AUTISMOA ULERTZEN Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 1

ZER DA AUTISMOA? Autismoa ez da gaixotasun bat, ez da botikekin sendatzen. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 2

Autismoan garunak funtzionamendu desberdina du. Sistema eragilea desberdina dela esan daiteke. Pertsona gehiengoen garunak WINDOWS 10ekin lan eginen balu, autismoa duten umeenak MS-DOSekin eginen luke. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 3

NOIZ AZALTZEN DA AUTISMOA? Pertsonak ez dira autistak bilakatzen, jaiotzetik autismoa dute. Halere, bizitzako lehen hilabeteetan ez zaie inolako berezitasunik antzematen. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 4

ZERGATIK AZALTZEN DA AUTISMOA? Autismoa eragin dezaketen faktore asko ezagutzen dira, baina oraindik ezin da jakin zergatik haur batzuek garatzen duten, eta beste batzuek, ez. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 5

AUTISMOA DUTEN UMEAK DESBERDINAK AL DIRA? DENAK DESBERDINAK GARA!!! KANPOTIK… Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 6

BAITA BARRUTIK ERE… UMORE TXARREKOA ALAIA ESKUZABALA GEZURTIA MAITABERA ERASOKORRA SAIATUA Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 7

ETA PERTSONA BAKOITZAK GUSTU DESBERDINAK DITU. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 8

GAUZA BATZUK BESTE PERTSONEK BAINO HOBEKI EGITEN DAKI GAUZA BATZUK BESTE PERTSONEK BAINO HOBEKI EGITEN DAKI. BESTE BATZUK BERRIZ, OKERRAGO. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 9

BATZUETAN, ZENBAIT PERTSONAK EZAUGARRI KOMUNAK DITUZTE, ADIBIDEZ: ILEGORRIEK AZAL ARGIA OREZTAK Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 10

AUTISMOA DUTEN UMEEK, ZER DUTE HAIEN ARTEAN AMANKOMUNEAN? IRUDIEKIN OSO ONGI MOLDATZEN DIRA. IKUSMENEZKO PENTSALARIAK ERE DEITU IZAN ZAIE. BENETAN PENTSATZEN DUTENA ESATEN DUTE. NAHI DUTENA ETA NAHI EZ DUTENA ARGI DUTE. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 11

ETA AUTISMOA DUTEN UMEEI, ZER EGITEN ZAIE OSO ZAIL? GIZA HARREMANAK: Lagunak egitea Talde jolasak Emozioak ulertzea Jendearen nahiak identifikatzea Hitz egitean begietara begiratzea Gizarte arauak ulertzea… Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 12

ETA AUTISMOA DUTEN UMEEI, ZER EGITEN ZAIE OSO ZAIL? KOMUNIKAZIOA: Ahozko lengoaia ulertzea Modu argian adieraztea Bromak, esamoldeak, ironia…ulertzea Jendeak zer nahi duen identifikatzea… Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 13

ETA AUTISMOA DUTEN UMEEI ZER EGITEN ZAIE OSO ZAIL? Andereñoa gaixo dago eta ez da etorri. Euria egiten badu, ez dago errekreorik. ALDAKETAK: Bere ohituretan. Bere eguneroko jardueretan. Errutinetan… Egun berezi bat ospatzen ari gara eta klaseak aldatu dira. Internet ez dabil. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 14

ETA AUTISMOA DUTEN UMEEI, ZER EGITEN ZAIE OSO ZAIL? ZENTZUMENEN BIDEZ IRISTEN ZAIEN INFORMAZIOA INTERPRETATZEA: Estimuluak bortitzegiak nabari ditzakete. Estimuluak ez antzematea gerta daiteke. Gerta daiteke batzuetan estimuluak bortitzegiak nabaritzea, eta beste batzuetan, hauek ez antzematea. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 15

ZENTZUMENAK AUTISMOAN Irudi batek itsutu dezake. Laztan bat mingarria izan daiteke. Soinu bat burrunba handia izan daiteke. Usain batzuk oso gustukoak izan daitezke, eta beste batzuk aldiz, gorrotagarriak. Zenbait janari jasanezinak izan daitezke. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 16

HORREGATIK BATZUETAN… Beren buruan ordena modu desberdinetan jarri beharra dute. Bakoitzak bere gustuen arabera Objektuak manipulatu Egoeratik aldendu Agendara jo Ulertzen zail egiten zaien mundutik deskonektatzeko hamaika modu daude. Autismoa duen pertsona bakoitzak berea bilatuko du. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 17

ZU NOLA SENTITUKO ZINATEKE…? Imajinatu bat-batean Amazoniako tribu batean zaudela. Ez dituzu bertako arauak eta ohiturak ezagutzen. Ez dakizu ondoren zer gertatuko den. Ez dakizu zer dagoen ongi eta zer gaizki. Ez duzu beraien lengoaia ulertzen. Ez dakizu beraiekin nola komunikatu. Zapatarik gabe ibili behar duzu, hostoz egindako arropak jantzi, harrak jan eta ura putzuetatik edan. Tribuari ehizatzen laguntzera behartzen zaituzte, baina zuk ez dakizu nola, eta beraien azalpenak ez dituzu ulertzen. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena

Urrunegi joan gabe… Imajinatu Berlineko erdigunean zaudela, eta Zaragozara bueltatu behar duzula. Zer eginen zenuke? Zer bilatuko zenuke? Zerk lagundu zaitzake? Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 19

ZEIN LAGUNTZA BEHAR DU AUTISMOA DUEN UME BATEK? PENTSATU PIXKAT: Matematikako problema baten aurrean zailtasunak dituzunean, nola azaltzen dizute? Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 20

LAGUNGARRI IZANEN ZAIZU… Problemaren datuak marraztu edo objektuak manipulatzea… Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 21

PENTSATU PIXKA BAT: Lego bat eraiki nahi duzunean, jolas baten funtzionamendua ulertu nahi duzunean, janaria prestatzean… zerk laguntzen dizu? Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 22

LAGUNGARRI IZANEN ZAIZU… Muntaketa argibideak, gidaliburua edo errezeta irakurtzeak (idatzirik edo marrazturik dagoen zerbaitek). Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 23

PENTSATU PIXKA BAT: Merkataritza-zentro batera edo taberna batera joan, eta komunera joateko beharra duzunean, nola dakizu komunak non dauden, eta zein erabili behar duzun? Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 24

LAGUNGARRI IZANEN ZAIZU… Atean edo komunetatik hurbil dauden irudi erakusleak antzematea. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 25

PENTSATU PIXKA BAT: Toki batera nola iritsi ez dakizunean eta norbaiti galdetzen diozunean, zer egiten du honek zu laguntzeko? Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 26

LAGUNGARRI IZANEN ZAIZU… Orientatzeko marrazki bat, plano bat edo ezagutzen dituzun lekuak erreferentzia bezala ematea. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena

PENTSATU PIXKA BAT: Zer behar duzu zure denbora antolatzeko eta egunero edo momentu oro zer egin behar duzun jakiteko? Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 28

LAGUNGARRI IZANEN ZAIZU… Agenda bat, ordutegi bat, ordulari bat… Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 29

PENTSATU PIXKA BAT: Eta ezohiko egoera bat suertatzen bazaizu? Adibidez, medikuarengana eramaten zaituzte froga batzuk egitera. Zerk lagunduko lizuke? Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 30

LAGUNGARRI IZANEN ZAIZU… Zer egin behar dizuten jakitea, zertan datzan, zenbat irauten duen, noiz bukatuko den... Gogoratu autismoa duten umeei aho-hizkuntza ulertzea kostatzen zaiela. Beraz, egoera hobeto ulertzen lagunduko dioten marrazki edo idatzizko sekuentziaren laguntza beharko dute. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 31

ORDUAN... ZER-NOLAKO LAGUNTZAK BEHAR DITU AUTISMOA DUEN UME BATEK? Zuk momentu jakin batean behar izaten dituzun berdinak: Marrazkiak Argazkiak Eskemak Planoak Argibideak Azalpenetan ezagutzen dituen gauzez baliatzea. Manipula ditzakeen objektuak. Ongi egiten dituen gauzei erreparatzea. Zailak egiten zaizkien gauzak kontutan hartzea. IKUSMENEZKO LAGUNTZAK Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 32

ZER GEHIAGO EGIN DEZAKEZU AUTISMOA DUEN UME BATI LAGUNTZEKO? Bere lekuan jarri (nola sentitzen den pentsatzen saiatuz, zer gertatzen ote zaion...). Zu errespetatzea nahiko zenukeen bezala errespetatu. Besteak bezala tratatu, baina laguntza gehiago behar dituela kontutan hartu. Jardueretan sartzen saiatu, baina egin nahi ez badu errespetatu. Ezagutu eta bera nolakoa den azaltzeko aukera eman. Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 33

GURE ESKOLAN BIDEA HASIA DUGU. ZATOZ GUREKIN!! Piktogramen egilea: Sergio Palao  Jatorria: http://arasaac.org Lizentzia: CC (BY-NC-SA) Egilea: Almudena Vergara Cardona Itzultzaileak: Marina Argote Larrauri, Ane Cuesta Muguruza eta Enara Mitxeltorena Sansiñena 34