7. GAIA: LOTURA KOBALENTEA. MOLEKULEN ERAKETA INGENIARITZAREN ARLOAN ERABILITAKO OINARRI KIMIKOAK 7. GAIA: LOTURA KOBALENTEA. MOLEKULEN ERAKETA IRAKASLEA: Natalia Villota Salazar

7. LOTURA KOBALENTEA. MOLEKULEN ERAKETA 7.1. LEWIS-EN EGITURAK 7.1.1. LEWIS-EN EGITURA PROBABLEENA 7.1.2. OKTETO ARAUAREN SALBUESPENAK 7.1.3. ATOMO BAKOITZAREN KARGA FORMALA  

PAUSUAK MOLEKULA BAT MARGOZTEKO 7.1. LEWIS-EN EGITURAK  MOLEKULA BATEN IRUDIKAPENA DA  LOTURA KOBALENTEEN BIDEZ LOTUTA DAUDEN BI ATOMO EDO GEHIAGO (EZ-METALA + EZ-METALA)  LOTURA KOBALENTE BAKOITZAK 2 e- ERABILTZEN DITU PAUSUAK MOLEKULA BAT MARGOZTEKO  ATOMO BAT ERDIAN IPINTZEN DA: ELEMENTU BAKARRA ELEKTRONEGATIBOTASUN TXIKIENEKOA  GAINERAKO ATOMOAK ATOMO ZENTRALAREKIN LOTUTA DAUDE  SIMETRIA MOLEKULARRA  HIDROGENO ETA FLUOR: BAKARRIK LOTURA BAT DAUKATE  PEROXIDOAK: LOTURA [O-O]  AZIDOAK: LOTURA [-O-H]

7.1.1. LEWIS-EN EGITURA PROBABLEENA OKTETO ARAUA: ● ATOMOEN ARTEAN ELEKTROIAK BANATZEN DIRA ● ATOMO BAKOITZAK 8 e- LORTZEKO JOERA DA ● HIDROGENOA IZAN EZIK (2 e-) 1. BALENTZIA-ELEKTROIEN KOPURUA KALKULATU BEHAR DA: BALENTZIA e-= 6+1+1=8 e- e- LOTURAK SORTZEKO= 4 e- EZ-LOTURAKO e- = 4 e-

7.1.1. LEWIS-EN EGITURA PROBABLEENA 2. KALKULATZEN DIRA ELEKTROIEN GUTXIENEKO KOPURUA ATOMOAK LOTZEN DIRA LOTURA BAKUNEN BIDEZ 3. KALKULATZEN DA SOBERAN GERATZEN DIREN ELEKTROIEN KOPURUA 4. KALKULATZEN DIRA BEHARREZKOAK DIREN ELEKTROIAK ATOMO BAKOITZAK OKTETO ARAUA BETETZEKO BAKARRIK LOTURA BAKUNAK EDUKITZEAN (PUNTU 2 )

7.1.1. LEWIS-EN EGITURA PROBABLEENA 5. KONPARATZEN DIRA: e S eta eo  e S = eO PROPOSATUTAKO LOTURAK (PUNTU 2) EGOKIAK DIRA  eO > e S ATOMO BATEK < 8 e- DAUZKA LOTURAK BEHAR DIRA    eO < e S ATOMO BATEK > 8e- EDUKI BEHAR DITU

7.1.2. OKTETO ARAUAREN SABUESPENAK OKTETO OSOGABEA ● ATOMOA < 8 e- ● IIA eta IIIA TALDEKO ELEMENTUAK 2. HEDATUTAKO OKTETOA ● ATOMOA > 8 e- ● HIRUGARREN EDO GEHIAGO PERIODOKO ELEMENTUAK ( d ORBITALAK HUTSAK )

7.1.3. ATOMO BAKOITZAREN KARGA FORMALA KARGA FORMALEK EGITURARI EZ-EGONKORTASUNA EMATEN DIOTE MOLEKULA EGONKORRENA DA ATOMO BAKOITZAREN KARGA FORMALA KF=0 IZATEA

LOTURAK GEHITU BEHAR DIRA MOLEKULA: SO a) Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: SO S x x x o O o o S x x ---- x O o o o eO > e S LOTURAK GEHITU BEHAR DIRA

MOLEKULA: SO eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: SO b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak: SO

MOLEKULA: SO c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena

MOLEKULA: CF4 a) Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: CF4 C x o x o F o o eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: CF4 b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak: C x o x o F o o

MOLEKULA: CF4 c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena

F C H x o o o x o MOLEKULA: CHF3 a) Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: CHF3 C x o x o H F o o eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: CHF3 b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak: CHF3

MOLEKULA: CHF3 c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena

MOLEKULA: CO a) Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: CO C x x x o O o o eO > e S LOTURAK BEHAR DIRA

MOLEKULA: CO eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: CO b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak

MOLEKULA: CO c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena

MOLEKULA: NH4+ a) Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: NH4+ eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: NH4+ b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak

MOLEKULA: NH4+ c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena

MOLEKULA: BH4- Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: Borohidruro ioia BH4- eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: BH4- b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak: Borohidruro ioia BH4-

MOLEKULA: BH4- c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena: Borohidruro ioia BH4-

B F x o o o o o o x o o o MOLEKULA: BF3 Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: BF3 B x o x o F o o o o o o o eO > e S LOTURAK BEHAR DIRA BAINA EZ DA POSIBLE BOROK 3e- DAUZKA OKTETO ARAUAREN SABUESPENA

MOLEKULA: BF3 b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak: BF3

MOLEKULA: BF3 c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena: BF3

H C N o o x o o x MOLEKULA: NH2CN Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: Zianamida NH2CN C x o N o o o x H eO > e S LOTURAK BEHAR DIRA

H N C N H o o o x x o x o x o x o o o x MOLEKULA: NH2CN eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: NH2CN C x o N o o o x H EZ DA POSIBLE 10 ELEKTROI

MOLEKULA: NH2CN b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak

MOLEKULA: NH2CN c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena:

C O -2 x o o o o o o x o x o o eO > e S LOTURAK BEHAR DIRA MOLEKULA: CO3-2 Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: CO3-2 -2 C x o x o O o o o o o x o o eO > e S LOTURAK BEHAR DIRA

MOLEKULA: CO3-2 -2 C x o xo x o O o o o o o o eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: CO3-2 b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak

MOLEKULA: CO3-2 c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena:

8e- BAINO GEHIAGO EDUKI AHAL DU MOLEKULA: SO3-2 Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: SO3-2 S xo xx oo x o O o o -2 eo = e S SUFREA SALBUESPENA DA 8e- BAINO GEHIAGO EDUKI AHAL DU

MOLEKULA: SO3-2 b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak

MOLEKULA: SO3-2 c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena:

N O H xo x o xx oo oo o xo oo EZ DA POSIBLE N = 10 e- MOLEKULA: HNO3 Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: HNO3 N xo x o xx oo O oo o xo oo H EZ DA POSIBLE N = 10 e-

N O H xo x o oo oo o x o xx oo MOLEKULA: HNO3 eO > e S LOTURAK BEHAR DIRA

MOLEKULA: HNO3 N xx x o ox O oo H eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: HNO3 b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak:

MOLEKULA: HNO3 c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena:

O N xx x o oo oo xx oo MOLEKULA: N2O Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: N2O O xx x o N oo oo xx oo eO > e S LOTURAK BEHAR DIRA

LOTURAK GEHITU BEHAR DIRA MOLEKULA: N2O O x o xxx ooo N oo xx EZ DA POSIBLE O = 10 e- N x o O oo xx eO > e S LOTURAK GEHITU BEHAR DIRA

N O N O N O N O x o xxx ooo oo x xxx ooo oo o x xxx ooo o oo xxx ooo x MOLEKULA: N2O N x o xxx ooo O oo N x xxx ooo O oo o eO = e S EGITURA ZUZENA N x xxx ooo o O oo N xxx ooo x O oo o o EZ DA POSIBLE O = 11 e-

MOLEKULA: N2O b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak:

MOLEKULA: N2O c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena:

MOLEKULA: N3- Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat N x o oo xx eO > e S LOTURAK BEHAR DIRA

N N x o xxx ooo oo - x xxx ooo oo o - MOLEKULA: N3- eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: N3- b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak:

N x xxx ooo oo o - MOLEKULA: N3- c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena: N x xxx ooo oo o -

N N xo xx oo o - x o xo xx oo - MOLEKULA: N3- c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena: N xo xx oo o - x o N xo xx oo - eO = e S EGITURA ZUZENA

MOLEKULA: N3- N xo xx oo -

IODOK > 8 e- EDUKI AHAL DITU MOLEKULA: I3- Proposa ezazu egitura molekularra honako molekula honentzat: I x xx x o oo - xx eO < e S SALBUESPENA IODOK > 8 e- EDUKI AHAL DITU

I I - x xx oo x o xx xx xx oo x o xx MOLEKULA: I3- b) Kalkula itzazu atomo bakoitzaren karga formalak: I x xx x o oo - xx I xx xx x o oo xx

I I - x xx oo x o xx xx xx oo x o xx MOLEKULA: I3- c) Proposa ezazu molekularen egitura egonkorrena: I x xx x o oo - xx I xx xx x o oo xx

BIBLIOGRAFIA Brown, T. D.; Lemay, H. E.; Bruce, J. R.; Bursten, E.; Burdge, J. (2003). Química. La Ciencia Central. Ed. Pearson Prentice Hall. Casabó, J. (2007). Estructura atómica y enlace químico. Editorial Reverté. Casabó, J. (2009). Egitura atomikoa eta lotura kimikoa. Ed. UPV/EHU. Chang, R. (2010). Química. Ed. McGraw-Hill, 10º edición. Felder, R. M.; Rousseau, R. W. (2004). Principios elementales de los procesos químicos. Ed. Limusa-Wiley. Reboiras, M.D. (2005). Química. La ciencia básica. Editorial Thomson. Reboiras, M.D. (2008). Química: la ciencia básica. Ed. Thomsom, 2º edición.