Egoera nutritiboaren ebaluaketa 2. GAIA DIETETIKA OROKORRA ETA APLIKATUA Giza Elikadura eta Nutrizioko Gradua 3. kurtsoa

Sarrera Egoera nutritiboak dietako elikagaien ingestioak beharrizan fisiologikoei, biokimikoei eta metabolikoei ematen dien erantzuna islatzen du Kultur eredua Emozio-ingu rua Ekonomia Elikagaiekiko portaera Gaixotasunak Hazkuntza Estres psikologikoa Gorputzaren ongizatea Gaixotasunak Elikagaien ingestioa Osasunerako beharrizanak ENE egokia Adina, sexua, jarduera fisikoa, egoera fisiologikoa, egoera patologikoa, egoera psikosoziala...

Sarrera Nutrizioaren ikuspuntutik osasun eta ongizate mailaren determinazioa Desnutrizioa Normala Gainpisua Obesitatea

ENErako... Datuak Objektiboak: Subjektiboak: Azterketa antropometrikoa Historia dietetikoa Historia klinikoa, azterketa fisikoa Datu biokimiko eta hematologikoak Txosten psikosoziala Subjektiboak: Pisua Nutrizio-inkesta Jarduera fisikoa Digestio-aparatua

ANTROPOMETRIA Gorputz-neurri ezberdinen eta gorputz-konposaketarekin erlazionatutako zenbait aspektu patroi egokiekin konparatzean datza Estas determinaciones son una herramienta muy útil: -son medidas fáciles de realizar, rápidas y de bajo coste -la información antropométrica permite detectar situaciones de malnutrición de carácter crónico o actual, que afectan fundamentalmente a aspectos energéticos, proteicos y de composición corporal -el equipo necesario para llevar a cabo las valoraciones antropométricas incluye balanza y tallímetro de precisión, lipocalibrador (calibrador de pliegues cutáneos, compás de medidas del pliegue subcutáneo) y cinta métrica inelástica

ANTROPOMETRIA Materiala: Zinta metrikoa Altuerarako neurgailua Balantza Lipokalibreak Noniusa Taulak, pertzentil-kurbak, nomogramak Tallímetros (para adultos y para niños) Balanzas (para adultos y para niños)

Azterketa antropometrikoa Gorputz konposaketa ezagutzera garamatzaten gorputz-ezaugarriei buruzko neurketa fisikoak -Pisua -Altuera -Besoko zirkunferentzia -Larruazalpeko tolesturen lodiera -Eskumuturreko perimetroa -*buruaren perimetroa

Azterketa antropometrikoa Eratorritako indizeak: Gorputz-masa indizea, gorputz-konposizioa, gorpuzkera, etab. Tolestura trizipitalaren lodierak  gantz-biltegia adierazi Besoko gihar-zirkunferentziak  giza-muskulaturaren egoera adierazi Datuak interpretatzeko: adina, sexua eta indibiduoaren egoera fisiopatologikoa kontuan hartu behar dira

Gorpuzkera Hezurren tamaina islatzen du   Gorpuzkera Gizonak Emakumeak Txikia r > 10,4 r > 11,0 Ertaina 9,6 < r < 10,4 10,1 < r < 11 Handia r < 9,6 r < 10,1 r = altuera (zm) / eskumuturreko perimetroa (zm)

Gorputz-masa indizea Pisua (Kg) / altuera2 (m2) Quetelet Indizea (BMI: Body Mass Index) Pisua (Kg) / altuera2 (m2) GMI Esanahia < 16 Desnutrizio larria 16 - 16,9 Desnutrizio ertaina 17,0 - 18,5 Desnutrizio arina 18 - 24.9 Normaltasuna 25,0 - 26,9 1, mailako gainpisua 27 - 29,9 2. mailako gainpisua 30.0 - 34.9 1. mailako obesitatea 35.0 - 39.9 2. mailako obesitatea > 40.0 Obesitate morbidoa ** Hay quien considera normalidad entre 18,5-27, dado que entre 25-27 no existe diferencia en el riesgo de padecer enfermedades. (Cibeles: 18,5 → quedaron fuera un 30% de las modelos) En la población anciana el IMC debe ser superior a 20 para ser considerado normal. Obesidad tipo III: 40 – 49,9 Obesidad tipo IV: > 50 * SEEDOren arabera (obesitatea ikasten eta ikertzen duen erakundea) ** Batzuk 27.0-tik hasten dira. Normaltasuna: 18-27

Arazo metabolikoak nozitzeko arriskua Gerri/aldaka indizea Arazo metabolikoak nozitzeko arriskua Gerria/aldaka GIZONAK EMAKUMEAK GAIXOTASUN ARRISKUA 0.95 0.80 Oso baxua 0.96 - 0.99 0.81 - 0.84 Baxua 1.00 0.85 Altua La obesidad se ha convertido en las sociedades occidentales en una pandemia, con creciente prevalencia, que supone una grave amenaza para la salud pública, debido al riesgo que conlleva de desarrollar enfermedades asociadas como la diabetes mellitus tipo 2, hipertensión, alteraciones cardiovasculares, alteraciones inflamatorias, insuficiencia respiratoria y osteoartritis, entre otras, así como por el elevado coste sanitario que se deriva de las mismas. La prevalencia de obesidad varía de unos países a otros, situándose en Europa en torno al 10%, y la de sobrepeso en 36,5% en hombres y 25,6% en mujeres. Concretamente, según un estudio de la Sociedad Española para el Estudio de la Obesidad (SEEDO, 2000), la prevalencia de obesidad y sobrepeso en España en el año 2004 era del 14,5% y 39% respectivamente, y con tendencia a aumentar. Cabe destacar que estas cifras son aún más elevadas y preocupantes en el Reino Unido y los Estados Unidos. Se diferencian dos tipos de obesidad: el tipo manzana-central-troncular y el tipo pera-generalizada. En el caso de la obesidad tipo pera la grasa se acumula en la zona de la cadera y de forma subcutánea, se trata de grasa inactiva metabólicamente, lo que hace que sea difícil de mover, pero no provoque problemas. En el caso de la obesidad tipo manzana, la grasa se acumula en la zona del abdomen y en la cintura, se trata de grasa metabólicamente activa, posee efectos sobre el metabolismo de las grasas, así, produce un aumento de los niveles de ácidos grasos en sangre aumentando el riesgo de padecer enfermedades cardiovasculares. Generalmente las mujeres tienen obesidad tipo pera mientras que los hombres la tienen de tipo manzana. Por todo ello, el índice cintura/cadera se utiliza para estimar el riesgo de padecer riesgo metabólico, dado que nos permite determinar el tipo de obesidad que padece un individuo, tipo manzana o pera, que indica el riesgo metabólico de la obesidad de una persona. Para ello, se miden ambos perímetros con una cinta métrica, en cm o mm, estando el paciente en bipedestación. La cadera se toma en el punto de mayor perímetro que se obtiene a nivel de los trocánteres mayores, mientras que la cintura se toma entre los márgenes costales inferiores y las crestas iliacas al final de haber realizado una espiración, (lo que se conoce como cintura en la calle). Es preferible utilizar el índice cintura/cadera que el dato de circunferencia de cintura únicamente. Existen estudios que encuentran que la circunferencia de cintura se correlaciona mejor que el índice cintura/cadera con diversas alteraciones metabólicas que ocurren en el contexto de la obesidad, ya que el aumento de la circunferencia se correlaciona específica y directamente con el contenido de grasa abdominal y en particular con grasa visceral. Valores por encima de 88-90 en mujeres y 100-102 en varones son considerados como indicadores de factor de riesgo independientemente del grado del sobrepeso. Sin embargo, no existe un acuerdo unánime entre los diferentes consensos y guías de práctica clínica para establecer el punto de corte. También se mejoró relacionando los datos de perímetro de cintura y IMC. No obstante, hoy por hoy, se considera más apropiada la relación cintura/cadera. Gerri perimetroa: ♀ >88-90 eta ♂>100-102

Gorputz-konposaketa neurtzeko metodoak Dentsitatea D= dentsitatea P=pisua D = c - m* log TT c, m= konstanteak TT= tolestura trizipitala

Gorputz-konposaketa neurtzeko metodoak Dentsitatea c, m= konstanteak TT= tolestura trizipitala D = c - m* log TT c m Adina gizon emakume gizon emakume 17-19 1,1252 1,1159 0,0625 0,0648 20-29 1,1131 1,1319 0,0530 0,0776 30-39 1,0834 1,1176 0,0361 0,0686 40-49 1,1041 1,1121 0,0609 0,0691 > 50 1,1027 1,1160 0,0662 0,0762

Gorputz-konposaketa neurtzeko metodoak Gantz-masa

Gorputzaren gantz-masaren portzentajearen esanahiak Emakumeak Adin-tartea (urteak) Gantz-gutxi (desnutrizioa) Gantz- gehiegi Osasungarria Obesitatea 20-39 40-59 60-79 %0 %10 %20 %30 %40 Gizonak Adin-tartea (urteak) Gantz-gutxi (desnutrizioa) Gantz- gehiegi Osasung. Obesitatea 20-39 40-59 60-79 %0 %10 %20 %30 %40

Gorputz-konposaketa neurtzeko metodoak Gihar-masa Gihar-Masa (%)= 100 - Gantz-Masa % Giltzurrrunetako kreatinina- iraizketa

Gorputz-konposaketa neurtzeko metodoak Hezur pisua A= altuera

Gorputz-konposaketa neurtzeko metodoak Gorputz-ura 1.- Pisua eta urteak kontuan hartzen dituen ekuazioa: Gizonak: G-U (%)= 79,45 - 0,24* P - 0,15* Ut Emakumeak: G-U (%)= 69,81 - 0,20* P - 0,20* Ut P= Pisua Ut=Urteak 2.- Dentsitatea erabiltzen duen formula: L= Litroak 3.- Gihar-masaren %73 inguru ura dela eta horrek gorputz osoaren ur edukia islatzen duela kontuan hartuz

Gorputz-konposaketa neurtzeko metodoak Besoko muskulu-perimetroa BMP (mm)= BP (mm)- * TT (mm) BP= Besoko perimetroa; TT= tolesdura trizipitala Besoko muskulu-area Gizon: Emakume: BMP= Besoko muskulu- perimetroa; TT= tolesdura trizipitala

Historia dietetikoa Oinarrizkoa, funtsezkoa Zailtasunak eta oztopoak ERABILITAKO METODOAK 24 orduko inkesta Maiztasun galdeketa: astekoa selektiboa Eguneko ingestio-erregistroa epe zehatz batean (3, 5, 7 egun) Gizabanako edo talde baten ingestioaren miaketa zuzena

Data Abizenak eta izena. Kode-zenbakia Helbidea eta telefonoa Adina. Egoera zibila Otorduak: bakarrik ala ez Sexua (haurdun edo bular-emaile) Arraza. Erlijioa Duela gutxiko gaixotasunak. Aurrekariak Sukarra Gaixotasun kronikoak (aparatu digestiboari lotutakoak batez ere) Gaur egungo tratamenduak eta tratamendu kronikoak Lo-orduak Pisua. Altuera. Antropometria Pisu aldaketak azken 6 hilabeteetan Gogo-aldartea Ogibidea. Ordutegia Jarduera: sedentarioa, neurrizkoa, altua Kirola: mota eta maiztasuna Aldez aurretiko dietak: motak, epea, emaitzak Eragin kulturalak Dieta terapeutikoak. Jarraipen-gradua. Epea.

Data Abizenak eta izena. Kode-zenbakia Helbidea eta telefonoa Adina. Egoera zibila Alergiak. Gorrotoak. Gosea/Jangura(apetitua): txikia, handia Hortzetako arazoak Janariarekiko portaera Gizabanakoarentzako edo familiarentzako elikatzeko aurrekontua. Egoera ekonomikoa Janarien banaketa: gosaria, -- Otorduen tamaina. Ordutegia

Historia klinikoa eta azterketa fisikoa Osasunari buruzko galdeketa egingo da eta egoera fisikoa eta ehun eta organo desberdinen egoera funtzionala aztertuko dira Anamnesia egingo da. Aurretiko gaixotasunak Nutrizioarekin lotutako aurrekariak Jasotako tratamenduak eta oraingoak. Miaketa: erradiografia, dentsitometria, e.a. Askotan, nutrienteekin lotutako gaixotasunak

Portaerak Jangura (apetitua) Jarduera fisikoa Gizarte-harremanak Koadro patologikoak Liseriketa-asaldurak - beherakoak - okadak - xurgapen arazoak Gaixotasun kronikoak - infekzioak - nefropatiak - kardiopatiak - arnasketa-gaixotasunak - gaixotasun metabolikoak - minbiziak

Datu biokimiko eta hematologikoak Funtzioak: Beharrizan nutritiboak betetzen diren neurtu Gaixotasun-arriskuaren adierazle izan Nutriente baten ingestioa neurtu Organismoaren mekanismo homeostatikoak ezagutu Nutrienteen biodisponibilitatea ezagutu Prozedura analitikoak: Froga estatikoak Froga funtzionalak Tolerantzia frogak

Neurri orokorrenak... odolean Nutriente batzuen kontzentrazioa Metabolitoak Hainbat bide metabolikotako entzimak Nutrienteen erabilpenarekin lotutako parametroak Immumokonpetentzia frogak globulu gorrien zenbakia eta tamainaren arabera, Anemia normozitikoa Anemia mikrozitikoa Anemia makrozitikoa funtzio hepatikoa

Makronutrienteen metabolismoa 1. Proteinen metabolismoarekin lotutako neurriak: a) Erraietako proteina neurtzeko: Albumina: < 3,5 g/dl: desnutrizio proteiko arina < 2,8 g/dl: malnutrizio larria b) Muskuluetako proteina (edo proteina somatikoa) Kreatininaren iraizketa indizea (KII) 24 orduko KI KII = * 100 24 orduko KI ideala 24 orduko KI ideala: Emak: 18 mg/kg pisu ideal Gizon: 23 mg/kg pisu ideal Nutrizio normala: KII % 80-100 Malnutrizio arina: KII % 60-80 Neurrizko Malnutrizioa: KII % 40-50 Malnutrizio gogorra: KII % 40

Makronutrienteen metabolismoa 2. Karbohidratoen metabolismoarekin lotutako neurriak 3. Lipidoen metabolismoarekin lotutako neurriak 4. Mineralen erabilpenarekin lotutako neurriak Burdina Zinka Iodoa Beste batzuk

Makronutrienteen metabolismoa 5. Bitaminen erabilpen eta metabolismoarekin lotutako neurriak Entzimak: Tiamina → Transzetolasa eritrozitarioa Erriboflabina → Glutation erreduktasa Transaminasak → B6 bitamina Metabolitoak: Metilnikotinamida → niazina Azido metilmalonikoa → B12 bitamina Azido iminoformil glutamikoa → azido folikoa Liposolubleak: Fosfatasak alkalinoak → D bitamina H2O2–rekin hemolisi eritrozitarioa → E bitamina RBP → A Bitamina Odol-gatzapen denbora → K bitamina

Erantzun immunologikoa ARRISKU NUTRIZIONALAREN INDIZEA: pisua orain ANI = 15,19 x Odoleko Albumina + 0,417 x x100 (mg/dL) ohiko pisua 100 → egoera normala 97,5 – 99.9 → neurrizko malnutrizioa < 97,5 → malnutrizio larria