Para aumentar las ideas de contenido científico vamos a relacionar el concepto "agua" con elementos del mundo real: 3. EXPERIMENTACIÓN, reconstruimos el modelo manipulando la realidad: calentando y enfriando el agua. Podemos seguir relacionando... La naturaleza hay que estudiarla en su conjunto: Nos situamos así dentro de un sistema ecológico, ejemplo de funcionamiento de nuestro planeta: El Ciclo del Agua.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 6. Zientziaren garrantzia HHko profesionaletan ZIENTZIA-ren Kontzeptua: Gizakiak inguratzen duen mundua ulertzeko eragin sortzailea da. Zer da ULERTZEA? Prozesu mugagabea da zeinen helburua errealitatea bere ñabardura guztietan hartzea den. Prozesua hainbat mailatan bana daiteke. Maila deskribatzailea: Gazte batek, ia umea, gizon heldu eta oso handiaren burua hartzen du... Maila narratiboa: Biblia ezagutzen badugu, egileak koadroaren bitartez, David eta Goliat-en istorioa kontatzen ari da... Maila sinbolikoa: Goliat eta Holofernes Jainkoaren herriaren etsaiak dira, eta Judit eta David herri juduko heroiak hauen aurka burrukatu ondoren, lehendabiziko biak hil egiten dituzte Maila historikoa: Contrarreforma-ren garaian kokatzen da, elizaren etsaiak gaizki ikusita daude. Mezuaren maila: Bada istorio bat mezuarekin, non elizaren etsaien aurrean zer egin behar den aditzera ematen den, bortizkeria onartuta ere. Mezuaren arrazoien maila: Gertaeren ezagueraren (1 eta 2 maila) funtsezkoa da prozesua ulertzeko , baina ez da nahikoa; "ezaguera sakonagoa ateratzeko, errealitatearen hausnarketa beharrezkoa da“. - Definir el concepto de CIENCIA: Acción creativa del hombre para entender el mundo que le rodea. Nos formulamos una serie de preguntas. ¿Qué es ENTENDER? Es un proceso indefinido cuyo objetivo es captar la realidad en todos sus matices. El proceso puede dividirse en niveles. Veámoslo con un ejemplo: Nivel descriptivo: Un joven, casi un niño está cogiendo una cabeza de un hombre adulto y muy grande... Nivel narrativo: Si conocemos la Biblia, sabremos que el autor está contando en el cuadro la historia de David y Goliat... Nivel simbólico: Goliat y Holofernes enemigos del pueblo de Dios frente a Judit y David, héroes del pueblo judío, que les dan muerte. Nivel histórico: Es el periodo de la Contrarreforma, están mal vistos los enemigos de la Iglesia. Nivel 5, el mensaje: Es una historia con mensaje, en la cual se da a entender que se debe hacer frente a los enemigos de la Iglesia, incluso con el uso de la violencia. Nivel 6, razones del mensaje... : El conocimiento de los hechos (niveles 1 y 2) es esencial para el proceso de entender, pero no es suficiente; "es necesario además reflexionar para extraer un conocimiento más profundo de la realidad"

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 7. Zer da MUNDUA? Ikasleek biziko duten historia zati bat da eta aldi berean, irakasleek ulertzen lagundu behar dietena. Historia umeari erakusten zaio, gizonak landutako ezagueretako multzoa bezala ulertuz. Umearen jaraunspena da bere arbasoek bizitako esperientziak eta jasotako ezaguerak. Adibidea: Irakaskuntzagatik ez balitz gizakiak sortu zirenetik bezala biziko lirateke. Animalien kasua: XXI. mendean bizi diren lehoiak, orain dela 2000 urte bizi ziren lehoien antzeko esistentzia daramate. Irakaskuntza duten gizakien osatutako gizarteak ordea, oso desberdinak dira. Bizi garen mundua ez badugu ulertzen ez gara integratzen. (*plastikotasun neuronala :Amazonas-eko tribuak bertakotuko lirateke gure gaurko munduan? ) Nola ulertu beharko du ume batek MUNDUA? Modelo multzo horien eta aurretik joan diren gizonek landu dituzten azalpenen bitartez. PROZESU HISTORIKOAREN GARRANTZIA La respuesta será: Ese trozo de historia en el que va a vivir el alumno y que los maestros le ayudan a entender. Al niño se le enseña historia, entendiendo ésta como el conjunto de conocimientos elaborados por el hombre. Si no fuese por la enseñanza el hombre estaría siempre como al principio de su existencia. Ése es el caso de los animales. Los leones que viven en el s. XX llevan una existencia en todo semejante a los leones del 2000 a.C. En cambio las sociedades humanas que tienen enseñanza son muy diferentes. Si no entendemos el mundo en el que vivimos no nos integramos. Un ejemplo: La importancia de San Juan Bosco consistió en su labor integradora de jóvenes marginados en pleno desarrollo industrial, hacia 1832 aproximadamente. El mundo de repente había cambiado (Rev. Industrial); para aquéllos que no estaban preparados, sólo deparaba pobreza y marginación. ¿Cómo tiene que entender un niño el mundo? Mediante ese conjunto de modelos y explicaciones que han elaborado los hombres que le han precedido. En esto vemos: La importancia del proceso histórico.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 8. Prozesu historikoa Zientzia ez da Naturaren deskribapen sinplea. Gizakiek beren behaketetatik aurrera egin dituzten lantze korapilatsuen multzoa da. Humanismotik, naturalismotik baino gertuago dago. Adibidea: Elektronika humanitatearen lantze bat da, nahiz eta naturan gertatzen diren elementuak estudiatu. Gizakiak naturan, ikusten dituen fenomeno elektrikoak, ekaitzetako tximistak eta gorputzetako erakarpena dira. Fenomeno hauen eta gure telebistan gertatzen direnak edo igogailu bateko motorrean gertatzen direnak distantzia intelektualaren sortzailea, zientzia da. Ikaslearen mundua historiaren zati bat da non bere bizitza igaroko den. Heziketak: ikasleari erremintak ematen dizkio: 1. Gertaeren ezaguera lortzeko, Zientziaren Historioa (prozesu historikoa). 2. Hausnartzeko ahalmena (garrantzitsuena) 3. Balio etikoak, zeinen gainean gizartea oinarritzen den. Hauek lortu egin dira, mugimendu sozial handien bitartez (arrazetako sexu berdintasuna, animalien eskubideak, umeen eskubideak...) La ciencia no es una simple descripción de la Naturaleza. Es el conjunto de complicadas elaboraciones que los hombres han hecho a partir de observaciones de la misma. Pertenece más al humanismo que al naturalismo. Por ejemplo: la Electrónica es una elaboración de la humanidad, aunque estudie elementos que se dan en la naturaleza. Los fenómenos eléctricos que el hombre ve en la naturaleza, a simple vista, son los rayos de las tormentas y la atracción de los cuerpos cuando se frotan. La distancia intelectual entre estos fenómenos y los que ocurren en nuestro televisor o en el motor de un ascensor es la obra de la ciencia. El mundo del alumno es el trozo de historia en el que va ha transcurrir su vida. La educación le proporciona las herramientas que le permiten: 1. Un conocimiento de los hechos, la Historia de la Ciencia, (proceso histórico) 2. Capacidad de reflexionar (la más importante) 3. Valores éticos, sobre los que se basa la sociedad. A ellos se ha llegado a través, por ejemplo, de los grandes movimientos sociales (igualdad de sexos, de razas, derechos de los animales...) Esto es lo que constituye la Educación.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 9. Nola uler daiteke MUNDUA? Zientziaren helburua mundua ulertzea da. Gizakiak mundua ulertzen du ideiei dagozkien sinboloen bidez. Mundu erreal guztia ideia bihur daiteke? Bai! Abstrakzio prozesuaren bidez. Grekoek Ilargia eta Lurra eta Eguzkiaren arteko distantzia neurtu zutenean (akatsarekin), jada hirukiaren ideia errealitatetik aterata zegoen. Ideia guztiak errealitatean daude? Ez! Banako bakoitzak prozesu kritiko edo zehaztasunekoa egiten duelako. Adibidea: teknologia hasi aurretik, errealitatean ez zegoen ez telefonorik, ezta ordenagailurik ere…asmaketa hauek ideien mundutik datoz, eta zehaztasun prozesu baten bitartez sortu diren objektuak dira. Honek ez du esan nahi ez dezagula naturan arreta jartzen asmaketak sortzeko…natura gure ispilua baita. Dijimos al comienzo que el objetivo de la ciencia era entender el mundo; pero... En primer lugar, el hombre entiende el mundo por medio de símbolos que corresponden a ideas. ¿Todo el mundo real se puede convertir en idea? ¡Sí! Mediante el proceso de abstracción. Cuando los griegos midieron (con error) la distancia de la Luna y de la Tierra respecto al Sol, la idea de triángulo ya estaba sacada de la realidad. ¿Todas las ideas están en la realidad? ¡No! No, porque el individuo también realiza un proceso crítico o de concreción. Un ejemplo: la mitología griega explica la constelación de Cáncer como un agradecimiento de la diosa Hera hacia un gran cangrejo que ella envió contra Hércules. Aunque el animal murió en el combate, la diosa colocó su figura en la noche de los cielos.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 10. Hizkuntza Hizkuntzak objektu batzuk maneiatzen ditu, ideiak direnak. Matematika, zientziaren hizkuntza da. Sinbolo mugatuekin mundu erreala irudika dezakegu, era sinplifikatu eta idealizatuta batean. MISTERIO HANDIA hizkuntza eta matematikak sortzen duten erlazioen lantze prozesua da: subjektua - aditza – predikatua Adibide bat: N urte barru, zu orain duzun adinaren bikoitza izango dut nik. Hau baliokide da: 30 + N = 2 (7 + N) Chomsky-ren zentzuan, hizkuntza matematikoak, subjektua, aditza eta predikatua du. Matematiketan, mundu errealaren abstrakzioa neurriaren bidez egiten da eta legeak egiten dira. Mundu erreala neurtuz, zenbakietara (kantitateetara) pasatzen da; honen guztiaren misterioa, zenbakiek berezko bizitza dutela da eta gizakiak ezin dituela maneiatu bere borondatera. El lenguaje maneja unos objetos que son ideas; las matemáticas son el lenguaje de la ciencia. Con un número limitado de símbolos podemos representar el mundo real, de forma simplificada e idealizada. EL GRAN MISTERIO es el proceso de elaboración de las relaciones que constituyen el lenguaje... y las matemáticas... sujeto - verbo - predicado Un ejemplo: Dentro de N años tendré el doble de edad que tú. Esto equivale a: 30 + N = 2 (7 + N) El lenguaje matemático, en el sentido de Chomski, tiene sujeto verbo y predicado. En matemáticas la abstracción del mundo real se realiza a través de la medida y se formulan leyes. Midiendo se pasa el mundo real a números (cantidades); el misterio de todo esto es que los números tienen vida propia y el hombre no puede manipularlos: son verdad. ¿POR QUÉ EN LAS PRIMERAS EDADES ES NECESARIO EMPEZAR A ENSEÑAR IDEAS DE CONTENIDO CIENTÍFICO?

1. Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 11. Eduki zientifikoen ideiak lehen adinetan erakusteko garrantzia ZERGATIK DA LEHEN ADINETAN BEHARREZKOA EDUKI ZIENTIFIKOAREN IDEIAK ERAKUSTEN HASTEA? Chomsky-k eskuratzearen eta ikaskuntzaren arteko desberdintasuna ezartzen du. Adibidea: Eskuratzea: Ama-hizkuntza lortzen da. Ikaskuntza: Bigarren hizkuntza ikasi behar da. Chomsky-k, berezko egitura hizkuntzaren ezaguera lortzeko dagoela dio. Ama-hizkuntza bi urtetan lortzen da; hizkuntza horren gramatika ikasteko urte gehiago behar dira. Egitura horri esker, urak bustitzen duela ikastea edo desagerrarazten dela edo berotasuna gorputz hotzetara pasatzen dela ikastea bezain erraza da. Beraz, lehen adinetan eskuratze-aldietan, ideia zientifikoak haurrei erakutsi behar zaie. Zer da lehenago, arraultza edo oiloa? ¿POR QUÉ EN LAS PRIMERAS EDADES ES NECESARIO EMPEZAR A ENSEÑAR IDEAS DE CONTENIDO CIENTÍFICO? Chomsky establece la diferencia entre adquisición y aprendizaje. Ejemplo: Adquisición: El lenguaje materno se adquiere. Aprendizaje: La segunda lengua hay que aprenderla. Chomsky dice que existe una estructura innata para adquirir el conocimiento del lenguaje. La lengua materna se adquiere en dos años; para aprender la gramática de ese lenguaje hacen falta muchos años más. Gracias a esa estructura, es igual de fácil aprender que el agua moja o que se evapora o que el calor pasa a los cuerpos fríos. Por lo tanto en las primeras edades, en los períodos de adquisición, es cuando se debe dotar al niño de ideas de tipo científico. Chomsky: MIT-eko (Massachusettseko Institutu Teknologikoko) Hizkuntza irakasle emeritua. https://es.wikipedia.org/wiki/Noam_Chomsky

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 12. Zientzia eta beste giza sorrera batzuen arteko desberdintasuna Badaude giza sorrerak zeinen emaitzak gizakiaren erabat menpean dauden: eleberri bat lantzea, musika-laneko konposizioa... Hala ere, Zientzian, gizakien eragin sortzailea dena, fenomenoak, prozesuak eta interakzioak giza eragineko independenteak dira eta natura (mundu erreala) islatu behar dute. Maisu batek historia konta dezake nahi duen eran, baina ezin du zereginik edo arazo zientifikorik ebatzi arbitrariotasunez. Zenbakiek portaera independentea dute, ez daude gizakien menpe, baina errealitatea islatzen dute misterioz. Erantzuna esistitzen al da jakin baino lehenago? http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=kkGeOWYOFoA https://www.youtube.com/watch?v=O7x3LBWn-Ao http://www.youtube.com/watch?v=kkGeOWYOFoA&feature=player_detailpage Las maravillosas formas geométricas presentes en la Naturaleza Cartógrafos, arquitectos, ingenieros mecánicos, diseñadores industriales y astrónomos, por poner sólo unos cuantos ejemplos, hacen uso a diario de los conocimientos que como sociedad nos han proporcionado las matemáticas, y más concretamente la geometría, para desarrollar sus carreras profesionales y resolver los retos que les plantean los proyectos a los que se deben enfrentar en sus empresas, laboratorios o universidades. Es algo tan obvio que todos lo damos por descontado. Lo que en cambio pasamos por alto la mayoría, y me incluyo el primero en este grupo, es que en la Naturaleza podemos encontrar formas geométricas realmente complejas, incluso en aquellos animales o plantas que en apariencia percibimos como más simples. Convivimos con ellos, los hemos visto cientos, miles de veces, pero desconocemos los maravillosos procesos evolutivos que han dado lugar a su morfología. Sin ir más lejos, las conchas de los nautilos tienen una estructura muy similar a la de una espiral logarítmica generada con la sucesión de Fibonacci o la proporción áurea; de igual manera, la disposición de las pipas de un girasol también coincide con la espiral de Fibonacci; asimismo, en las alas de insectos como las libélulas podemos encontrar construcciones geométricas que suponen un ejemplo práctico de la teoría apuntada en los polígonos de Thiessen y la triangulación de Delaunay. Estos 3 casos que os acabo de explicar aparecen expuestos en el siguiente vídeo que ha confeccionado el diseñador e infografista 3D Cristóbal Vila.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 12. Zientzia eta beste giza sorrera batzuen arteko desberdintasuna Naturan benetan konplexuak diren forma geometrikoak aurki ditzakegu, itxuran sinpleago bezela jasotzen ditugun animali edo landareetan. Adibideak: Nautiloen maskorrek, Fibonacci-ren segidarekin sortutako kiribil logaritmikoko edo urrezko proportziokoaren antzeko egitura dute; modu berdinean, ekilore baten pipen antolamendua Fibonacci-ko kiribilarekin bat dator ere; halaber, burruntziak bezalako intsektuen hegaletan aurki ditzakegu Thiessen-eko poligonoetan apuntatutako teoriaren eta Delaunay-en triangelukatzearen adibide praktikoa dakarten eraikuntza geometrikoak. http://es.wikipedia.org/wiki/Sucesi%C3%B3n_de_Fibonacci http://es.wikipedia.org/wiki/N%C3%BAmero_%C3%A1ureo http://es.wikipedia.org/wiki/Pol%C3%ADgonos_de_Thiessen http://es.wikipedia.org/wiki/Triangulaci%C3%B3n_de_Delaunay http://applendamos.com/2013/03/27/como-crear-graficos-increibles-con-la-triangulacion-de-delaunay/ http://www.profesorenlinea.cl/artes/DisenoNaturalezaRes.htm Las maravillosas formas geométricas presentes en la Naturaleza Cartógrafos, arquitectos, ingenieros mecánicos, diseñadores industriales y astrónomos, por poner sólo unos cuantos ejemplos, hacen uso a diario de los conocimientos que como sociedad nos han proporcionado las matemáticas, y más concretamente la geometría, para desarrollar sus carreras profesionales y resolver los retos que les plantean los proyectos a los que se deben enfrentar en sus empresas, laboratorios o universidades. Es algo tan obvio que todos lo damos por descontado. Lo que en cambio pasamos por alto la mayoría, y me incluyo el primero en este grupo, es que en la Naturaleza podemos encontrar formas geométricas realmente complejas, incluso en aquellos animales o plantas que en apariencia percibimos como más simples. Convivimos con ellos, los hemos visto cientos, miles de veces, pero desconocemos los maravillosos procesos evolutivos que han dado lugar a su morfología. Sin ir más lejos, las conchas de los nautilos tienen una estructura muy similar a la de una espiral logarítmica generada con la sucesión de Fibonacci o la proporción áurea; de igual manera, la disposición de las pipas de un girasol también coincide con la espiral de Fibonacci; asimismo, en las alas de insectos como las libélulas podemos encontrar construcciones geométricas que suponen un ejemplo práctico de la teoría apuntada en los polígonos de Thiessen y la triangulación de Delaunay. Estos 3 casos que os acabo de explicar aparecen expuestos en el siguiente vídeo que ha confeccionado el diseñador e infografista 3D Cristóbal Vila. Naturan inspiratuta

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 13. Gizonen jarrera desberdinak ZIENTZIAREN aurrean Idealistak: arazoak esistitzen dira baina konponbideak dituzte; hauek ikertu behar dira estalgabetzeko soilik. Materialistak (positibistak): arazoak ez daude ez estalgabetu arte. Galderak: Troia esistitzen da aurkitu baino lehen?. "Pi" zenbakia balio duena aurkitu baino lehen, esistitzen al da? Matematikak aurkitzen dituzu ala asmatzen dituzu? Kultura Iberiarra aurkitzen duzu ala asmatzen duzu? Nola eraikitzen da zientzia? "Hau matematikoa da": Esaera hau nabaria bezala beti hartu da, matematikek benetako emaitzak produzitzen dituztelako. Zergatik? Badakigu abiapuntuko ekuazioa (legeak) planteatuta, matematikek bere ondorio guztiak ondorioztatzeko balio dutela. Los hombres muestran actitudes diferentes ante la ciencia. Por ejemplo, existen: Los idealistas: opinan que los problemas tienen soluciones; sólo hay que investigar para descubrirlas. Los materialistas (positivistas): los problemas no existen hasta que no se descubren. ¿Existe Troya antes de encontrarla?. ¿Existe el número "pi" antes de descubrir cuánto vale?. ¿Descubres las matemáticas o la inventas?. ¿Descubres la Cultura Ibérica o la inventas? ¿Cómo se construye la ciencia? "Esto es matemático": Este dicho popular siempre se ha tomado como evidente porque las matemáticas producen resultados ciertos. ¿Por qué?. Sabemos que planteada una ecuación de partida (las leyes), las matemáticas sirven para deducir todas sus consecuencias. La ciencia es un sistema en el que las ecuaciones de partida son las leyes.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 13. Gizonen jarrera desberdinak ZIENTZIAREN aurrean Zein desberdintasuna dago legeen eta teorien artean? Zein da unibertsalago? Lege zientifikoa: https://es.wikipedia.org/wiki/Ley_cient%C3%ADfica Proposamen zientifikoa da, biren edo aldagai gehiagoren arteko etengabeko erlazioa edo faktoreak baieztatzen dena, zeinak bakoitzaren ezaugarriak edo sistema zehatzeko neurketak irudikatzen dituenak Teoria zientifikoa: https://es.wikipedia.org/wiki/Teor%C3%ADa_cient%C3%Adfica Kontzeptu-taldea da, fenomeno behagarriko abstrakzioak eta ezaugarri kuantifikagarriak sartuz, aipaturiko kontzeptuen behaketen arteko erlazioak adierazten dituzten arauekin (lege zientifikoekin) batera. http://www.areaciencias.com/hipotesis-teoria-ley.htm http://www.areatecnologia.com/El-metodo-cientifico-pensamiento-critico.htm Los hombres muestran actitudes diferentes ante la ciencia. Por ejemplo, existen: Los idealistas: opinan que los problemas tienen soluciones; sólo hay que investigar para descubrirlas. Los materialistas (positivistas): los problemas no existen hasta que no se descubren. ¿Existe Troya antes de encontrarla?. ¿Existe el número "pi" antes de descubrir cuánto vale?. ¿Descubres las matemáticas o la inventas?. ¿Descubres la Cultura Ibérica o la inventas? ¿Cómo se construye la ciencia? "Esto es matemático": Este dicho popular siempre se ha tomado como evidente porque las matemáticas producen resultados ciertos. ¿Por qué?. Sabemos que planteada una ecuación de partida (las leyes), las matemáticas sirven para deducir todas sus consecuencias. La ciencia es un sistema en el que las ecuaciones de partida son las leyes.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 13. Gizonen jarrera desberdinak ZIENTZIAREN aurrean Los hombres muestran actitudes diferentes ante la ciencia. Por ejemplo, existen: Los idealistas: opinan que los problemas tienen soluciones; sólo hay que investigar para descubrirlas. Los materialistas (positivistas): los problemas no existen hasta que no se descubren. ¿Existe Troya antes de encontrarla?. ¿Existe el número "pi" antes de descubrir cuánto vale?. ¿Descubres las matemáticas o la inventas?. ¿Descubres la Cultura Ibérica o la inventas? ¿Cómo se construye la ciencia? "Esto es matemático": Este dicho popular siempre se ha tomado como evidente porque las matemáticas producen resultados ciertos. ¿Por qué?. Sabemos que planteada una ecuación de partida (las leyes), las matemáticas sirven para deducir todas sus consecuencias. La ciencia es un sistema en el que las ecuaciones de partida son las leyes.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 13. Gizonen jarrera desberdinak Zientziaren aurrean Nola lortzen da lege bat? Behaketa, gogoeta, hipotesi eta beraren frogaketarako sorreraren bitartez: 1. Behaketatik, naturaren lege bat lortzen da formula matematikoen bidez adierazita. Legea neurri arteko ekuazioa da. 2. Formuletatik, matematikak aplikatuz lortzen dira: ondorioak, prozesuak, naturaren portaeraren gaineko interakzioak. Badakigu….Matematikak, zientziaren hizkuntza direla. Nola hasten da zientzia erakusten? Beti egon da metodo haurrei irakasteko gaia desberdinak eskolan: idaztea, irakurtzea, kontatzea… Zientzia erakusteko metodorik ez zegoen eta orain dela berrogeita hamar urte hasi zen irakasten. XXI. Mendeko eskolaren erronka, zientziaren irakaskuntza-metodo bat asmatzea izango da Mendel-en legeak http://www.hiru.com/eu/biologia/las-leyes-de-mendel-y-la-teoria-cromosomica ¿Cómo se obtiene una ley? Observación, reflexión, creación de una hipótesis y comprobación de la misma, es decir: 1. De la observación se obtiene una ley de la Naturaleza expresada por medio de fórmulas matemáticas. La ley es una ecuación entre medidas. 2. De las fórmulas, aplicando las matemáticas se obtienen: consecuencias, procesos, interacciones sobre el comportamiento de la Naturaleza. Las matemáticas son el lenguaje de la ciencia. ¿Cómo se empieza a enseñar ciencia? Siempre ha existido un método para enseñar a los niños las distintas materias que se imparten en la escuela: Escribir, leer, contar, etc. Para enseñar ciencia no hay método, se ha empezado ha enseñar en los años cincuenta. El reto de la escuela del siglo XXI es inventar un método de enseñanza de la ciencia.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 14. ZIENTZIARIK zergatik erakutsi? 1957ko Urrian, Sobietar Batasunak espazioko lasterketa hasten du. 20 urteetan besterik, Estatu Batuek, espazioko lasterketa irabazten dute: Ilargia konkistatzen dute. Kaliforniako Estatuan ikerkuntzarako eta mikroelektronikarako industrial gune garrantzitsu bat eraikitzen da. (Silicon Valley: https://es.wikipedia.org/wiki/Silicon_Valley) Sobietar Batasuna, Estatu Batuen erritmo berera, espazioko lasterketa (Galaxietako Gerra) eta garapen informatikoa jarraitzeko gaitasunik gabe dagoenez, potentzia bezala desagertzen da. Emaitzak ikusita, fenomeno hau Europatik hedatzen hasten da. Zientzien irakaskuntza nahitaezko egiten da Haur eta Lehen Hezkuntzan Europar Batasunean. Nola da Estatu Espainarreko kasua? Estatu Espainarrean, egoera desberdina da erabat fenomeno amerikaniarrarekin konparatzen badugu: EE.UU-ek rallie teknologikoko porrotaren aurre egiteko (1957an) heziketan inbertituz erreakzionatzen dute; Espainian, aldiz, 98aren krisiaren ondoren (Kuba galtzen du), hartan berean ixten da. En octubre de 1957, la Unión Soviética inicia la carrera espacial. A consecuencia de ese impulso a la educación científica desde las primeras etapas: En tan sólo 20 años, Estados Unidos gana la carrera espacial: Conquista la luna. En el Estado de California se construye un complejo importantísimo de investigación e industria en microelectrónica. La Unión Soviética, incapaz de seguir la carrera espacial (Guerra de las Galaxias) y el desarrollo informático, al mismo ritmo que los Estados Unidos, desaparece como potencia. En vista de los resultados, empieza a extenderse este fenómeno por Europa. La enseñanza de las ciencias se hace obligatoria en la Unión Europea en Infantil y Primaria. ¿Cómo es el caso de España? En nuestro país, la situación difiere totalmente del fenómeno americano: Mientras los EE.UU reaccionan invirtiendo en educación ante una derrota en el rallie tecnológico, España, tras la crisis del 98, se encierra en sí misma.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 14. ZIENTZIARIK zergatik erakutsi? XIX. mendearen amaieran hain zuzen Espainiak potentzia koloniala izateari uzten dio. Azken kolonietako eta ontzigintza-hondameneko galeratik aurrera, jada urrunetik zetorren egoera onartu behar izan du. Estatuak bere azken lorpen oroipenetatik bizi da eta aurrerabideko bidea alde batera uzten du. Hari berriz ekin ordez, Espainiak ezaguera zientifikoranzko jarrera negatiboa hartzen du. Ikusten denez EE.UU-k eta Sputnik sobietarraren jaurtiketak hartutakoaren aurkako jarrera da. Haren guztiaren ondorioak geldialdi itzela produzitzen du zientziaren ezagueran, XX. mendearen lehen erdian zehar, nazioarteko garapen teknologikoari aurre egiteko erabakigarriak diren urte batzuetan zehar, eta luze iraungo du. Hala ere, gure egunetan, ehun urte geroago, Euskal erkidegoko eta Estatu Espainarreko hiri askok apustu egin dute kultura bultzatzeko eta zientziaren difusioa eragiteko, museo sorrera eta zientzia-parke elkarreragilen bidez. (Irakaskuntzako tresna baliagarriak izan daitezke) http://www.museoambientalpamplona.com/ http://pamplonetario.org/ http://www.eurekamuseoa.es/ http://aquariumss.com/ En efecto a finales del s. XIX España deja de ser potencia colonial. A partir de la pérdida de las últimas colonias y del desastre naval, no hubo más remedio que asumir una situación que venía ya de lejos.El país hacía tiempo que vivía del recuerdo de sus glorias pasadas y había dejado a un lado el camino del progreso. En lugar de retomarlo, España adopta una actitud negativa hacia el conocimiento científico. Como se ve es una actitud totalmente contraria a la tomada por EE.UU y el lanzamiento del Sputnik soviético. Consecuencia de todo ello se produce un parón enorme en el conocimiento de la ciencia que perdurará a lo largo de la primera mitad del s XX, justamente durante unos años que son cruciales en el desarrollo tecnológico internacional. Sin embargo, en nuestros días, cien años después, son muchas las Comunidades Autónomas y ciudades españolas que han optado por apostar por la difusión de la ciencia como parte de la cultura a través de la creación de museos y parques de ciencias interactivos. Ejemplo de modelo educativo de Finlandia. http://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/mas_navarra/modelo_educativo_finlandes_basa_esfuerzo_del_alumno_49829_2061.html

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 15. Lehen garaietako ZIENTZIA HAUSNARKETA Heziketak, profesionalen esku egon behar du. Maisuen birziklatzea ezinbesteko egiten da. Lehen eta haur hezkuntzan, irakasleek, ezaguera kontzeptualki transparenteak eduki behar dituzte, fidatzen zaizkien umeei oinarri sendo eta egiazkoak beraien egitura kognitiboan ezartzeko. Erantzukizun handiko lana da. Zientziaren irakaskuntza bi oinarrizko irudietan sostengatzen da: - Lehen garaietan erakusten dena egokitu behar da, bizitza guztiak iraun behar duenez gero - Kontzeptu-akatsak, ahal den neurrian saihestu behar dira oso iraunkorrak baitira Belaunaldi batek asmatzen, sortzen edo ohartzen duena, hurrengoari erakutsi behar dio. Isaac Newton-en esaldia, oso elokuentea da: “Oso altu iritsi naiz erraldoien sorbaldetan sostengatu naizelako”. Mundua uler daiteke. Albert Einstein (1878-1950). Edozein gauza irakats daiteke. Eric Temple Bell (1883-1960) La formación en manos de profesionales. Se hace necesario el reciclaje de los maestros. Los profesores de las primeras etapas deben disponer de los conocimientos básicos y esenciales que constituyen el paradigma en el que va a transcurrir la vida del niño que se les confía. La enseñanza de la ciencia se apoya en dos figuras básicas: Lo que se enseñe en las primeras etapas ha de ser adecuado, puesto que tiene que durar toda la vida y debe evitar en la medida de lo posible, los errores conceptuales. Aquello que una generación inventa, crea o descubre ha de enseñarlo a la siguiente. Es muy elocuente, al respecto, una frase de Isaac Newton. La capacidad de aprendizaje de un niño es asombrosa: Lo que la humanidad tardó siglos en adquirir, los niños lo consiguen en unos pocos meses. Ejemplo de ello son conceptos como la esfericidad de la tierra, los hitos de la historia, la existencia de microorganismos, etc . Isaac Newton (1642-1727).

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 15. Lehen garaietako ZIENTZIA Ume baten ikaskuntzarako ahalmena, harrigarria da: Humanitateak mendeak zehar lortu duena, umeek hilabete gutxi batzuetan lortzen dute. Haren adibidea lurraren esferikotasuna bezalako kontzeptuak, historiaren mugarriak, mikroorganismo-esistentzia, etab. dira (Sugata Mitra-ren bideoa). Zientziaren irakaskuntzan jakin behar da transmititzea eta garatzea: Jakinmina (galderak egiteko nahia eta esploratzeko gogoak) Ziurtasunagatiko errespetua (esperimentalki frogatuta) Kritikoa izan eta kritikak onartzea eta aurrekontzeptuen aurrean malguak izatea. (Artikulua: “Aprender a leer críticamente”. 2012. Alambique, 70, 37-45) Mundua uler daiteke. Albert Einstein (1878-1950). http://www.educ.ar/sitios/educar/recursos/ver?id=118460 http://zientzia.eus/artikuluak/erlatibitate-orokorraren-eraginpean/ Hausnartzeko ahalmena La formación en manos de profesionales. Se hace necesario el reciclaje de los maestros. Los profesores de las primeras etapas deben disponer de los conocimientos básicos y esenciales que constituyen el paradigma en el que va a transcurrir la vida del niño que se les confía. La enseñanza de la ciencia se apoya en dos figuras básicas: Lo que se enseñe en las primeras etapas ha de ser adecuado, puesto que tiene que durar toda la vida y debe evitar en la medida de lo posible, los errores conceptuales. Aquello que una generación inventa, crea o descubre ha de enseñarlo a la siguiente. Es muy elocuente, al respecto, una frase de Isaac Newton. La capacidad de aprendizaje de un niño es asombrosa: Lo que la humanidad tardó siglos en adquirir, los niños lo consiguen en unos pocos meses. Ejemplo de ello son conceptos como la esfericidad de la tierra, los hitos de la historia, la existencia de microorganismos, etc .

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 16. Dibulgazio modeloak Carl Sagan: Astronomoa, kosmologoa, dibulgatzaile zientifikoa. “Kosmos” serieko sortzailea. Gertaerak ezagutzeko balio du (buruko esperimentua). Adibide ona da bidaia haluzinagarria azaltzeko. Lewis Carroll Irudimenaren modeloa. Alicia objektuak bizirik dauden eta pertsonekin erlazionatzen diren mundu batean sartzen da. Dibulgazio aldizkariak: entretenimendukoak dira eta herriko intereseko materia desberdinen eta gaurko gertaeren gaineko irudien artikuluak dauzkate. Irakurle ertainari doaz zuzenduta. Ez dute ez bibliografiarik ez erreferentziarik eta kazetariek edo talde-egileek, idatzita daude. Érase una vez Gertaerak ezagutzeko jarrerak ditu eta horren gainean ere, balio etiko eta zientifikoak transmititzen ditu. Gaiztoek dira aurrerabidea errespetatzen ez dutenak eta uko egiten diotenak Los modelos de divulgación sirven para acercar la ciencia a la sociedad. Existen numerosos ejemplos como el escritor Isaac Asimov, que escribió “Fantastic voyage”, los dibujos animados de “Érase una vez…la vida…el cuerpo humano”, que servían para acercar el conocimiento científico a los niños; divulgadores como Carl Sagan, con programas televisivos como“Cosmos” o el naturalista David Attenborough, o los documentales de la BBC o National Geographic; también autores como y más actual sería Eduard Punset con su programa “Redes” que intenta acercar los descubrimientos más actuales a la sociedad. Las revistas “Muy interesante”, “National Geographic”, “Geo”…podrían catalogarse como de divulgación científica. http://noticiasdelaciencia.com/sec/ciencia/biologia/ http://noticiasdelaciencia.com/not/11300/el-sentido-evolutivo-de-la-expresion-facial-de-enfado/ http://esmateria.com/2013/12/19/los-10-descubrimientos-cientificos-del-ano/

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. Jarduera 3: Artikulu zientifiko eta dibulgazioen arteko desberdintasuna, zein da? Aurkitu bi adibideak, non gaia berdin bati buruz hitz egiten duten era zientifikoan edo dibulgatibokoan. Adibidea: http://www.ncl.ac.uk/ecls/staff//profile/sugata.mitra Artikulu zientifikoa: http://www.oerj.org/View?action=viewPDF&paper=109 Dibulgazioko artikulua: http://www.hole-in-the-wall.com/Beginnings.html

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. Jarduera 3: Ikasi NUP eko web orrian nola bilatzen diren artikulu zientifikoak. http://www.unavarra.es/biblioteca/apoyo-a-la-investigacion http://www.unavarra.es/biblioteca/apoyo-al-aprendizaje/busqueda-de-informaci%C3%B3n http://www.unavarra.es/biblioteca/colecciones-recursos-informacion Aldizkariak: http://revistas.unavarra.es/bibreve/pasarelaLista.jsp?param=E&origen=letra Academia-e: http://academica-e.unavarra.es/handle/2454/4923 Datu baseak: http://revistas.unavarra.es/bibreve/v2/bbdd.htm Bibliografia kudeatzaileak: http://www.unavarra.es/biblioteca/apoyo-al-aprendizaje/gestores-bibliograficos/refworks-flow

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. Jarduera : Zientifikoen moduan, esperimentu bat asmatu behar duzue, haur hezkuntzako haurrei (2. zikloa) fenomeno natural bat azaltzeko (beraien mailara), eta klasean aurkeztu. Antzerki bat osatu (bat irakasle gisan eta besteek haurrak bezala), 10 minutukoa. Originaltasuna, paperean sartzea eta emandako azalpenak baloratuko dira.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 17. Zientzien irakaskuntzan bultzatu behar diren AHALMENAK: GOGORATU FITXA DIDAKTIKOAREN GAITASUNAK - Aurresana: Ezaguera eta fenomenoa erlazionatzeko gaia izatea; adibidez, hodei handi eta ilunek argia pasatzea galarazten dutenak eta tenperatura altuak, ekaitzaren posibilitatean pentsarazten digute. - Azalpena: Fenomeno naturalak lortutako ezagueren bidez azaldu ahal izatea; adibidez, euriaren fenomenoa uraren egoera aldaketen bidez azaltzeko gaia izatea. - Aplikazioa: Arazoak ebazteko ezaguera teknikoak emateko gaia izatea. Adibidez: Fenomeno meteorologikoak ezagututa, orain lor daiteke zenbait ospakizun berezietan, euria saihestea (http://www.elmundo.es/elmundo/2009/08/25/ciencia/1251196433.html) Las capacidades que se deben potenciar en la enseñanza de ciencias son: Predicción, Explicación y Aplicación. - Predicción o Elaboración de Hipótesis: Ser capaz de relacionar conocimiento y fenómeno; por ejemplo, nubes grandes redondeadas y oscuras que impiden el paso de la luz, altas temperaturas nos hacen pensar en la posibilidad de una tormenta. - Explicación: Poder explicar los fenómenos naturales por medio de los conocimientos adquiridos; por ejemplo, ser capaz de explicar el fenómeno de la lluvia por medio de los cambios de estado del agua. - Aplicación: Ser capaz de aplicar los conocimientos técnicos para resolver problemas. Siguiendo estas capacidades, los artículos científicos constarían de apartados en los que se reflejan éstas: Introducción (Predicción) Material y Métodos (Explicación) Resultados (Explicación-Interpretación) Discusión (Aplicación)

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. Esaldi interesgarriak: “Heziketaren helburu nagusia da pertsona gaiak sortzea, gauza berriak sortzeko eta ez beste belaunaldi batzuek egin zutena errepikatzea”. Jean Piaget “Librea eta sakratua da niretzat, pentsatzeko eskubidea. Heziketa, gizartearen zoriontasuna, askatasuna eta herrien handiagotzea lortzeko funtsezkoa da”. Benito Juárez “Librea, eta niretzat sakratua da, pentsatzeko eskubidea da... Heziketa gizartearen zoriontasuna lortzeko funtsezkoa; askatasuna eta herrien handiagotzea deskantsatzen dituzten printzipioak dira”.. Benito Juárez “Ikasi nahi baduzu, irakatsi”. Cicerón “Heziketa mundua aldatzeko erabil dezakezun armarik boteretsuena da”. Nelson Mandela “Eztabaidatzea erakutsi behar da, informazioa analizatzera, ezaguera erabilgarrian bihurtzeko”. Fermín González Educación y Ciencia son inseparables, y siempre debemos conservar el norte u objetivo último, que es el de formar personas. He aquí frases pronunciadas por personas con relevancia social y cultural, que reflejan la importancia de la educación.

1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. Jarduera 4: Ipuin zientifikoko lehiaketa: talde bakoitzak ipuin bat idatzi behar du HH haurrei bideratuta (bakoitzak aukeratu behar du zein adinetarako bideratuko duen). Protagonistak zientifiko ezagunak izan daitezke, zuek beren aurkikuntza interesgarria edo baliagarritzat hartzen duzuena edo gaurko gizartean balio handia duen aurkikuntzaren berri eman. Talde bakoitzak ipuin politena bozkatuko du.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 18. Zer jakin behar duten eta jakin egiten irakasleek 1. Irakasteko materia ezagutzea 2. Ikaslearen pentsamendua ezagutzea eta eztabaidatzea 3. Ezaguera teoriko-praktikoa materiaren irakaskuntzaren gainean lortzea 4. Ohiko irakaskuntzan oinarritutako kritika 5. Jakitea: jarduerak prestatzen, planifikatzen, euskarriak diseinatzen, giro ona eta emankorra sortzen 6. Edukiak eta domeinu-trebetasunak estrategikoki erakusten 7. Ebaluatzen 8. Ikerkuntza eta diziplinazko berrikuntza psikopedagogikoak erabiltzen Hoy en día los profesores deberían saber y saber hacer estos 8 puntos: 1. Conocer la materia a enseñar 2. Conocer y cuestionar el pensamiento del docente 3. Adquirir conocimiento teórico-práctico sobre la enseñanza de la materia 4. Crítica fundamentada en la enseñanza habitual 5. Saber: planificar, preparar actividades, diseñar apoyos, crear clima favorable 6. Enseñar estratégicamente contenidos y habilidades de dominio 7. Saber evaluar 8. Utilizar la investigación e innovación disciplinaria y psicopedagógica

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. Heziketako gako-hitzak. 19.1 HEZITZAILEA-HEZI 19.2 IRAKAS-IKASKUNTZA / IKAS- IRAKASKUNTZA 19.3 PARADIGMA 19.4 IKASTEN IKASTEA 19.5 ESKOLA KLASIKO, AKTIBO ETA SOZIO-KOGNITIBOAK 19.6 IKASKUNTZAREN TEORIAK 19.7 KONSTRUKTIBISMOA ETA IKASKUNTZA ESANGURATSUA 19.8 EZAGUERAREN ARKITEKTURAK 19.9 IKASKUNTZAREN PROZESUA/ IRAKASKUNTZAREN PROZESUA 19.10 INFORMAZIO-TEKNOLOGIA BERRIAK ETA KOMUNIKAZIOA (IKTak) Los momentos de reforma son aprovechados para introducir nuevas concepciones educativas que se verán reflejadas en métodos, paradigmas conducentes a acentuar la enseñanza. Así, se incorporan términos como: PARADIGMA APRENDIZAJE-ENSEÑANZA CURRÍCULUM CONSTRUCTIVISMO APRENDIZAJE SIGNIFICATIVO PROCEDIMIENTOS DE LA INFORMACIÓN NUEVAS TECNOLOGÍAS, ETC.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19.1 Heziketako gako-hitzak: HEZITZAILEA-HEZI Heziketa-sistema guztiko irudi gakoak “Zientziaren arloan gertatzen ari diren aldaketak, ez zaizkie diziplina zientifiko desberdinen edukiei axola bakarrik, baizik “Zientzia”ren kontzeptu berera heltzen dira.” Figuras claves en todo sistema educativo EL EDUCADOR – EL EDUCANDO “Los cambios que se están produciendo en el momento actual en el mundo de las ciencias, no conciernen únicamente a los contenidos de las diferentes disciplinas científicas, sino que alcanzan el concepto mismo de Ciencia.” 54

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19.2 Heziketako gako-hitzak: IRAKAS-IKASKUNTZA / IKAS- IRAKASKUNTZA IRAKAS-IKASKUNTZA modeloa alde batera utzi behar dugu eta aldatu IKAS-IRAKASKUNTZA modelo batean bihurtzeko; haruntz zuzendu behar dugu, nahi badugu gaurko heziketarako ekarpen handia ematea eta gaurko ikasleek dituzten behar errealei erantzuten ez dien paradigma konduktistan ez geratzea.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19.3 Heziketako gako-hitzak: PARADIGMA Paradigma Jokabidearena: Jokaera behagarri eta neurgarrietan zentratutako ikaskuntzako modeloa Kognitiboa: Prozesu kognitibo eta txeratsuak Soziokulturala: Sozializatutako Ikasketa Soziokognitiboa Thomas Kuhn (1922-1996) Thomas Kuhn, filosofoa eta historialariak zabaldutako kontzeptua bere lanean “Bira zientifikoen egitura” Ezagueraren arkitektura

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19.3 Heziketako gako-hitzak: PARADIGMA Thomas Khun

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19.4 Heziketako gako-hitzak: IKASTEN IKASTEA Eskola Klasikoa: Metodologia deduktiboa erabiliz irakaslearen azalpenak edukiak darabiltza bere garapeneko erreminta gako bezala garrantzi handiena izanez. Eskola Aktiboa: Lehentasunezkoa jarduera da haren bidez ikasleak ikasten duenez gero, edukiak lau segundoan geratzen dira. Ikastera ikasteak egiteko era bezala ulertzen du eta jarduerak garrantzitsuagoak dira. (Freinet-i buruz: “L’école buissionière” filma) Paradigma soziokognitiboa: Paradigma integratzailea da eta onartzen du, kognitiboa, soziokulturala agertokiak direla non ikasleek, osagai txeratsu baten bitartez, ikasketak garatzen dituzten protagonista nagusi bezala izanez, bere eragina ikasketetan aldera utzi gabe. Paradigma hau ikaslea bertakotzen du bere ikasketetako egile bezala, eta hau garatzen den testuinguru sozialeko tokia ere. Otro concepto interesante en Educación es la consigna “Aprender a Aprender”: Para ello hablaremos sobre la escuela clásica, tradicional o conductista; la escuela activa o romántica y el paradigma o modelo socio-cognitivo: - Escuela Clásica: Utilizando una metodología deductiva emplea como herramienta clave de su desarrollo la explicación del profesor siendo de suma importancia los contenidos. En el siglo XVI aparece el concepto de Aprender a Aprender, técnica para aprender distintos saberes - Escuela Activa: Lo prioritario es la actividad ya que por medio de ella el alumno aprende, los contenidos quedan en segundo plano. El aprender a Aprender lo entiende como formas de hacer y son más importantes las actividades. - Paradigma Socio Cognitivo: Es un paradigma integrador y asume que, lo cognitivo, lo sociocultural son escenarios donde los aprendizajes se desarrollan teniendo como principal protagonista al propio educando sin dejar de lado el componente afectivo y su incidencia en los aprendizajes, este paradigma integra al educando como autor, artífice de sus aprendizajes y el contexto social donde éste se desarrolla.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. 5 Heziketako hitz gakoak: ESKOLA KLASIKOA, AKTIBOA ETA PARADIGMA SOCIOKOGNITIBOA Ahalmenak eta balioak tangentzialki garatzen dituzte. ESKOLA KLASIKOA EDUKIETAN ZENTRATZEN DA ESKOLA AKTIBOA JARDUERETAN ZENTRATZEN DA Paradigma Soziokognitiboa: Ahalmen eta balioen (Helburuen) garapenari buruz kezkatzen da eta haiek lortzeko, edukiak eta jarduerak baliabide bezala erabiltzen ditu, hots, buruko erremintak ikasketa estrategiak (metodo edo egiteko erak) eta edukiak (jakiteko era bezala) tonalitate txeratsuekin garatzen ditu. Si la escuela clásica se centra en los contenidos y la activa en actividades, el paradigma socio-cognitivo permite la integración de contenidos y actividades y se preocupa por el desarrollo de capacidades y valores; es decir, pretende desarrollar herramientas mentales con tonalidades afectivas como estrategias de aprendizaje (métodos o formas de hacer) y contenidos (como formas de saber).

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. 5 Heziketako hitz gakoak: ESKOLA KLASIKOA, AKTIBOA ETA PARADIGMA SOCIOKOGNITIBOA Paradigma Soziokognitiboa Kultura Instituzionala (Berezko programak) Soziala (programa Ofizialak) Curriculum Helburuak: Ahalmenak eta Balioak Baliabideak: Edukiak eta Metodoak Jarduerak (Ikasketa estrategiak) El paradigma o modelo socio-cognitivo tiene repercusión en la cultura a nivel social, a través de los programas oficiales y a nivel institucional, a través de los programas propios de cada institución, sea colegio público, concertado, ikastola, universidad pública o privada. Estos programas se deben reflejar en el Curriculum, cuyos objetivos son fomentar las capacidades y valores de los alumnos a través de métodos novedosos y contenidos propios para cada curso, empleando actividades que constituyan estrategias de aprendizaje.

1. Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. 6 Heziketako hitz gakoak: IKASKUNTZAREN TEORIAK Vigotsky Modelo Sozio-Historikoak Teoria Sozialak Interakzionismo Soziala Feuerstein Konstruktibismoa Piaget Teoria Kognitiboak Ikaskuntza Esanguratsua Ausubel, Novak Brunner Aurkikuntzaren ikaskuntza En cuanto a las teorías del aprendizaje vigentes, se podrían dividir en teorías sociales y teorías cognitivas. En las teorías sociales podríamos destacar: - Modelos socio históricos cuyo máximo representante sería Vigotsky - Interaccionismo social, cuyo representante más conocido sería Feuerstein En las teorías cognitivas podríamos definir: - Constructivismo con la figura de Piaget. - Aprendizaje significativo, con Novak y Ausubel como sus inspiradores - Aprendizaje por descubrimiento, con Brunner como máximo representante - Arquitectura del Conocimiento con Román y Díez, o Kemmis como máximos exponentes. Carr, Román eta Díez Kemmis Praktiken Arkitekturak/ Ekologiak

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. 7 Heziketako hitz gakoak: KONSTRUKTIBISMOA “Esanahi-eraikuntzak ikaslea inplikatzen du bere osotasunean eta ez soilik bere aurreko ezaguerak eta bere ahalmena ezagueren eta ikasketa-materialen arteko erlazio substantiboak ezartzeko” (Coll, p.138) http://www.youtube.com/watch?v=Wgv_F9Kfb9c “Tesi konstruktibistaren funtsezko ideia ikaskuntza esanguratsua kontzeptuaren azpian dagoena da ikasleak burutzen duen ikaskuntza ezin da bakarrik ulertu kanpoko analisi objektibotik erakusten dugun eta nola erakusten dugunekoa, baizik eta beharrezkoa da berezko ikasleak honi buruz eraikitzen dituen interpretazio subjektiboak, kontuan izatea” (Coll p.140) Ikaskuntza esanguratsuaren ezaugarriak (erabateko pertsona bezala ikaslearengan zentratuta): Esperientziarako irekiera Portaera-Aldaketa Aurkikundea eta ulermena Nahi du ““Jakin-minak askatzea, pertsonek bere interesen arabera eboluziona dezatela baimentzea, ikerketaren zentzua askatzea, dena galderari irekitzea eta dena aldaketako prozesuan dagoela esploraziora aitortzea, nahiz eta hura inoiz erabateko eran lortu...” (Rogers, 1977, p.90) CONSTRUCCIÓN DEL CONOCIMIENTO O CONSTRUCTIVISMO: - “La construcción de significados implica al alumno en su totalidad y no sólo en sus conocimientos previos y su capacidad para establecer relaciones sustantivas entre éstos y el nuevo material de aprendizaje o entre las diferentes partes del material de aprendizaje” (Coll, p.138) - Características del aprendizaje significativo experiencial (centrado en el alumno como persona total): Apertura a la experiencia Cambio de Comportamiento Descubrimiento y comprensión - “La idea esencial de la tesis constructivista que subyace al concepto de aprendizaje significativo es que el aprendizaje que lleva a cabo el alumno no puede entenderse únicamente a partir de un análisis externo y objetivo de lo que enseñamos y de cómo se lo enseñamos, sino que es necesario tener en cuenta, además, las interpretaciones subjetivas que el propio alumno construye a este respecto” (Coll p.140) - Pretende “Liberar la curiosidad, permitir que las personas evolucionen según sus propios intereses, desatar el sentido de la indagación, abrir todo a la pregunta y a la exploración, reconocer que todo está en proceso de cambio, aunque nunca lo logre de manera total...” (Rogers, 1977, p.90)

1. Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. 6 Heziketako hitz gakoak: IKASKUNTZAREN TEORIAK Vigotsky Modelo Sozio-Historikoak Teoria Sozialak Interakzionismo Soziala Feuerstein Konstruktibismoa Piaget Teoria Kognitiboak Ikaskuntza Esanguratsua Ausubel, Novak Brunner Aurkikuntzaren ikaskuntza En cuanto a las teorías del aprendizaje vigentes, se podrían dividir en teorías sociales y teorías cognitivas. En las teorías sociales podríamos destacar: - Modelos socio históricos cuyo máximo representante sería Vigotsky - Interaccionismo social, cuyo representante más conocido sería Feuerstein En las teorías cognitivas podríamos definir: - Constructivismo con la figura de Piaget. - Aprendizaje significativo, con Novak y Ausubel como sus inspiradores - Aprendizaje por descubrimiento, con Brunner como máximo representante - Arquitectura del Conocimiento con Román y Díez, o Kemmis como máximos exponentes. Carr, Román eta Díez Kemmis Praktiken Arkitekturak/ Ekologiak

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. 8 Heziketako hitz gakoak: EZAGUERAREN ARKITEKTURAK Román eta Díez-ek sostengatzen dute ikaskuntza gertatzen dela prozesu zientifiko zikliko batean, eraikitzaile eta esanguratsua, hirukoitzean ahal dela aurkikuntzagatik batez ere. Saiatzen da, gertaeretatik kontzeptuetara (indukzioa) joaten, hipotesiak eginez, geroago, ondorieren bitartez, dedukzioaren bitartez egiaztatzeko, kontzeptuetatik gertaeretara joaten. Ikasleak eraiki eta berreraiki behar du bere ikaskuntza, era aktiboan, eta hartarako, irakasleak eta lagunek ikaskuntzaren bitarteko bezala jokatu behar dute. Konstruktibismoa aurkikuntzan ikaskuntza nagusitzen duen metodoa da batez ere. Metodologia aktiboa, indukziozkoa, aurkikuntza eta ikerkerketaren bitartez sortzen dena. Román y Díez sostienen que el aprendizaje se da en un triple proceso cíclico científico, constructivo y significativo preferentemente por descubrimiento. El proceso cíclico del aprendizaje científico trata de ir de los hechos a los conceptos (inducción) formulando hipótesis que posteriormente verifica mediante la deducción, yendo de los conceptos a los hechos. El aprendiz debe construir y reconstruir, de una manera activa, su propio aprendizaje y para ello el profesor y los compañeros han de actuar como mediadores del aprendizaje. El constructivismo es sobre todo un método en el que se prima el aprendizaje por descubrimiento. Supone una metodología preferentemente activa, inductiva, por descubrimiento e investigadora.

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. 9 Heziketako hitz gakoak: IKASKUNTZAREN PROZESUA IKASLEA EDUKIA KONTRAESANA JARDUERA KOMUNIKAZIOA IKASKUNTZA

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. 9 Heziketako hitz gakoak: IRAKASKUNTZAREN PROZESUA IRAKASKUNTZA BERE GAIN HARTU BEHAR DU JAKITEA EGITEN SORTZEN JAKITEA IZATEN

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. 19. 10 PEDAGOGO BERRITZAILEAK Freire Waldorf Malaguzzi Decroly Freinet Tonucci Montessori Pikler

1.1 Gaia : Zientziak erakustea eta ikastea gaur egun. Jarduera : Ikertu eta irakurri web gune honetan agertzen den informazioa: http://didacticaeducacioninfantil.wikispaces.com/Reggio+Emilia.+Loris+Malaguzzi Taldeka aukeratu ordezkariren bat eta azaldu klasean, bere berrikuntzak, zein metodologia erabiltzen duten, aplikagarria den ala ez gaur egun, nola erakutsiko zuen zientziak haur hezkuntzan… - Montessori, Waldorf, Reggio-Emilia (Loris Malaguzzi), Emmi Pikler eta Lóczy institutoa, Tonucci, Decroly, Freinet.

NID 1. GAIAK BIDEOAK 6. ESCUELA INFANTIL ARCA DE NOE. FINLANDIA 1.2. Finlandia heziketa eredua 6. ESCUELA INFANTIL ARCA DE NOE. FINLANDIA http://www.youtube.com/watch?v=Vk3fpknWDaA 7. SISTEMA EDUCATIVO FINLANDÉS 1-3 (9 min) https://www.youtube.com/watch?v=Hi0cR2UmH-g 8. SISTEMA EDUCATIVO FINLANDÉS 2-3 (9 min) http://www.youtube.com/watch?v=WuIbD-Q6gHs 9. SISTEMA EDUCATIVO FINLANDÉS 3-3 (3 min) http://www.youtube.com/watch?v=tTK7Iyiy1wk 9. EDUCACIÓN EN FINLANDIA (1h 33 min) 69

Finlandia heziketa-modeloaren adibide bezala. 1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Finlandia heziketa-modeloaren adibide bezala. http://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/mas_navarra/modelo_educativo_finlandes_basa_esfuerzo_del_alumno_49829_2061.html

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua INGER ENKVIST IRAKASLE SUEDIARRA “Heziketa-modelo finlandiarra ikaslearen ahaleginean oinarritzen da" “Haur eta Lehen Hezkuntza Maisu Gradua estudiatzeko Batxilerraren notarik onenak atera behar dira eta aukeratuak izatea“ “ http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=-JmwytYCeXk

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Ikasle finlandiarrek munduaren emaitza akademiko onenak ateratzen dituzte, azken nazioarteko txostenen arabera. Eta lortzen dute "inbertsio gutxirekin" eta "ahalegin askorekin". Horrela sinesten du Inger Enkvit irakasleak, heziketa-modelo konparatiboetan aditua bere heziketa-teoriei buruzko konferentzian “Finlandia: gurasoentzat eta irakasleentzat eskolako bikaintasun-modeloa” 2011ko azaroan . Nafarroako Ikastetxeen (CECE-etako) Elkarteak ekitaldia antolatu zuen.

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua G: Zergatik heziketa-modelo finlandiarra rankingetako buru da ? E: Hainbat faktoregatik. Oso curriculum zehatza dutelako nahitaezko eskolan eta oso argi geratzen da ikasleentzat eta gurasoentzat zer ikasi behar duten. Gainera, irakasleen maila oso ona da: batxilergotik irteten diren gazterik onenak dira. Maisu Gradua ikasketetan sartzeko bost eta hamar eskaera bitartean daude plaza bakoitzerako, beraz unibertsitateek onenak aukeratzen dituzte. Irakasleak burutsuak dira, ondo prestatuta, bokazioarekin eta aukeratuta sentitzen dira. Pedagogia estudiatzeaz gain, Hizkuntza eta Matematikak sartzen dituen masterra egin behar dute. Irakasleek dute hizkuntza oso aberatsa eta horrek positiboki ikasleengan eragiten du.”

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua G: Curriculumaz eta irakasleez hitz egiten duzu. Eta ikasleak? E: Guztiak lagunduta ikusten dira. Arazoak dituzten ikasleentzako heziketa berezi zerbitzu oso eraginkor dago eta irregulartasunak antzematen diren neurrian zerbitzu hau hasten da. Ikaslerik handinahienak estimulatzen dituzte. Inork ez ditu estudiatzera behartzen vaina badakite unibertsitatera joan nahi badute "nota onak” atera behar dituztela G: Familia finlandiarrek zer papera hartzen dute? E: Eskolaren alde agertu ohi dira. Helduek bere lana dutela pentsatzen dute eta eskola bere seme-alaben lana da. Irakasleak errespetatzen dituzte eta hauek bere semeak portaera txarra izan duela badiote, irakaslea arrazoia bere semeari arrazoia eman baino lehen, lehenik eta behin irakasleari entzuten diote, beste herri batzuetan gertatzen den bezala.”

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua G: Nola da eskola? E: Zentro gehiengoak publikoak dira baina hain ondo funtzionatzen dutenez gero itundutako ikastetxeen eskaririk ez dagoela. Nahitaezko heziketak 7urtekin hasten da eta 16 urterekin amaitzen da. 6 urteekin, prestatze-ikastarora joan daitezke baina ez diete irakurtzen erakusten hor, baizik eta ipuinak irakurtzen dizkiete eta hórrela bere hiztegia hobetzen dute. Modelo eskandinaviarrak frogatzen du ez dela beharrezkoa irakurtzen hastea 5 urterekin, Estatu Espainarrean bezala. Ikasleak eskolara 8.30etan joaten dira eta 14 etan ateratzen dira. Jardunaldia motza da baina sasoi osoan daude”.

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua G: Heziketa-modelo arrakastatsu hau, horrela izan da beti? E: Ez. Laurogeita hamar hamarkadetan hasi ziren. Europako Kanpoaldeko herrialde bat zen, herri pobrea, eta ahalegin askorekin, aurrera egiten joan dira, ahalegin haundiarekin. Emaitzetako ustekabean harrapatutako lehenak haiek izan dira. Honaino iritsi dira metodo tradizional modernizatuak eta irakasle onak erabiltzen dituztelako. Teoria pedagogiko berriekin esperimentatzera ez dira sartu. G: Zeintzuk bezela? E: Suediako eta mendebaldeko beste herri batzuetakoa bezala, gobernu sozialistek bultzatuta. Suedia herri bat zen hirurogeita hamar hamarkadetan emaitza oso onekin baina ikaslea autonomoa dela (bere ikaskuntzak markatzen du) pentsatzen hasi zirenez gero, diru asko inbertitu arren, emaitza okerrago ateratzen joan dira.

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua G: Zer egin dezake Espainiak bere emaitzak hobetzeko? E:Irakasleen maila linguistikoa hobetzea eta lege batzuk aldatzea. Ez da pentsatu behar edozein jokaera onargarria denik. Ikasleek bere lagunen heziketarako eskubidea babestu behar dute; ezin da batek iskanbila sortzea eta besteek ezer besterik egin ahal izatea. Garrantzitsua ez da, guztiei heziketa emateko diru asko inbertitzea, guztiek jaso nahi ez dutelako.

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua FINLANDIA-RI BURUZ: Herri ipartarra PISA txostenaren liderra da irakaslerik prestatuenak Haur eta Lehen Hezkuntzako Irakaskuntzetan jartzen baitu. Gaurko ume finlandiarrak biharko egunean munduan egongo diren profesional prestatuenen artean daude. Ez du iragartzen inongo kristal-bolarik, datu objektiboek iragartzen dute. ELGA (Lankidetzarako eta Garapenerako Antolaketa Ekonomikoak) hasi zenetik bere PISA txostena lantzen 2000n, Finlandiak Europako lehen postuak bereganatu ditu bere heziketa-maila bikainagatik. Ikasle finlandiarren % 8ak baino ez ditu amaitzen bere nahitaezko ikasketak (Estatu Espainarrean gazte batek hiruen artean uko egiten diote ikasteari Bigarren Hezkuntza ailegatu baino lehenago) Bartzelonako Claret eskolako zuzendaria, Javier Melgarejok, arrakasta finlandiarren gakoa aurkitzeko hasi zen hango heziketaren sistema estudiatzen orain dela 10 urte baino gehiago. Bere lehen ezustea izan zen 4 eta 5 urte artean ume finlandiarren erdia baino gutxiago haur eskoletara jotzen dutela eta ez dutela eskolan hasten 7 urte arte. Bi urte geroago, ELGAk estudiatutako gainerako herriak baino hobeak dira.

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Lehen Hezkuntzako sei urteetan haurrek irakasle berdina dute irakasgai guztietan edo gehienetan. Horrela beraien oreka emozionala eta ziurtasuna indartzen da. 5. maila arte ez daude zenbakizko kalifikaziorik. Ez da bilatzen ikasleen arteko konpetentzia ez erkaketak sustatzea. Doako Heziketa, eskolatik unibertsitateraino, klaseak, jangela, liburuak eta eskola-materiala eta guzti sartzen ditu  eta norbaitek galtzen baditu, ordaintzera behartuta dago. Eskola jardunaldia, 8:30-9:00 tan hasten da, 15:00 ak arte eta bazkaltzeko ordua 12:00-12:30 tan da. Guztira, dira 608 eskola-ordu lehen mailakotan, Espainiako 875 orduen aurrean, eskolan askorik gabe.Nola lor ditzakete emaitza hoberik denbora gutxiagotan?

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Melgarejo-n eritziz «Arrakasta finlandiarra hiru egitura sartzen direla ondorio da: familia, eskola eta baliabide|errekurtso soziokulturalak (liburutegi, ludoteka, zinema...)». Hiru engranajeak lotuta daude eta koordinatutako eran funtzionatzen dute. «Gurasoek uste dute bere seme-alaben heziketako lehen arduradunak beraiek direla, eskola aurretik» eta eskolan egiten den ahalegina jarraitzen dute. «Finlandian familien % 80 liburutegira doa asteburua» eta bere ustez funtsezkoa da etxeetan irakurketari ematen zaion garrantzia, estimulatzen dituelako. Sistema sozial finlandiarrak laguntzen die familiei, bere lana eta bere seme-alabenganako arreta batera ditzaketenei, laguntza ofizial ugariekin. César Bona: http://www.huffingtonpost.es/2014/12/15/cesar-bona-nobel-profesores_n_6326438.html Nancie Atwelwww.noticias24.com/gente/noticia/128761/las-claves-de-la-mejor-educacion-segun-la-mejor-profesora-del-mundo/ https://www.youtube.com/watch?v=usy3ixT0QpA

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Jaraunspen kultural luterotarra dago diziplina sustatzen duen erantzukizunean eta ahaleginean oinarritutakoa, etxean ixtera bultzatzen duen klimatologia ere laguntzen duena, baina faktore hauek ere ondoko beste herri batzuetan, Suedia edo Dinamarka bezalakoetan, ematen dira eta gainera maila ekonomiko handiagoaz gozatzen direnak eta hala ere hainbat postu azpitik daude PISAko txostenan. «Ez dira aldagai sozioekonomikoak erabakigarriak», Melgarejok azpimarratzen du.

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Maisuen artean, onenetakoak Desberdintasuna Finlandiako irakasleen kalifikazio akademiko altuan garaian errotzen da, Lehen Hezkuntzan batez ere. «Finlandiarrek kontuan hartzen dute nazioko altxorra bere umeak direla eta herriko profesional onenen esku jartzen dituzte». Irakaslerik onenak lehen Hezkuntzako urteetan kokatzen dira , hurrengo ikasketa guztien oinarriak ikasten dituzten garaian. Pentsatzen da 7 urte aldera ikaslea fase maneiagarrienean aurkitzen dela eta bizitza guztia egituratuko dioten buruko funtsezko konexioetako batzuk egiten dituenean dela. Horregatik, prozesu honetan lagunduko duena aukeratzea funtsezko hartzen da.

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Maisua izateko 9 bat 10en gainean baino gehiago kalifikazioa eduki behar da batxilergo eta errebalidako median eta sentikortasun sozialeko dosi handia gainera behar da (jarduera sozialetako bere parte-hartzea balioesten da, boluntarioak...). Unibertsitate bakoitzak irakasleentzako bere izangaiak aukeratzen ditu: elkarrizketa baten bitartez, komunikaziorako eta enpatiarako ahalmena balioesteko, liburu baten laburpena eginez, klase baten aurrean gai bati buruz azalpen bat emanez, gaitasun artistikoen erakustaldi bat landuz, eta matematika-proba bat eta gaitasun teknologikoko beste bat ere eginez. «Herri guztiaren probarik gogorrenak dira», Melgarejok ziurtatzen du. Hautapen-prozesura jarraitzen dio lizentzia zorrotza eta praktika-aldiak.

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Ez da harritzekoa irakasleak Finlandian oso ondo sozialki kontuan hartuta egotea. «Haur eta Lehen Hezkuntzako Maisua izatea ohore nazionala da», ziurtatu zuen Jari Lavonenek Madrilen irailean, Helsinkiko Unibertsitateko Irakasleentzako Heziketa Departamentuko zuzendariak. Harri Skog-ek, 2006tik aurrera Finlandiako Heziketako estatu-idazkariak, prozesu honen garrantzia laburtzen zuen esaldian: «Heziketa herri baten garapenerako giltza da». Horregatik herri ipartarrak estatuaren aurrekontuen % 11-12 baita udaletxeek ere eskaintzen dute heziketa-modelo hau finantzatzeko. «Ematen ari den politika burutsua fruitua ematen ari da», Melgarejok nabarmentzen du, batez ere PISAN beste herri nabari batzuk hartzen duten presiorik gabe (Koreako edo Japon).

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Irakurri eta eztabaidatu klasean web gune honetako artikulua: http://www.teinteresa.es/educa/Finlandia-alumnos-resolver-dificultades-aprendizaje_0_991102046.html http://www.mecd.gob.es/dctm/inee/pisa-in-focus/pif1esp19042013.pdf?documentId=0901e72b81631135

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua http://es.wikipedia.org/wiki/Informe_PISA http://blog.educalab.es/inee/2014/04/03/presentacion-de-los-resultados-de-espana-y-la-ocde-del-informe-pisa-resolucion-de-problemas/ http://www.elconfidencial.com/alma-corazon-vida/2014-04-01/el-informe-pisa-es-objetivo-los-academicos-se-rebelan_109944/# http://www.mecd.gob.es/inee/PISA-in-focus.html *http://www.mecd.gob.es/dctm/inee/pisa-in-focus/pif1esp19042013.pdf?documentId=0901e72b81631135 ZERGATIK HAUR HEZKUNTZAN INTERESATU BEHAR ZAIZKIGUN PISAREN EMAITZAK? PISA azken txostena: http://www.mecd.gob.es/inee/estudios/pisa.html

(Pág 196: Zientziako emaitzak) 1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Zientzia-emaitzak PISA 2012ko txostenean: Orokorrak eta errenimendukoak (pág. 70-79): http://www.mecd.gob.es/dctm/inee/internacional/pisa2012/pisa2012lineavolumeni.pdf?documentId=0901e72b81786310 (Pág 196: Zientziako emaitzak)

1.2 Gaia : Finlandia, heziketa eredua Jarduera : Ikertu beste herrialde edo unibertsitate batzuen (Finlandian, Korean, Japonen, USAn…) Haur Hezkuntzako programak edo sistemak eta idatzi zein berrikuntzak aurkitu dituzuen eta zergatik iruditzen zaizuen izango litzatekela onak gure unibertsitatean aplikatzeko eta zein hobekuntzak ekar zitzaketen (batez ere zientzari dagokionari buruz).

NID 1. GAIAK BIDEOAK 1. “LA EDUCACIÓN PROHIBIDA” (ZATI BAT) (4 min) 1.3 Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak 1. “LA EDUCACIÓN PROHIBIDA” (ZATI BAT) (4 min) http://www.youtube.com/watch?v=56YgerKS2Q4 Laburpena (14 min) http://www.youtube.com/watch?v=cWvAW3BTB6I 89

1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. EREDU PEDAGOGIKOAK

1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. EREDUA Definizio 1 Objektu, kontzeptu edo erlazioen multzo bat irudikatzeko edo sinpleki eta ulerkorki ikasteko errealitate enpirikoaren zati bat erabiltzen dena. Un modelo es un objeto, concepto o conjunto de relaciones que se utiliza para representar y estudiar de forma simple y comprensible una porción de la realidad empírica.

1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. EREDUA Definizio 2 Gertaera bat hobeto ulertzeko tresna kontzeptuala da; fenomeno bat deskribatzen duen erlazioen multzoaren ordezkapena da. También se puede definir como una herramienta conceptual para entender mejor un evento; es la representación del conjunto de relaciones que describen un fenómeno.

1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. MODELO-EREDUA Definizio 3 Irudikatzen, asmatzen edo eraikitzen duen objektua edo errealitatearen ekitaldia eskalan eraikitzen duen irudikapen ideala, eta honen kategoria partikularra osatzen duena. Aipaturiko irudikapenak objektu edo ekitaldiaren buruko ulermena eta bere diseinu operatiboa baimentzen du, eta hortaz, modeloak errealitatearen gainean jokatzen du eta honek ere eragiten dio. Modeloak formulazio idealaren eta praktika zehatzaren arteko erreferente ebaluatibo bezala balio du. Otra definición podría ser: Representación ideal física, teórica y conceptual que reproduce, inventa o construye a escala un objeto o un evento de la realidad y constituye un tipo, una variedad o una categoría particular de ésta. Dicha representación permite la comprensión mental del objeto o el evento en cuestión y su diseño operativo, de tal modo que el modelo actúa sobre la realidad y es afectado por ésta. El modelo sirve de referente evaluativo entre la formulación ideal y la práctica concreta.

1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. HEZKUNTZAREN EREDUA Irudikatzen, asmatzen edo eskola-eremuan eskalan heziketa eta pedagogikoko ekitaldia eraikitzen duen ordezkapen ideala da; fisiko, teoriko eta kontzeptualki formakuntza, irakaskuntza eta erakunde baten ikaskuntza osatzen duen prozesu partikularra bezala ere defini liteke. Ordezkaritza honek baimentzen ditu heziketa-komunitatearen agenteen (irudizkoen, diskurtsoen, interakzioen, eta zereginen) heziketa eta praktika pedagogikoen buruko ulermena eta bere hobekuntzara testuinguru zehatzean bideratutako eraginetako diseinu eraginkorra.

IKASKUNTZAREN PROZESUAN ERAGITEN DUTEN MODELO NAGUSIEK 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. IKASKUNTZAREN PROZESUAN ERAGITEN DUTEN MODELO NAGUSIEK MODELO KONDUKTUALA EDO KONDUKTISTA MODELO KOGNITIBOA EDO KONSTRUKTIBISTA MODELO EKOLOGIKO –TESTUINGURUKOA EDO SOZIO – KRITIKOA En el proceso de aprendizaje podemos decir que los principales modelos son: El modelo conductual o conductista El modelo cognitivo o constructivista El modelo ecológico contextual o socio-crítico

MODELO KONDUKTUALAREN IKUSPEGI OROKORRA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. MODELO KONDUKTUALAREN IKUSPEGI OROKORRA FUNDAMENTO FILOSOFIKOAK Errealitate zientifikoan oinarritutako teoria mekanizista. Enpirismo logikoa FUNDAMENTO PSIKOLOGIKOAK Estimuloa – Erantzuna. Jokaera, esperientzia eta ikaskuntza, baldintzatzearen emaitza dira GARAIA Herbert-ek, ikaskuntzaren lehen teoria garatzen du 1776an.( XVIII. Mendean). ORDEZKARIAK Konexionismoa: 1898 Thorndike-k. Konduktismoa: 1903 Watson-ek. Neo-konduktismoa: 1961 Skinner-rek METAFORA Makina IKASKUNTZAREN KONTZEPTUA Prozesua zeinen bitartez gutxi gorabehera iraunkorra den jokaera aldatzen den. Neokonduktismoa:ez nahita egindako eran baldintzatzearen bitartez lortutako ohiturak IKASKUNTZAREN PROZESUAK Produktuan zentratuta. Ikaslea kontzeptu eta edukien hartzailea da eta bere nahi bakarra erakusten zaiona ikastea da.

MODELO KONDUKTUALAREN IKUSPEGI OROKORRA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. MODELO KONDUKTUALAREN IKUSPEGI OROKORRA IKASKUNTZAREN MOTAK Mekanikoa, Errepikatzailea, Buruz IRAKASLEAREN MODELOA Eskumena, Autoritarioa, Enziklopedista, Inpositiboa, Errutinazkoa Transmititzailea, Zurruna IKASLE MOTA Hartzailea, Pasiboa, Buruarina, Oroimenezkoa, Indibidualista, Imitatzailea IKASKETAREN PROGRAMA Itxita, derrigorrezkoa, aurrez ezarrita EBALUAZIOA Batutzailea, Kuantitatiboa, Neurgarria, Helburu oinarrikoetan oinarrituta. KOMUNIKABIDEA Ez dago, bertikala da, bakarrik dago informazioa. METODOLOGIA Pasiboa, azalpenezkoa, analitikoa BALIABIDE DIDAKTIKOAK Mugatuta HEZKUNTZAREN ESPAZIOA Antipedagogikoa, gelan zentratuta, giro itxian GAINBEGIRAILEAREN MODELOA Fiskalitzailea, autoritarioa, zurruna

Modelo Konduktualaren Galdera 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. Modelo Konduktualaren Galdera Mirari-k operazioak porrot eginez estudiatzeari uko egin zion, baina egun batean azkenik lortu zuela frogatu zuen, azterketa batean. Irakasleak, proba kalifikatzeaz gain, azterketa-orriko goialdean idatzi zuen. “Mirari: aurrerapen hain adierazgarria zure ikasketan egiteagatik zoriontzen zaitut”. Teoria konduktisten arabera, zein egintza egin zuen irakasleak mezua idazterakoan? A. Jokaera berria kentzeagatik saria (indarberritze aktiboa). B. Jokaera berria garatzeagatik kentze bat (indarberritze negatiboa). C. Jokaera zaharra aldatzeagatik lausengua (indarberritze positiboa). D. Omisioa (jokaeraren itzaltzea eragiteko indarberritzea)

PRAKTIKAK KONDUKTISTAK TRADIZIONALAK 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. PRAKTIKAK KONDUKTISTAK TRADIZIONALAK Sermoiak Errietak Zigorrak Atsedenarekiko mehatxua Komuna egitea. Zaborrak jasotzea. Diktatzea Txirrina edo kanpaia Baldintzak: irteera, Atsedena edo paseoa. Jardueretako aurrelandutako eskemak Oholtza Entsegua eta akatsa Aurpegi zoriontsu eta tristeak Dominak Ohore-aipamenak Zatiketa ikasle onak eta txarrak. Argia itzaltzea Fitxak ondo moldatzen denari oparitzea

PRAKTIKAK KONDUKTISTAK TRADIZIONALAK 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. PRAKTIKAK KONDUKTISTAK TRADIZIONALAK Denborak eta ordutegiak Orrazketak aldatzea Errepikapena eta oroimenaren erabilera Koadernoaren berrikusteak Aurkezpen pertsonalerako segimendua: azazkalak, gomina. Testu gidariaren erabilera Heziketa-Teknologia Letra-moten irakaskuntza Orrialdeak Idatzitako eguneko ebaluazioa Diziplinagabekoak beste areto batera eramatea Errepikamen-taldea Uniformea Liburua koadernora pasatzea. Ilarak. Txilibituak. Zozkatzea edo gozokiak eramatea Hiru ohartarazpenek egozpena ematen dute Ordena eta Jokaera.

MODELO KOGNITIBOAREN IKUSPEGI OROKORRA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. MODELO KOGNITIBOAREN IKUSPEGI OROKORRA FUNDAMENTO FILOSOFIKOA Erlatibismo positiboa eta fenomenologikoa FUNDAMENTO PSIKOLOGIKOA Estimuloa – Organismoa - Erantzuna GARAIA Joan den mendeko 70eko hamarkadan agertzen da ERREPRESENTANTEAK Hunt (1971) Carpoll (1976) Brunner – Jean Piaget - Ausubel METAFORA Informazio-prozesatze bezala konputagailua eta makina burutsua. Adimenera kontuan hartzen da IKASKUNTZAREN KONTZEPTUA Bizi-espazioen ezagutza bidezko egiturak zeinen, esperientzia elkarreragileak bidez, truke aldatzen diren prozesu dinamikoa da. IKASKUNTZAREN PROZESUAK Zentratzen da, gaitasunak eta jokaera orientatzen duten balioak sortuz, pentsatzea eta kontzeptu-eskuratzea erraztea prozesuak, gertaerak eta teknikak garatzen. IKASKUNTZAREN MOTAK Harreratik-Aurkikundeagatik

MODELO KOGNITIBOAREN IKUSPEGI OROKORRA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. MODELO KOGNITIBOAREN IKUSPEGI OROKORRA METODOLOGIA Indukziozkoa, Deduktiboa, Parte hartzailea, Aktiboa PROGRAMA Malgua - Irekia IRAKASLE MOTA Gogoetazkoa, Arrazoizkoa, Konstruktibista, Kritikaria, Sortzailea IKASLE MOTA Parte hartzailea, sortzailea, ikertzailea. Ikasgelan eta bizitzan jokaera ezagutzaren ondorioa da. GAINBEGIRALEAREN MODELOA Orientatzailea, aholkularia, gidaria, dinamikoa, berrituta, sortzailea, demokratikoa, humanista, gogoetazkoa, zuzena. EBALUAZIOA Hezigarria eta irizpidearekin KOMUNIKABIDEA Iraunkorra eta era txeratsuan

Modelo Kognitiboaren Galdera 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. Modelo Kognitiboaren Galdera MLP-aren (epe luzerako memoriaren) informazio errekuperazioa hein handi batean pertsona bakoitzak datuak biltegiratzen dituen moduaren mendean dago . Psikologo batek esan zuen bezala: “Memoriaren gaineko ikerkuntzen aurkikuntzarik interesgarriena subjektuaren paperaren garrantzia da informazioaren transferentzian MCP-aren (epe motzerako memoriaren) datu transferentziak MPL-ra dirudi hein handi batean subjektuak, nola desiratzen duen hura transferitzea eta "informazioa” biltegiratzen duen moduan, mendean egotea dirudi. Hezitzaileak ikasleak gidatzen duen modua edo ikasleek prozesatzeko erabiltzen duten modu desberdinak eragin haundia dute. Beraz, maisuaren zeregina bada analizatzeko aukerak ematea eta informazio berriaren arteko erlazioak eta aurrez-aurre lortutako informazioa eztabaidatzea. Orduan ikaslearen zeregin egokia da: A. Arduratzea eta informazio berria memorizatzea B. Egitura berriak eratuz, informazio berria aurrekoarekin osatzea C. Aurreko ezaguerak gogoratzen saiatzea D. Erakutsitakoa ulertzen saiatzea.

Modelo Kognitiboaren Galdera 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. Modelo Kognitiboaren Galdera Fisika klaseko ikasleek uko egiten diote grabitatearen indarra objektu guztietarako bera dela uste izateari. Ikasleek uste dute objektuak erortzen diren abiadura materialaren mendean dagoela. Irakasleak ideia hau esperimentalki froga dezatela proposatzen du. Halako eztabaida baten ondoren, pentsatzen du erortzea pilota bat eta paper-orri bat bere abiadura neurtzeko. Ikasleek proposatzen zutena frogatzen dutela uste izan dutenean, irakasleak eskatzen die plastikozko poltsa batean sar ditzatela ahal duten paper orri guztiak, haiek trinkotuz eta poltsa hura ixten askatu baino lehen pilota askatzen den aldi berean. Klase honetan zer prozesu burutzen du hezitzaileak, Piaget-en arabera? A. Egokitzapena B. Desoreka C. Adaptazioa D. Ezagutza

TEORIA KOGNITIBOA ETA IKASKUNTZA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. TEORIA KOGNITIBOA ETA IKASKUNTZA Giroak eta subjektuak aldi berean elkarrekiko ideieetan jokatzen dute. Gizakia bere inguruneari automatikoki erantzuten dion mekanismoa baino askoz gehiago da. Gizakiak berariaz jokatzen du eta horrek ez soilik bere inguruko errealitatearen gainean jokatu, baizik eta hura gainera sortzailetasunez eta irudimenarekin egitea baimentzen. Ikaskuntza prozesu dinamikoa da subjektuaren ezagutza bidezko egituraren aldaketan, lortzea, baztertzea edo aurreko ezaguerak eraldatzea baimentzen diona. Ezagutza bidezko egitura subjektuaren ekitaldiak edo gertaerak bere giro psikologikoan gertatzen direnak nabaritzeko ahalmena da. INSIGHT bat (ezagutza bidezko egitura) da, egoera bati buruz sortzen zaigun sentimendua da aktiboki gure helburuetara heltzen, saiatzen, jarraitzea baimentzen duena; berbaliza dezake edo ez, konplexua izan daiteke edo inozoa, edo egoera baten alderdi partikular baten balioztapena, subjektuaren ezagutza bidezko egitura gehituz edo aldatuz. Irakaskuntza buruko egituraren lorpena bilatzen duen metodoa izango litzateke, non subjektuak ezagutza berea egitea lortzen duen bere dimentsio errealera abiatzen den premisatik. Eskola-eremuan gauzatzen da banakoak gertaerak, arauak, printzipioak, orokortzeak erlazionatzen dituenean, eta egoerak edo arazoak konpontzeko erabilgarritasunak aurkitzen dizkionean: orduan bai, IKASKUNTZA ESANGURATSUA-ri buruz hitzegiten geundeke.

TEORIA KONSTRUKTIBISTA ETA IKASKUNTZA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. TEORIA KONSTRUKTIBISTA ETA IKASKUNTZA Ikasteak esan nahi du eskema berriak (kontzeptuak) eraikitzea, berregituratzea edo jada, ingurunearekin ezartzen den interakzio iraunkorretik aurrera, daudenak handitzea. Subjektuak etengabe eraikitzen dituen eskema multzoa, bere egitura kognitiboa da. Ez gara dauzkagun eta haiengandik aurrera eraikitzen dugun eskema guztiez kontzienteak eta pentsatzen, sentitzen, jokatzen eta harremanetan egoten gure pentsaerak zehazten ditugu. Ikaskuntza berri bakoitza eraikitzen da eskemen erabileratik edo jada dauzkaten egituretatik aurrera. Ezagueraren egiturak etengabeko berregituratzean daude. Banako bakoitzak bere eskemak eraikitzen ditu heltzea, esperientzia eta ingurune fisiko eta sozialetatik aurrera (Jean Piaget). Heziketa eta ikaskuntzaren helburua ez da soilik pertsonen ezaguera handitzea, baizik eta bere eskemak, eraginaren bitartez egitura kognitiboak eta esperientzia aldatzea, beren beharren edo helburuen arabera. Ikaskuntza esanguratsua datza pertsona guztiak bere bizitza esperientziagatik, materia bakoitzaren eduki berriekin, dauzkan eskemak erlazionatzean. Lotura hau gerta dadin neurrian soilik subjektuek ikaskuntza iraunkorrak egiten dituztela pentsa daiteke (LONG LIFE LEARNING).

TEORIA KONSTRUKTIBISTA ETA IKASKUNTZA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak,konstruktibistak. TEORIA KONSTRUKTIBISTA ETA IKASKUNTZA Irakasleek IKASKUNTZA ESANGURATSUAK bultzatzen dituzte, ikasleengan hurrengo oinarrizko baldintzak gauzatzen dituztenean: 1. Adierazgarritasun logikoa: edukiek potentzialki esanguratsuak izan behar dira. 2. Adierazgarritasun psikologikoa: subjektuaren egitura kognitiboan egon behar du eduki berriekin erlaziona daitezkeen aurreko beharrezko eskemak 3. Aldeko jarrera: ikasleek motibatuta egon behar dute 4. Eduki funtzionalak: ikasleek edukiak erabili behar dituzte egoera eta testuinguru desberdinetan. Goiko funtzio psikologikoak dira: komunikazioa, hizkuntza, arrazoiketa, eta talde sozial bakoitzeko garapen kulturalaren eta ez garapen pertsonalaren produktua dira (Vigotsky). Funtzioen garapena INTERAKZIO SOZIALAREN bitartez egiten da. Bi unetatik aurrera: bitartekotza interpertsonal eta asimilazio intrapertsonala. Hizkuntzaren irakaskuntza tresna erabakigarria da ikasleak hel daitezela ez alderdi kognitiboan soilik, baizik eta gizarte-mailan ere. Horregatik, oinarrizkoa da ikasleek irakurketako eta idazteko nagusitasuna izatea. ZDP-a (Hurbileko Garapeneko Zona) helduen interakzioari esker pertsona batek arazoa ebatz dezakeen espazioa da. Ikaskuntza kontuan hartzen da interakzio sozialaren bitartez ematen den jarduera bezala; ez soilik indibiduala, baizik eta irakaslearen aholkularitzarekin, taldeko eztabaidak eta argudiatzeko espazioak sortuz, entzutea jakiteko eta eztabaidari jarraitzeko ahalmenak garatzen dira.

TEORIA KONSTRUKTIBISTA ETA IKASKUNTZA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. TEORIA KONSTRUKTIBISTA ETA IKASKUNTZA Jerome Brunner-ek seinalatzen du: Ezaguera gizakiaren funtzionamendu intelektualaren garapena da, haurtzarotik hel daitekeen perfekzio guztira arte, eta buruaren erabileran, aurrerapen teknologikoek zehazten dute. Ezaguera irudikatzeko hiru forma daude: 1) “Ekitaldian” (en acto), erantzun motorrekin ikusi behar du (bizikletaz ibiltzea); 2) bigarrenari deitzen dio “irudikapen ikonikoa”, buruko irudi finkoetari buruz da, eta irudikapen honek baimentzen du aldaketa txikiagoak sufritu dutenean objektuak aitortzea(elurrarekin edo elurrik gabeko mendiak); 3) eta azkenik “irudikapen sinbolikoa”, sinbolo-sistemak informazioa kodetzeko darabiltzana (hizkuntza, notazio matematikoa). Hezitzailearen papera ez da ezaguera-transmititzailekoa, baizik eta ESTRATEGIETAKO SAILA PRESTATZEN DUENEKOA subjektu parte-hartzaileen eraginak BULTZATZEN DITUZTENAK, bere ideiak, kontzeptuak, ikuskatzera gidatzen duenak; materiaren edukiekin gai erlazionatuei buruz , analiza dezatela, ondoriozta dezatela, aurki dezaten, kontzientzia har dezaten irakasleek ematen dieten informazio zientifikoarekin harremanetan egotea. Ikasleek parte har dezatela bere ikaskuntzan aktore erantzunkide bezala eta ez, adierazgarria ez zaien zerbaiteko ikusle huts bezala eragitea. Horrela inor beste pertsonarengandik bezala elikatu ezin den, inork ezin du ikasi besteagatik. Pertsona bakoitzak bere eskemak eraikitzen ditu. Ikaskuntza ikasleengan bultzatzeko baliabide nagusi bezala AZALPENEZKO TEKNIKA, BAZTERTU behar da, irakaslea asko saiatzen da eta emaitzak oso urri eta etsigarriak dira ikasleentzat eta irakasleentzat.

IRAKASLE KONSTRUKTIBISTA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. IRAKASLE KONSTRUKTIBISTA Ezagueraren eta bere ikasleen ikaskuntzaren artean BITARTEKO bat da; esperientziak eta ezaguerak negoziazio-prozesuan edo ezagueraren eraikuntzan partekatzen ditu. Bere praktikari buruz kritikoki pentsatzen du, erabakiak hartzen ditu eta bere klasearen testuingururako egokiak diren arazoak konpontzen dituen profesional gogoetatsua da. Bere ideiak eta sinismenak irakaskuntza eta ikaskuntzari buruz kritikoki analizatzen ditu, eta prest dago aldaketarako. Ikaskuntza esanguratsuak, zentzudunak eta ikasleentzat funtzionalak direnak, bultzatzen ditu Behar-aniztasunean estututako laguntza pedagogikoa ematen du, bere ikasleen interesen eta egoeren arabera. Helburu bezala autonomia eta ikaslearen autonorabidea ezartzen ditu , zeintzuk erantzukizunaren transferentzian eta ikaskuntzaren kontrolaren prozesu gradual batean sostengatzen dira. http://teduca3.wikispaces.com/4.+CONSTRUCTIVISMO

MODELO EKOLOGIKO TESTUINGURUKOAREN IKUSPEGI OROKORRA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. MODELO EKOLOGIKO TESTUINGURUKOAREN IKUSPEGI OROKORRA FUNDAMENTO FILOSOFIKOA Pragmatismoa eta materialismo dialektikoa FUNDAMENTO PSIKOLOGIKOA Psikologia soziala: Bizigarria – Bitartekoa – Organismoa - Erantzuna GARAIA 1979 - 1988 ORDEZKARIAK Vigotsky 1979, Shulman 1986, Medina 1988, Pérez Gómez 1987, Ausubel METAFORA BASIKOA Jokaerako agertokia. Objektua-subjektua- giroa IKASKUNTZAREN KONTZEPTUA Ikaskuntza esanguratsua. Ezaguerak, balioak, ohiturak eta trebetasunak orain eta gero erabiltzen dira IKASKUNTZAREN PROZESUA Aurreko kontzeptuak – Kontzeptu berriak. Prozesu honetan paper garrantzitsua, NDO-ak ( garapen hurbileko zona berria)eta ZDP-ak (garapen hurbileko zona) jokatzen dute METODOLOGIA Indukziozkoa, Deduktiboa, analogikoa, aktiboa, Globalizatzailea, heuristikoa, zientifikoa, dialektikoa, Parte hartzailea

MODELO EKOLOGIKO TESTUINGURUKOAREN IKUSPEGI OROKORRA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. MODELO EKOLOGIKO TESTUINGURUKOAREN IKUSPEGI OROKORRA IKASTEKO TEKNIKAK Aktiboak: Eztabaida, ideia euria, Taula, Collagea, Dramatizazioa, Behaketa, Ikerkuntza CURRICULUM-A Zabala, malgua IRAKASLE MODELOA Erraztailea, Orientatzailea, Gidaria, Dinamizatzailea IKASLE MOTA Aktiboa, Ikertzailea, Kritikaria, Gogoetazkoa, Berritzailea GAINBEGIRALEAREN MOTA Demokratikoa, komunikatiboa, sortzailea, malgua, Berritzailea, Orekaduna, Arduraduna, Ikertzailea, Pertsona, Dinamikoa, Baikorra EBALUAZIOA Kualitatiboa, hezitzailea, Prozesuala KOMUNIKABIDEA Horizontala, Berezkoa, Elkarrekin erlazionatuta HEZKUNTZA ESPAZIOA Testuinguruak: pertsonala, eskola, komunitatea, familiak BALIABIDE DIDAKTIKOAK Ingurune natural eta soziala, teknologikoak, soziokulturalak, hondakinekoak http://www.educacioninicial.com/ei/contenidos/00/0350/365.ASP

IKASKUNTZAREN DIMENTSIOAK 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. IKASKUNTZAREN DIMENTSIOAK IKASKUNTZA ESANGURATSUA Kontzeptu arteko sailkapena Ondo diseinatutako instrukzio audio-tutoriala Ikerketa zientifikoa. Musika edo arkitektura berritzaileak. Konferentziak edo testuliburuetako aurkezpenen gehiengoa Eskola-laborategiko lana Ikerkuntzaren gehiengoa edo errutinazko ekoizpen intelektuala OROIMENEZKO IKASKUNTZA Biderkatzeko taulak Arazoak ebazteko formulen aplikazioa Entseguagatik eta akatsetik asmatzeko konponbideak. IKASKUNTZA HARKORRA AURKIKUNDE GIDATUTAKO IKASKUNTZA AURKIKUNDE AUTONOMOKO IKASKUNTZA En esta gráfica se representan las dimensiones del aprendizaje: En el eje de las abscisas o x, se representan tres tipos de aprendizajes de izquierda a derecha: aprendizaje receptivo, después por descubrimiento guiado y por último autónomo. En el eje de ordenadas o y, se muestra el aprendizaje memorístico en la parte inferior y el significativo en la parte superior y en el polígono que conforman se exponen las diferentes actividades o acciones que corresponden a un mayor o menor nivel significativo de aprendizaje.

MODELO PEDAGOGIKOAK: LABURPENA 1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. MODELO PEDAGOGIKOAK: LABURPENA PARADIGMA METAFORA BASIKOA IKERKUNTZA MODELOA KURRIKULUM-A EBALUAZIOA IRAKAS-IKASKUNTZA KONDUKTUALA MAKINA PROZESUA – PRODUKTUA ITXIA KUANTITATIBOA PRODUKTUAN ZENTRATUTA KOGNITIBOA ORGANISMOA OSOTASUNA BEZALA BITARTEKOA, IRAKASLE ETA IKASLEARENGAN ZENTRATUTA IREKIA ETA MALGUA HEZIGARRIA ETA IRIZPIDEAREKIN IKASKUNTZAREN PROZESUETAN ZENTRATUTA EKOLOGIKO TESTUINGURUKOA JOKAERAREN AGERTOKIA KUALITATIBO ETA ETNOGRAFIKOA HEZIGARRIA ETA KUALITATIBOA BIZITZAN ETA TESTUINGURU SOZIOKULTURALEAN ZENTRATUTA

1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. Jarduera 6: Ikaskuntzaren teoria desberdinak barneratzeko, aukeratu teoria bakoitzeko ordezkariren bat eta osatu antzerki bat (10 minutukoa), beraien arteko solasaldia interpretatzen edozein agertokian (pedagogo berritzaileak ere erabil ditzakezue). Baloratuko da originaltasuna, paperean sartzea eta aldez aurretik ikertzea.

1.3. Heziketa modelo desberdinak: konduktistak, kognitibistak, konstruktibistak. Jarduera 7: Taldezka irakurri “Nire Aulategian” Gaia 1. Artikuluak gaia 1. Artikuluak HHan agertzen diren artikuluak. Talde bakoitzak bat aukeratu behar du. Irakurri ondoren, ideia nagusiak azaldu klase aurrean.

ESKERRIK ASKO Galderaren bat? MUCHAS GRACIAS ¿Alguna pregunta?