18. Gaia ARGIA ARIKETAK Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

1 Zer behar dugu ikusteko? 1.- 2.- 3.- Argia definitzeko ideia hauek ordenatu: - ikusmen-sentimena - inguruko sistema material bizidun eta - bizigabeak - ikuskorra izatea - erradiazio elektromagnetikoa

1.a Argia zer den imajinatzeko ereduak behar ditugu. Zientzialariek zein eredu proposatu dituzte. Ez badakizu zuk zein eredu eraikiko zenuke? Azal ezazu. Argia zer den azal diezagukeen eta fenomeno optikoak ulertzeko baliagarria izango dena .............. behar dugu eta onartu behar dugu. XVII. mendeko ia une berean Isaac Newton (1642-1727) eta Christian Huygens (1629-1695) zientzialariek elkar kontrajartzen ziren bi teoria proposatu zituzten. Irakurri eta konparatu: NEWTON-EN TEORIA KORPUSKULARRA eta HUYGENS-EN TEORIA ONDULATORIOA Argiari buruz ereduak

Ikusi eta aztertu bideoak: Bideoa Argiaren Teoria Korpuskularra Ikusi eta aztertu bideoak: Bideoa Bideoa Bideoa Bideoa Bideoa

Argiaren Izaerari Buruz proposatu diren Teoria Modernoak zeintzuk dira? Thomas Young (1773-1829) Augustin Fresnel (1788-1827) 1850ean Jean Foucault (1819-1868) 1864ean James Clerk Maxwell (1831-1879) H. Hertz (1857-1894) . 1887an Hertzek zer aurkitu zuen?

Irakurri eta zein ondorio izan zituen adierazi: EFEKTU FOTOELEKTRIKOA Efektu fotoelektrikoa azaltzeko, Albert Einstein (1879-1955)

Eredu moderno hauen ekarpenak zeintzuk izan ziren? Compton efektua argiaren eta materiaren arteko elkarrekintza duten esperientziak Louis de Broglie (1892-1987) Uhin partikula (difrakzioaren ondorioak)

Erradiazioa al da argia? Energia hedatzeko modu bat al da? Gorputz batek igortzen al du? Hedatzen al da? Hutsean heda al daiteke? Elkarrekintzak al ditu sistema materialekin? Uhin eredua (uhin elektromagnetikoa)-ren bitartez deskriba al dezakegu zer den argia?

espektro elektromagnetikoa Irakurri eta Uhin elektromagnetikoak eta espektro elektromagnetikoa ri buruzko informazio idatzia eta irudiak aurkitu eta azaldu. espektro elektromagnetikoa

Uhin elektromagnetikoen ezaugarriak hauek al dira? Hedatzen da Hedapenaren abiadura Maiztasuna (segundoan eremu elektromagnetikoak dituen oszilazioak)

Argia lerro zuzenean hedatzen al da? Zwin ebidentzia duzu hori ziurtatzeko? Hirri buruz, zer adierazten digute gerizak (itzalak) eta penunbrak? Geriza-gune bat noiz sortzen da? Kasu guztietan sortzen al da? Argi fokuak ba al du eraginik? Argi fokua puntuala bada, penunbra sortzen al da? Argi-fokua zabala bada, penunbra sortzen al da? Era honetako fenomenoak sarritan agertzen dira Naturan. Zeintzuk dira?

Argiak bapatekoa dirudi baina abiadura du, XVII Argiak bapatekoa dirudi baina abiadura du, XVII.mendea arte abiadura infinituarekin hedatzen zela uste zen, hau da aldiunean. Zein da argiaren abiadura? Beti berdina al da? Beti hain bizkor al doa? Hutsean bai, baina beste ingurunea zeharkatzerakoan mantsoago doa…

Diamantea 124.018 Km/s Beira 189.873 Km/s Kuartzoa 194.300 Km/s Bentzenoa 199.866 Km/s Etanola 220.426 Km/s Ura 224.900 Km/s Izotza 229.182 Km/s Hidrogeno 299.754 Km/s Hutsa 299.792 Km/s Airea 299.912 Km/s Sustantzia Argiaren abiadura Argiak beste ingurunea zeharkatzen badu hutsean baino mantsoago doa. Materiala eta argairen abiadura erlazionatu. Zerk eragiten du handiagoa ala txikiagoa izatea? Non da txikiagoa? Non da handiagoa?

Zenbat denbora behar du argiak eguzkitik lurrazalera iristeko Zenbat denbora behar du argiak eguzkitik lurrazalera iristeko? Kalkula ezazu. Albert Einsteinen erlatibitatearen teoriak, beste hainbat ideien artean, ezerk ezin duela azkarrago mugitu dio. Ezerk ezin du azkarrago bidaiatu argiak hutsean baino

2. Argiaren hedapenaren ezaugarriak Argiak hedatzerakoan hainbat ezaugarri ditu: 2.1. Argia lerro zuzenean hedatzen da 2.2. Argia islatzen da 2.3. Argia errefraktatzen da, hau da, ingurune batetik bestera pasatzerakoan norabidea aldatzen da

Zer ikusten dugu eta zein baldintzetan kusten dugu? Argiaren hedapenaren ezaugarriak Lerro zuzena jarraituz hedatzen da Zer ikusten dugu eta zein baldintzetan kusten dugu? Izpia izan beharrean sorta da. Zergatik? Zerk eragiten du?

Lerro zuzena jarraituz hedatzen da Argi izpia guk sortutako ideia da. Abstrakzio bat da. ”Argi-sorta” eta”izpia” sinonimoak al dira? Argi sorta lerro zuzenari al dagokio? Argi izpia lerro zuzenari al dagokio?

Itzala da ebientzia. Zer adierazten digu. Ondorengo irudia interpreta ezazu. Argirik ba al dago? Gerizarik edo itzaluk ba al dago? Nola hedatzen da argia? http://es.slideshare.net/aula21/la-luz2eso 16. diapositiban Itzala da ebientzia. Zer adierazten digu.

Lerro zuzena jarraituz hedatzen da eta ondorioz itzalak eratzen dira. Nola jakin dezakegu niolakoa den itzala? Praktikatu ondorengo simulazioarekin: Argi iturria. Argi difusoa. Simulazioa Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

P penunbra da eta I itzala da. Lerro zuzena jarraituz hedatzen da eta ilunantzak eratzen dira. Zergatik? P gunea I gunea Argi fokua handia bada eta gertu badago, ................ eta ............. Eratzen da.

Non eratzen da penunbra edo ilunantza? Zergatik ez da erdian eratzen? Lerro zuzena jarraituz hedatzen da A izpia A izpia ilunantza B izpia B izpia itzala D izpia Non eratzen da penunbra edo ilunantza? Zergatik ez da erdian eratzen?

Bideoa Ikusi eta laburpena idatzi. Ilunantza ……… Foku …….. eta objektutik ………. Foku …….. eta objektutik ………. Bideoa Ikusi eta laburpena idatzi. Ez dago …………

Eklipseak hitzak zer adierazten digu? Ilargi eklipsea eta Eguzki eklipsea konparatu. Erlazionatu bi egoera hauekin: Ilargia eguzkia eta lurraren artean dago. Lurra eguzkia eta ilargiaren artean dago. Eguzki eklipse osoa eta penunbra eklipsea noiz eratzen dira? Soilik penunbra izan al dezakegu? Zer da eguzkiaren eraztun eklipsea?

Ilargia gorri ikusten badugu zer adierazten digu? Zergatik ilargiaren eklipseak 3 bat ordu iraun dezake eta eguzki eklipsearen iraupena minutu batzuetakoa da? Ilargia gorri ikusten badugu zer adierazten digu? Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Zergatik ikusten ditugu objektuak? Galdera hau hemen planteatzen da Erantzuna aurkitzeko pistak Izarrak eta zerua (pelikula)? Ikusten ditugun astroak

Argiaren hedapenaren ezaugarriak Sakatu eta astertu Islapena Izpi islatua Izpi intzidentea Izpi intzidentea Izpi islatua Argiaren islapena azal ezazu eta ezaugarriak adieraz itzazu. Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Islapena Izpi intzidentea Islatutako izpia normala ispilua Kokatu dagokion tokian: Izpi intzidentea Islatutako izpia normala ispilua Intzidentzia angelua Islapen angelua Egileen Irudia

Egizu periskopio bat pistak jarraituz. Sakatu. Islapena Periskopioan .......... gertatzen da. Bi ispilu egoten dira eta ........................ kokatzen dira. Egizu periskopio bat pistak jarraituz. Sakatu.

Nork ikusiko ditu objektuak? Zergatik? Islapena Nork ikusiko ditu objektuak? Zergatik? ispilua A B C Egileen Irudia

Zergatik ikusten ditugu objektuak? Gezien bitartez adieraz ezazu. Islapena Zergatik ikusten ditugu objektuak? Gezien bitartez adieraz ezazu. Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Islapen difusoa Ispilu islapena Bi islapen mota ditugu. Marraztu gainazala nolakoa den eta islapena nolakoa den. Islapen difusoa Ispilu islapena

Argi iturri difusoari esker eta islapen difusoari esker, ............ Islapena Argi iturri difusoari esker eta islapen difusoari esker, ............ Orrien azalak leuna izan behar al du? Egileen Irudia

Idatzi zure izena eta ispiluan nola ikusiko zenukeen idatzi. Konparatu Idatzi zure izena eta ispiluan nola ikusiko zenukeen idatzi. Konparatu. Berdinak ala ezberdinak al dira? Zergatik? Irudi birtuala ispilua Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Osatu Irudiaren eraketa ispilu lauan birtuala erreala Osatu Irudiaren eraketa ispilu lauan

Ispilu lauan eratu irudia Irudi birtuala eratzen da (“ispiluaren atzean”) objektuaren tamaina berdinekoa eta distantzia berdinera. Egileen Irudia

Irudien eraketa ispilu lauan Zure eskuin eskuaren irudi birtuala marraz al dezakezu? Nola egin behar da? erreala ispilua Anbulantziek beraien aurre aldean zergatik horrela idazten dute anbulantzia hitza? Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Idatzi zure izena eta adierazi nola irakurtzen den aurrean dagoen ispilutik Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Irudien eraketa ispilu kurboetan Deskribatu irudien eraketa ispilu kurbo ahurretan eta ganbiletan Ispilu ahurra C = Kurbatura zentroa Irudien eraketa ispilu kurboetan Ispilu ganbila

Deskribatu nola eratzen diren irudiak. F F Ispilu ahurra Ispilu ganbila Deskribatu nola eratzen diren irudiak.

Deskribatu nola eratzen diren irudiak. ardatza C F

Deskribatu nola eratzen diren irudiak. ardatza C F

Deskribatu nola eratzen diren irudiak. ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Deskribatu nola eratzen diren irudiak. ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Deskribatu nola eratzen diren irudiak. ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Deskribatu nola eratzen diren irudiak. ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Deskribatu nola eratzen diren irudiak. ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Ispilu ganbilean eratzen diren irudiak. Deskribatu nola eratzen diren irudiak. ardatza C F Beti irudi birtuala, tentea eta txikiagoa eratzen da. Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Argiaren hedapenaren ezaugarriak Errefrakzioa Deskribatu irudia eta kokatu dagozkion etiketak: Intziditzen duen izpia airea ura Errefraktatutako izpia

Deskribatu irudia eta kokatu dagozkion etiketak: Errefrakzioa Deskribatu irudia eta kokatu dagozkion etiketak: airea Intziditzen edo erasotzen duen izpia ura airea Errefraktatutako izpia

Idatzi errefrakzioaren legeak: Normala Normala Normaletik urruntzen da Airea Ura Normalera hurbiltzen da Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Errefrakzio indizeen taula Errefrakzioa Sustantzia Errefrakzio indizea Airea 1,0003 Izotza 1,309 Ura 1,333 Etanola 1,361 Bentzenoa 1,501 Kuartzoa 1,544 Beira 1,58 Diamantea 2,419 Zer da errefrakzio indizea eta zer adierazten du? Taula honek zer adierazten digu? c = argiaren abiadura hutsean = 300.000 Km/s v = argiaren abiadura ingurune horretan (sustantzia) Beti c > v denez, errefrakzio indizea edozein ingurunean beti 1en berdina edo handiagoa izango da.

Errefrakzioa Argiaren dispertsioa Newtonen esperimentuaren ezaugarriak interneten aurki itzazu. Zer gertatzen da? Zergatik? Zeinek du desbiderazio handiena, energia txikiagoa duenak ala energia handiagoa duenak? Beirazko prisma Gorria gutxiago desbideratzen da, eta bioleta gehiena Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Nola liteke lainoak argia dispertsatzea Nola liteke lainoak argia dispertsatzea? Irudietan gertatzen dena deskribatu eta azaldu. Zeruaren kolorea eta lainoen koloreak irakurgaia irakurri eta zure hitzen bitartez azaldu. Zeruaren kolorea eta lainoen koloreak irakurgaia Eguzkiaren argi zuria Atmosferan dauden molekulek argia dispersatzen dute. Aldiz dagoen hautsak islatzen du Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Beheko irudian non dago lentea? Errefrakzioa Lenteak Beheko irudian non dago lentea? Non gertatzen da errefrakzioa? Zein tresna ezberdinetan ditugu? Airea Beira Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Lentea idatzi. Zergatik? F Zure ustez lupa lente konbergentea al da? Zergatik? Zergatik handitzen da irudia? Hipotesia proposa ezazu. Lentea idatzi. Zergatik? Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Zein lente da? Zer gertatzen da argiarekin? Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Lente dibergenteak F Osatu eta zuzendu Lente konbergenteak Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Idatzi lenteen forma eta bereizi konbergenteak eta dibergenteak? Bi aldeetan ahurra Bi aldeetan ganbila Lupak lente konbergenteak dira, bi aldetan ganbilak direnak. Plano ganbila Plano-ahurra Menisko ganbila Menisko-ahurra Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Lenteak Lupan lente konbergentea al dugu? Zergatik? Beha ezazu bere forma eta funtzionamendua. Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

URRUNEKO OBJKTUA (s > f) s lentearekiko distantzia fokuaren distantzia baina handiagoa da. Lenteetan nola eratzen dira irudiak? Marraztu konbergentea eta eirudia eratu. Dibergenyea izango balitz nolakoa litzateke? A B • F F’ O

Fo eta S artean dagoen objektua 2f dagoen objektua f dagoen objektua 2f eta Fo artean 2f baina urrunago FI FI 2f FO 2f FO Fo eta S artean dagoen objektua 2f dagoen objektua f dagoen objektua FI FI 2f´ 2f´ FO FO FI 2f 2f FO

Nola eratzen da irudia lente dibergentea bada? Lentea marraztu URRUNEKO OBJEKTUA (s > f) OBJEKTUA DISTANTZIA FOKALA BAINO URRUNAGO DAGO Nola eratzen da irudia lente dibergentea bada? Lentea marraztu B A F’ • F S’ S

FOKOA ETA LENTEAREN ARTEKO OBJEKTUA (s < f) FOKOA ETA LENTEAREN ARTEKO OBJEKTUA A F’ • F B S’ S Nola eratzen da irudia lente dibergentean? Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK 2F F F’ Nola eratzen da irudia? LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK

LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK Nola eratzen da irudia? LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK Nola eratzen da irudia? 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK Nola eratzen da irudia? 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK Nola eratzen da irudia? 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

LENTE DIBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK Nola eratzen da irudia? 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/es/ helbidean

Argia eta materia: zurgapena, islapena eta errefrakzioa Argia eta materia: zurgapena, islapena eta errefrakzioa. Objektuen koloreak. Argiaren aurrean objektuen portaera kontutan izanik, objektuak nolakoak izan daitezke? Izendatu bakoitza eta bakoitzaren ezaugarriak idatz itzazu. http://es.slideshare.net/aula21/la-luz2eso 50. diapositiban