ESPAINIAKO MAPA LITOLOGIKOA BATXILER 2. KURTSOA Egilea: Mertxe Martínez

INGURU SILIZIOA KAREHARRIEN INGURUA INGURU BUZTINTSUA Eboluzio geologikoaren eraginez Penintsulan HIRU inguru bereiz daitezke ,bakoitzean , hainbat erliebe mota modelatzen direlarik . INGURU SILIZIOA KAREHARRIEN INGURUA INGURU BUZTINTSUA

INGURU SILIZEOA Inguru silizeoan Aro Kanbriaurreko eta Aro Primarioko harriak daude (225 miloi urte baino lehen ) Inguru honetan , harri nagusia GRANITOA da . Harri kristalinoa eta trinkoa da eta hainbat aldaketa izan ditzake

INGURU SILIZEOA BERE HEDAPENA : Batez ere , Penintsulako mendebaldea (Galizia , León eta Extremadura) Adarrak ditu Kantabriar mendikatearen alderantz , mendikate Zentralerantz , Toledoko mendietarantz eta Sierra Morenantz Pirineoen inguru axiala , Iberiar mendikateko , Kataluniako Kostaldeko mendikateko eta mendikate Penibetikoko sektore batzuk .

GRANITOZKO ERLIEBEA= INGURU SILIZEOA Granitoa da harri nagusia: harri kristalino eta zurruna. Urak granitoa aldatzen badu: harea horixka arre bihurtzen da.

GRANITOZKO ERLIEBEA= INGURU SILIZEOA Granitoa arrailduraren eta hausturaren eraginez aldatzen bada, eta altitudearen arabera: GOI MENDIETAN: GANDOR zorrotz malkartsu eta horzdunak sortu eta HARRITZAK edo harri apurtuen zatiak mendien oinean pilaturik. Gandorra: Sierra de los Porrones. La Pedriza (Sierra de Guadarrama) Cresta. Sierra de los Porrones. La Pedriza

GRANITOZKO ERLIEBEA Kanpai itxura duen domoa Kupula itxura duen domoa INGURU EZ HAIN GARAIETAN arraildura paraleloetatik abiatzen bada , granitoa, apurka-apurka ezkatatu edo disgragatu egiten da , paisaia leun eta uhindua sortzen da , forma biribilekin: DOMOAK Kupula itxura duen domoa Kanpai itxura duen domoa

GRANITOZKO ERLIEBEA Arraildura perpendikularren saretik abiatuz gertatzen bada , BOLAK eratzen dira

bata bestearen gainean pilatu daitezke, BERROCAL deritzetenak eratuz. GRANITOZKO ERLIEBEA Bola horiek bata bestearen gainean pilatu daitezke, BERROCAL deritzetenak eratuz.

GRANITOZKO ERLIEBEA Berrocal horietan TOR izenekoak (bolen pilaketak) eta HARRI ZALDUNAK (azalera txikienetako baten gainean orekan dauden bolak) ohikoak dira.

Beste batzutan bolak mendien hegaletan edo oinetan kokatzen dira : GRANITOZKO ERLIEBEA Beste batzutan bolak mendien hegaletan edo oinetan kokatzen dira : KAOS GRANITIKOA

( duela 1,7 miloi urte baino lehen ) KAREHARRIEN INGURUA Harri nagusia KAREHARRIA da . Harri gogorra da, hala ere euri-urarekin erraz disolbatzen da . Erliebe konplexua eratzen du , erliebe KARSTIKOA du izenekoa . Aro Sekundarioko sedimentuak daude , aro tertziarioan tolestu zirenak . ( duela 1,7 miloi urte baino lehen )

KAREHARRIEN INGURUA Erliebe karstikoa

Kareharrizko lurzoruek alderantzizko “Z” osatzen dute : KAREHARRIEN INGURUA BERE HEDAPENA Kareharrizko lurzoruek alderantzizko “Z” osatzen dute : Aurrepirinioak Euskal Mendiak Kantabriar mendikatearen ekialdeko sektorea Iberiar mendikatea Kataluniako Kostaldeko mendikatearen zati bat Mendikate Subbetikoa

KAREHARRIEN INGURUA edo ERLIEBE KARSTIKOA LAPIAZ EDO LENARRAK Arrakalak dituzten gainazal lauetan irekitako ildo luze eta zorrotzak dira

ERLIEBE KARSTIKO EDO KAREHARRIZKOA ARROILAK Horma malkartsuek inguratutako haran estu eta sakonak dira . Ibaiek eratzen dituzte . Irunberriko arroila Arbaiungo arroila

ERLIEBE KARSTIKO EDO KAREHARRIZKOA Irunberriko arroila (Foz de Lumbier)

ERLIEBE KARSTIKO EDO KAREHARRIZKOA POLJEAK Ibar itxiak dira , hondo horizontalekoak , eta ura hartu ahala zabaltzen doaz . Ura ponor edo hobi izeneko putzuetatik galtzen da .

ERLIEBE KARSTIKO EDO KAREHARRIZKOA Poljeko urak bat-batean desager daitezke hobi edo PONOR batetik eta lurraren azpitik mugitzen dira .

ERLIEBE KARSTIKO EDO KAREHARRIZKOA DOLINA EDO TORKAK Ura geratzen den lekuetan eratutako barrunbeak dira . Askotariko formak izan ditzakete eta inguruko beste barrunbe batzuekin lotu daitezke . Horren ondorioz , trazatu konplexuko sakonuneak sortzen dira (UBALAK).

ERLIEBE KARSTIKO EDO KAREHARRIZKOA Dolina edo torka

ERLIEBE KARSTIKO EDO KAREHARRIZKOA KOBAK Lur azpian sortzen dira .Horietan , estalaktitak eta estalagmitak sortzen dira . Lur azpian sartu den ura lurrazalera itzul daiteke iturburuetatik edo ibaiaren “begietatik”

ERLIEBE KARSTIKO EDO KAREHARRIZKOA Kobetan , estalaktitak (sabaitik tantaka erortzen den uretatik , kaltzio karbonato ugari du eta) eta estalagmitak (lurzoruan dagoen uretatik) sortzen dira .

ERLIEBE KARSTIKO EDO KAREHARRIZKOA LEIZEAK Zabalgune estuak dira eta gainazala eta lur azpiko galeriak komunikatzen dituzte .

Aro Tertziarioaren amaieran eta Aro Kuaternarioan jalki ziren . INGURU BUZTINTSUA Aro Tertziarioaren amaieran eta Aro Kuaternarioan jalki ziren . ( duela 1,7 miloi eta gero ) Inguru buztintsua erresistentsia gutxiko material sedimentarioek eratzen dute ( Buztinak , margak eta igeltsuak ) .

INGURU BUZTINTSUA BERE HEDAPENA Ipar eta Hego mesetetako sakonunerik gehienak Ebro eta Guadalquivir ibaien sakonuneak Mediterraneoko kostaldeko lautadak

INGURU BUZTINTSUA Ia ia osorik horizontala da , lurzoru horietan ez delako tolesturarik izan. Higadura azkar geratzen da , material oso bigunak direlako . Ibaiek haranak sortu eta egitura horizontalak banatzen dituzte Haranok laster higatu eta erliebe uhinduak eratzen dira .

INGURU BUZTINTSUA KARKABAK (LUBAKIAK) Aldi lehor luze eta beroak eta aldi euritsu labur eta gogorrak izaten dituzten inguruetan , landareen babesik ez badago , uhaldiek isurialdeak higatzean eratutako formak. Topografia bortitzak eratzen dira , mendi txikien antzekoak .

Erliebe hori inguru batean asko garatzen bada osatzen dira INGURU BUZTINTSUA BADLANDS Erliebe hori inguru batean asko garatzen bada osatzen dira