INGENIARITZAREN ARLOAN ERABILITAKO OINARRI KIMIKOAK 8. TAULA PERIODIKOA IRAKASLEA: Natalia Villota Salazar

ARIKETAK 1. Konparatu elektroien kopuru berdina (isoelektronikoak) daukaten elementuen erradioa. a) Definitu elementu baten ionizatzeko energiaren kontzeptua. Azaldu nola aldatzen den elementu baten lehenengo ionizatzeko energia Taula Periodikoaren talde batetik jaistean. Ordenatu Cl, Ar eta K ionizatzeko energia handienetik txikienera. 2. Ordenatu hurrengo atomoak lehenengo ionizatzeko energia handituz doan ordenan: C (Z = 6), Si (Z = 14), Ca (Z = 20), Sr (Z = 38). 3. Konparatu He eta Cloro-ren afinitate elektronikoa. Ordenatu hurrengo atomoak: C (Z = 6), Si (Z = 14), Ca (Z = 20) y Sr (Z = 38), lehenengo afinitate elektronikoa handituz doan ordenan. 5. Ordenatu erradio ionikoa txikienetik handienera hurrengo ioiak: Be+2 (Z=4), Li+ (Z=3), F- (Z=9), N-3 (Z=7). 6. Hurrengo osagaien arteko afinitate elektronikoetan, zeintzuek daukate joera handiagoa elektroi bat hartzeko -348.6 kJ/mol, -105 kJ/mol, 0 kJ/mol edo 10 kJ/mol?

F- z = 9 9 protoi + 10 elektroi Na+ z = 11 11 protoi + 10 elektroi Ne 1. ARIKETA Konparatu elektroien kopuru berdina (isoelektronikoak) daukaten elementuen erradioa F- z =   9 9 protoi + 10 elektroi Na+ z = 11 11 protoi + 10 elektroi Ne z = 10 10 protoi + 10 elektroi Na+-k nukleoan protoi gehiago dauka eta indarra handiagoz erakartzen ditu elektroiak: txikiena da F- -k HANDIENA DA Na+      <          Ne       <          F-

1. ARIKETA Definitu elementu baten ionizatzeko energiaren kontzeptua Oinarrizko egoeran dagoen atomo gaseoso eta neutroari eman behar zaion energia kanpoko geruzatik elektroi bat kentzeko eta katioi monopositibo eta gaseoso bihurtzeko b) Azaldu nola aldatzen den elementu baten lehenengo ionizatzeko energia Taula Periodikoaren talde batetik jaistean Talde batetik jaistean, elementuen zenbaki atomikoa hazten da Elektroia nukleotik urrunago dauden mailetan jartzen da Nukleo-elektroia erakartzeko indarra moteltzen da Energia txikiagoa behar da elektroia kentzeko Horregatik, tande batetik jaistean ionizatzeko energia moteltzen da

Ar > Cl > K 1. ARIKETA c) Ordenatu Cl, Ar eta K ionizatzeko energia handienetik txikienera CLORO eta ARGON Periodo berdinean daude Periodo batetik aurrera joan ahala, ionizatzeko energia hazten da Karga nuklearra handitzen da Nukleoak maila berdinean dagoen elektroia gogoz erakartzen du Cloro argon atomoak baino ionizatzeko energia txikiagoa dauka POTASIO Hurrengo periodoan Lehenego taldean. Ionizatzeko energia txikiena da Ar > Cl > K

E. I (Sr) < E. I. (Ca) < E. I. (Si) < E. I. (C). 2. ARIKETA Ordenatu hurrengo atomoak lehenengo ionizatzeko energia handituz doan ordenan: C (Z = 6), Si (Z = 14), Ca (Z = 20), Sr (Z = 38) PERIODO BERDINEAN DAUDEN ELEMENTUAK Eskuinalderantz joan ahala, karga nuklearra handitzen da Maila energetikoa betetzen da gehitzen den elektroiaz Nukleotik kanpoko elektroiaren erakartzeko indarra hazten da Ionizatzeko energia hazten da TALDE BATETIK JAISTEAN Karga nuklearra hazten da Gehitzen den elektroia nukleotik urrunen dagoen maila energetiko batean jartzen da Nukleotik kanpoko elektroiaren erakartzeko indarra gero eta txikiagoa da Ionizatzeko energia gero eta txikiagoa da E. I (Sr) < E. I. (Ca) < E. I. (Si) < E. I. (C).

3. ARIKETA Konparatu He eta Cloro-ren afinitate elektronikoa HELIO EZ DU HARTZEN ELEKTROIRIK KLORO ATOMO KLOROAREN MOL BATEK ELEKTROI BAT HARTZEN DUENEAN IOI KLORUROAK EGITEKO 349 Kj/MOL ENERGIA ASKATZEN DA

4. ARIKETA Ordenatu hurrengo atomoak: C (Z = 6), Si (Z = 14), Ca (Z = 20) y Sr (Z = 38), lehenengo afinitate elektronikoa handituz doan ordenan PERIODO BATETIK AURRERA JOATEAN Elektroia hartzeko gaitasuna handitzen da Elementuen ez-metala izaera handitzen delako eta bere joera elektroia hartzeko TALDE BATETIK JAISTEAN, Elektroia hartzeko atomoen joera moteltzen da A. E. (Sr) < A.E. (Ca) < A.E (Si) < A. E. (C).

Be+2 (Z=4), Li+ (Z=3), F- (Z=9), N-3 (Z=7) 5. ARIKETA Ordenatu erradio ionikoa txikienetik handienera hurrengo ioiak: Be+2 (Z=4), Li+ (Z=3), F- (Z=9), N-3 (Z=7) Zenbat eta zenbaki atomiko handiagoa eduki, orduan eta erradio txikiagoa daukate Li+, Be+2 Isoelektronikoak dira: haien azaletan elektroien kupuru berdina daukate Elementuek ioiak ekoizteko, 1 eta 2 elektroi galdu dituzte Be+2 Li+-ren nukleo-elektroien indarra baino handiagoa da Be+2 Li+-ren karga nuklearra baino handiagoa da Be+2 Li+ bolumenaren kontrakzioa baino handiagoa da Li+-k Be+2-k baino erradio handiagoa dauka

N-3 (Z=7) > F- (Z=9) > Li+ (Z=3) > Be+2 (Z=4) 5. ARIKETA N-3, F- Isoelektronikoak dira. Ioniek haien atomoek baino 3 eta 1 elektroia gehiago edukitzean nukleo-elektroien erakartzeko indarrak ahulak dira N-3 F- Elektroien arteko aldaratzeko indarrak baino handiagoak dira N-3 F- Bolumenaren gehikuntza baino handiagoa da N-3 F- Erradioa baino handiagoa da. 4 IOIAK Bigarren periodoan daude Katioien anioien erradioa baino txikiagoa da N-3 (Z=7) > F- (Z=9) > Li+ (Z=3) > Be+2 (Z=4)

6. ARIKETA Hurrengo osagaien arteko afinitate elektronikoetan, zeintzuek daukate joera handiagoa elektroi bat hartzeko -348.6 kJ/mol, -105 kJ/mol, 0 kJ/mol edo 10 kJ/mol? Afinitate electronikoa da, atomo batek elektroi bat hartzen duenean, igarotzen den aldaketa energetikoa Prozesua exotermikoa da – H. Zenbat eta negatiboagoa izan energiaren aldaketa, orduan eta elementuak joera handiagoa dauka elektroi bat hartzeko eta sortutako anioia egonkorragoa izango da hidrogeno = -72.8 kJ/mol 72.8 kJ/mol askatzen dira elektroi bat hartzean anioi egonkorra sortzeko

6. ARIKETA HALOGENOAK: F, Cl, Br, I Afinitate handienak dauzkate, hau da, balio negatiboenak dauzkatenak. Balentzia-kapa espazio bat daukate beste elektroi bat hartzeko Sortzen diren anioiek gas noblearen konfigurazioa daukate Gehitutako elektroien eta nukleoaren arteko indarra oso gogorra da GAS NOBLEAK: He, Ne, Ar, Kr, Xe Balio positiboak dauzkate Azpimailak beteta daudenez, gehitutako elektroiak maila altuago dagoen kapa batera joan behar du eta nukleoaren apantailamendua jasaten du Elektroiaren eta nukleoaren arteko erakargarria txikia da eta elektroien arteko alderapenak handiagoak dira

BIBLIOGRAFIA Atkins, P.; Jones, L. (2012). Principios de química. Los caminos del descubrimiento. Editorial Panamericana, 5º edición. Brown, T. D.; Lemay, H. E.; Bruce, J. R.; Bursten, E.; Burdge, J. (2003). Química. La Ciencia Central. Ed. Pearson Prentice Hall. Chang, R. (2010). Química. Ed. McGraw-Hill, 10º edición. Sorum, C. H.; Boikes, R. S. (1990). Cómo resolver problemas de química general: explicaciones sencillas, resoluciones paso a paso, respuestas a todos los problemas. Ed. Paraninfo. Urretxa, I.; Iturbe, J. (1999). Kimikako problemak. Ed. Udako Euskal Unibertsitaea. Izquierdo, J. F.; Costa, J.; Martínez de la Ossa, E.; Rodríguez, J.; Izquierdo M. (2011). Introducción a la Ingeniería Química: Problemas resueltos de Balances de Materia y Energía. Ed. Reverté.