METAFISIKA
SOKRATES BAINO LEHENAGOKO FILOSOFIA: PHSYS = IZATE OSOA Sentimenez hautematen dena, mundu fisikoa. ARISTOTELES: Mundu fisikoa ez da errealitate osoa. Mundu fisikoaz haraindiko errealitatea ere badago META = HARAINDIKOA, HARATAGOKOA
ARISTOTELES Mundu fisikoaz haraindiko errealitatea ikertzen duena: LEHEN FILOSOFIA JAKINDURIA TEOLOGIA ANDRONICO DE RODAS: Aristotelesen idazlanak bildu eta argitaratu zituen. METAFISIKA Fisika izeneko liburuaren ondoan zegoean liburuari izendatzeko erabili zuen
ARISTOTELES METAFISIKAREN EDUKIAK Izatearen gaineko zientzia, Izatea izatea den heinean. Azken kausak eta lehen printzipioak ikertzen dituen zientzia. Jainkoari buruzko ikerketa. Sustantziaren gaineko zientzia
Zerbait dela esaten dugunean, modu desberdinetan esaten dugu. Izatearen esanahiak Zerbait dela esaten dugunean, modu desberdinetan esaten dugu. Ez da gauza bera esatea: Kolore zuria dela edo Kaiu zuria dela Pentsatutako txanpona dela Edo Eskuetan dugun txanpona dela
Kasu horietan “dela” esaten da modu desberdinetan. Izatea ez da modu bakarrekoa (unívoco) Ez da modu berean pentsatutako txanpona eta eskuetan dudan txapona. Izatea ez da bi adierakoa (equívoco) Ez da modu desberdinetan ere. Izatea da modu analogoa. Bi kasueen artean bada antzekotasun bat.
Aristotelesek ezarritako adibidea: Osasuntsua izatea izaki bizidun bati dagokio berez. Baina klima bat edo janari bat osasuntsua dela esan dezakegu osasuna ahalbidetzen duelako.
Izateko moduak (Ze zentuztan esaten dugu “dela”) SUSTANTZIA ETA AKZIDENTEA ESENTZIA ETA AKZIDENTEA BENETAKOA ETA FALTSUA AKTUA ETA POTENTZIA
SUSTANTZIA ETA AKZIDENTEA Izaki baten zerizana edo izatea Izaki horrek dituen ezaugarriak eusten dituena, ezaugarri horien euskarria. Aldaketa akdizentaletan zehar irauten duena. Mikel Mikel da hemen eta Argentinan badago, loditzen bada eta argaltzen bada.
KATEGORIAK - AKZIDENTEAK Izateak dituen izateko moduak. (kategoriak esan nahi du izateko modua) Entitatea “gizakia” Kantitatea “bi gizaki” Nolakotasuna “zuria” Erlazioa “semea” Non “Lizeoan” Noiz “atzo” Posizioa “eserita” Agerpena “jantzita” Ekintza “korrika” Pasioa “gaixo”
ESENTZIA ETA AKZIDENTEA Mikelen esentzia edo zerizana animalia arrazionala izatea da, beraz ezin da haritza edo marmola izan. Baina ezaugarri desberdinak eduki ditzake: medikua edo atleta izan daiteke, lotan edo erne egon daiteke. Akzidentea da izaki batean alda daitekeena izaki horren zerizana eraldatu gabe.
BENETAKOA ETA FALTSUA Egia: adimena eta errealitatea bat etortzea. Izaki benetakoa gure adimenean dagoen pentsatutako izakia da errealitatean dagoen izakia berdintsua dena. Baina pentsatutako izakia ez da izakia erreala. Pentsatutako suak ez du erretzen. Pentsatutako diruarekin ezin da ezer erosi. Errealitateko sua itzali egiten da. Adimenean dagoen sua? ... Ez. Pentsatutako izakia aldaezina eta denboraz kanpokoa da. Paltonen ideiak bezalakoak, ideien egoitza giza adimena da.
AKTUA ETA POTENTZIA Aktua: orain den hori Potentzia: izan daitekeena. Izaki bat bi printzipio horiek ezartzen dutena da. Horiei esker mugimendua posiblea da.
IZATEAREN ZENTZU NAGUSIA: SUSTANTZIA Zerbait zer den galdetzen dugunean zein den bere zerizana galdetzen dugu. Zer da izatea? = Zer da sustantzia? Berez den hori Bereizia den hori, ez beste izaki baten menpe. Determinatua, definitua. Materiaz eta formaz osaturiko izaki indibiduala.