Lurraren kanpoko dinamika IRAKURGAIA ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET

Lehen irakurgaia XVIII. mendean zehar, Ipar Amerikako eta Europa erdialdeko leku ezberdinetan bertan behera utzita zeuden harri bloke erraldoien presentzia azaltzeko saioa egin zen. Konposizioa inguruko harrienaren oso ezberdina zen, eta kasu askotan lautada baten erdian zeuden, haraino oso urrutitik eramanak izandako zeinu nabariekin, baina, zein mekanismok azal lezake tona askotako bloke haien garraioa ehunka kilometrotan zehar? 1803an, John Playfair naturalista eta matematikoak, ikerketak laburbildu zituen egungo glaziarrei erreferentzia eginez: “Harri masa handien garraioari buruz, naturak erabiltzen dituen makinarik boteretsuenak, (…) glaziarrak dira, izotz ibai horiek (…) etengabeko mugimenduan (…). Garraiatzen dituzten harrien neurri izugarria eta kopurua behatzaile guztiek harrituta begiratu dituzte, eta ondo azaltzen dute harri bloke haiek nola jarri ziren mugimenduan…”. Horrela, Playfairrek agerian utzi zuen iragan ez oso urrun batean izotzak Europako eta Ipar Amerikako zati handi bat estali zuela, eta harri haiek garraiatu zituela egun duten kokalekuraino. Glaziarra Alaskan Bloke ibiltaria Bloke ibiltariak

Erliebearen modelaketa Edukien eskema Eragile atmosferikoak Ezaugarriak Lurraren kanpoko dinamika Meteorizazioa Ezaugarriak Sailkapena Faktoreak Prozesuak Higadura Garraioa Sedimentazioa Erliebearen modelaketa Eragile geologikoak Haizea Glaziarrak Basa-urak Ibaiak Lurpeko urak Itsasoa Harri sedimentarioak Ezaugarriak Sailkapena HASIERA

Unitatearen azalpenerako baliabideak Eragile atmosferikoak Meteorizazio prozesu motak Meteorizazioan eragiten duten faktoreak Higadura Meteorizazio prozesuen ezaugarriak Haizea Glaziarrak Basa-urak Garraioa Sedimentazioa Ibaiak Itsasoa Harri sedimentarioen ezaugarriak Harri sedimentarioen sailkapena Lurpeko urak Estekak HASIERA

Tenperatura aldaketak Eragile atmosferikoak Euria eta elurra Harrien zatiketa METEORIZAZIOA Klastoak Harritza Ura izoztea EGUNA GAUA Tenperatura aldaketak

Kutsaturiko atmosfera Tenperatura aldaketa bortitzak Meteorizazioaren ezaugarriak Meteorizazioa eraginkorragoa da honako ezaugarriekin: Klima oso hotzak Kutsaturiko atmosfera Tenperatura aldaketa bortitzak

Meteorizazio prozesu motak Meteorizazio mekanikoa Meteorizazio kimikoa SAKATU BOTOIA GELIFRAKZIO PROZESUA IKUSTEKO Buztinezko mineralak Meteorizazio biologikoa Landareen sustraiak

Meteorizazio prozesu motak Meteorizazio mekanikoa ITZULI Meteorizazio kimikoa GELIFRAKZIO PROZESUA Ura pitzaduretan sartzen da. Ura izozten da eta bolumena handitzen da Arroka hautsi egiten da Buztinezko mineralak Meteorizazio biologikoa Landareen sustraiak

Tenperatura aldakorrak Meteorizazioan eragiten duten faktoreak Meteorizazio mekanikoa Meteorizazio kimikoa Tenperatura aldakorrak Giro hezea Meteorizazio biologikoa Giro heze eta beroa

Higadura Harrien erresistentzia Ur-jauziak Agente geologikoaren energia Erliebearen modelaketa Cabriel ibaia (Cuenca)

Garraioa Garraioa hondotik Garraio esekia Klastoek ez dute lurra ukitzen Hauts-ekaitza Klastoak borobiltzen dira Jauziak Klastoak arrastatuak dira

Sedimentazioa Haizeak ezarritako harea Glaziarrak ezarritako klastoak Klasto lodiak ezartzen dira

Haizea A B C D Harea-zutabea Barjanak Ergak Regak LETRAK SAKATU IRUDIA IKUSTEKO A B Ergak Regak C D Perretxiko itxurako harriak

Haizea HAREA-ZUTABEA A ITZULI

Haizea ERGA B Dunak Barjana ITZULI

Haizea REGA C ITZULI

Haizea PERRETXIKO ITXURAKO HARRIAK D D Haize-abrasioa ITZULI

Glaziarrak B A D C Zirkua Erliebe malkartsuak U formako harana Mihia SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO

Glaziarrak ITZULI ERLIEBE MALKARTSUAK A

Glaziarrak ITZULI GLAZIAR-ZIRKUA B

Glaziarrak ITZULI GLAZIAR-MIHIA C

Glaziarrak ITZULI U FORMAKO HARANA D

Basa-urak A B C Harrera-arroa Karkabak Isurbidea Maitagarri tximiniak Alubioi-konoa SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO Deiekzio-konoa

Basa-urak ITZULI HARRERA-ARROA LUBAKIEN ERAKETA A

Basa-urak ITZULI MAITAGARRI TXIMINIAK B

Basa-urak ITZULI ALUBIOI-KONOA C

Ibaiak A B C D Arro hidrografikoa Uholde-lautada SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO Uholde-lautada

Ibaiak HAITZARTEAK A ITZULI

Ibaiak V ERAKO FORMAKO B ITZULI

Ibaiak MEANDROEN ERAKETA AZPIL ERAKO HARANA C ITZULI

Ibaiak SEDIMENTU-EKARPENA DELTA BATEN ERAKETA D ITZULI

Lurpeko urak A B C Dolina Leizea Haitzuloa SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO

Lurpeko urak DOLINA A ITZULI

Lurpeko urak GELA EDO HAITZULOA ESTALAKTITAK ETA ESTALAGMITAK B ITZULI

Lurpeko urak MODELAKETA KARSTIKOA IGELTSUZKO HARRIETAN C ITZULI

Itsasoa A B C Abrasio-plataforma Itsaslabarra Hondartza Tonbola Gezia SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO

Itsasoa ABRASIO-PLATAFORMA LABARRAK ETA HONDARTZAK A ITZULI

Itsasoa ISOLATURIKO ARKU ETA BLOKEAK B ITZULI

Itsasoa ISOLATURIKO AINTZIRAK C ITZULI

Harri sedimentarioen ezaugarriak Sedimentu-arroa Geruzak TENPERATURA PRESIOA URAREN ZIRKULAZIOA LITIFIKAZIOAEDO DIAGENESIA Harri sedimentarioa

Harri sedimentarioen sailkapena Harri sedimentarioak Kareharria Buztina Hareharria Konglomeratua Igeltsua

Esteka interesgarriak Meteorizazioa WEB GUNE HONETARA JOAN Kanpoko dinamikari estekak WEB GUNE HONETARA JOAN HASIERA