Dietetika eta Nutrizioa edoskitzaroan 12. GAIA DIETETIKA OROKORRA ETA APLIKATUA Giza Elikadura eta Nutrizioko Gradua

Dietetika eta Nutrizioa edoskitzaroan 1. SARRERA 2. EDOSKITZAROKO EGOKITZAPEN FISIOLOGIKOAK ETA EZAUGARRI NAGUSIAK 2.1. Edoskitzearen fisiologia: laktogenesia eta laktopoiesia 3. AMA EDOSKITZAILEAREN NUTRIZIOA ETA DIETETIKA 3.1. Energia eta proteinak 3.2. Lipidoak 3.3. Mineralak 3.4. Bitaminak

Sarrera: Helburuak Edoskitzaroan gertatzen diren aldaketa endokrino, fisiologiko eta biokimiko garrantzitsuenak ezagutu. Emakume edoskitzaileen energiaren eta nutrienteen beharrizanak eta gomendioak azaldu. Nutrienteen eta energiaren ingestio desegokiek sor ditzaketen ondorioak ezagutu.

Sarrera OME eta UNICEF, dekalogoa (1990) EEBBetako aintzindariak (Surgeon, 2000) 4-6 hilabeteetan edoskitze esklusiboa

Sarrera: amagandiko edoskitzearen abantailak Nutrizioaren ikuspegitik, amagandiko edoskitzea elikagairik hoberena da. Amagandiko esnea, ikuspegi bakteriologikotik, elikagairik ziurrena da, eta beti elikagai freskoa da. Ume edoskitzailearentzat amagandiko esneak du gaitasun alergenikorik txikiena. Gehiegizko elikaduraren arriskua txikiagoa da amagandiko edoskitzea jarraitzen duten umeetan.

Sarrera: amagandiko edoskitzearen abantailak Esnearen konposizioa aldakorra da, hau da, ume edoskitzailearen beharrizanetara egokitzen da. Berariazkoa izateak abantaila immunologikoak eta nutrizionalak eskaintzen dizkio ume edoskitzaileari. Amaren eta umearen arteko lotura afektiboak estutzen ditu. Abantaila guztien artean, horixe izan daiteke garrantzitsuena; amaren usaina, ikusmen-kontaktua, ukipena eta edoskitzearen ekintza inguratzen duen giroa ordezkaezinak dira.

Sarrera: amagandiko edoskitzearen abantailak Merkeagoa izatea. Amagandiko edoskitzea jarraitzeak hortzen eta masailezurraren garapen egokia bermatzen du. Amagandiko edoskitzea guztiz ezarrita dagoenean, erosoagoa izaten da emakumearentzat.

Edoskitzaroko egokitzapen fisiologikoak eta ezaugarri nagusiak Funtzio fisiologikoen berrezarpena 4-7 Kg-tako galera Progesterona eta estrogenoen Prolaktinaren

Edoskitzaroko egokitzapen fisiologikoak eta ezaugarri nagusiak: edoskitzearen fisiologia Umetokiaren uzkurketa: oxitozina Ugatzaren fisiologia Haurdunaldian, prestaketa Erditzearen ostean, aldaketa zorrotzak -Hipofisian, prolaktina eta oxitozina jariatuko dira: Pro. Ox. LAKTOGENESIA Albeoloak Zel. Mioepitelialak Laktoforoak Titiburua

Edoskitzaroko egokitzapen fisiologikoak eta ezaugarri nagusiak: edoskitzearen fisiologia “ERREFLUXU GALAKTOGENOA” Ugatzaren fisiologia Haurdunaldian, prestaketa Erditzearen ostean, aldaketa zorrotzak -Hipofisian, prolaktina eta oxitozina jariatuko dira: Pro. Ox. LAKTOGENESIA Albeoloak Zel. Mioepitelialak Laktoforoak Titiburua

erantzun hipofisiarioa Edoskitzaroko egokitzapen fisiologikoak eta ezaugarri nagusiak: edoskitzearen fisiologia “ERREFLUXU GALAKTOGENOA” 30 minutu 30 ordu ERDITZEA erantzun hipofisiarioa “esne igoera”

Edoskitzaroko egokitzapen fisiologikoak eta ezaugarri nagusiak: edoskitzearen fisiologia Pro. Ox. LAKTOGENESIA Albeoloak Zel. Mioepitelialak Laktoforoak Titiburua LAKTOPOIESIA: esnearen sintesia mantendu behar da (prolaktina)

Edoskitzaroko egokitzapen fisiologikoak eta ezaugarri nagusiak: edoskitzearen fisiologia “LAKTOPOIESIA” Esne bolumen handia Kalitatezko esnea Energi gastu Dieta Egokitzapen endokrinoak Hazkuntza hormona Kortisola PTH Jarrera psikologikoa

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika Esneak nutriente dentsitate Gomendioak (energia eta nutrienteak): Amaren beharrizanak Esne ekoizpena (elikadura eta gordailuak*) *Gordailuek esnearen osaera baldintzatzen dute salbuespenak: piridoxina, kobalamina eta A eta D bit.

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Energia eta proteina Esne ekoizpenaren kantitate eta osaera aldakorra da Esne ekoizpenaren eraginkortasun metabolikoa Nutrienteen absortzio koefizientea.

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Energia eta proteina Haurdunaldiko E.behar. << Edoskitzaroko E. behar. 4-6 hilabete Umearen pisua x 2 Esne bolumena: 750 ml/egun = 525 Kcal/egun 6-etatik aurrera - Esne bolumena: 600 ml/egun

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Energia eta proteina Energia gomendioak 100 ml esnek  65-75 Kcal Efikazia metabolikoa %80 100 ml esne sintetizatzeko 85 Kcal

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Energia eta proteina AMAREN BEHARRIZAN ENERGETIKOAK + X X: Seihilekoan 85 Kcal/100ml x750 ml=637+2xd.s.≈ 800 Kcal 85 Kcal/100ml x600 ml=510+2xd.s.≈ 640 Kcal

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Energia eta proteina AMAREN BEHARRIZAN ENERGETIKOAK + X Energi gehikuntza Energi ingestioa Proteina* gehikuntza Proteina ingestioa 1. seihilekoa + 500 Kcal/egun 2.730 Kcal/egun + 15 g/egun 56 g/egun 2. seihilekoa 2.800 Kcal/egun + 25 g/egun 66 g/egun Amaren nutrizio egoera, egokia denean * Esnearen proteina kantitatea (8,25 g/egun) + elikadurako proteinen errendimendua (% 70) + esne kantitate eta osaeran ematen diren aldaketak (%12,5).

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Lipidoak Ez dago guztiz ezarritako kriteriorik Haurdunaldiko antzeko kantitateak gomendatzen dira: 28-29 g/egun n-3 eta n-6 gatz azidoen gomendioak, ere, haurdunaldiaren antzera.

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Mineralak Ca (mg) Fe (mg) Zn (mg) I (mg) Espainian 1500 (+700)* 18 (-) 25 (+10) 155 (+45) EEBB 1. seihilekoa 1000 (-) 15 (-) 19 (+7) 200 (+50) 2. seihilekoa 16 (+4) *parentesi artean, emakume heldu gaztearekiko aldea adierazten du. Ingestio egokiak/gomendatutako ingestioak (Institute of Medicine, Food and Nutrition Board, 1988 )

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Mineralak, Kaltzioa Ca (mg) Espainian 1500 (+700)* EEBB 1. seihilekoa 1000 (-) 2. seihilekoa Umeak 250-350 mg Ca 1 hiruhilabetean, 25-30 g Ca bideratzen dira esnera (gordekinen %3 eta 6. hilerako % 6) Giza-esnearen Ca edukia: 34 mg/100ml Gomendioa: 300 mg + 400 mg (segurtasun tartea) *parentesi artean, emakume heldu gaztearekiko aldea adierazten du. Ingestio egokiak/gomendatutako ingestioak (Institute of Medicine, Food and Nutrition Board, 1988 )

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Mineralak, Burdina Fe (mg) Espainian 18 (-) EEBB 1. seihilekoa 15 (-) 2. seihilekoa Galerak Erditze-une eta osteko jarioak Esnea (0,3 mg/egun) Esnearen edukia: 80 mg/dl (hilerokoan baino gutxiago (1 mg/egun) *parentesi artean, emakume heldu gaztearekiko aldea adierazten du. Ingestio egokiak/gomendatutako ingestioak (Institute of Medicine, Food and Nutrition Board, 1988 )

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Mineralak, Zinka eta Iodoa Zn (mg) I (mg) Espainian 25 (+10) 155 (+45) EEBB 1. seihilekoa 19 (+7) 200 (+50) 2. seihilekoa 16 (+4) Esne edukiaren araberako gomendioak *parentesi artean, emakume heldu gaztearekiko aldea adierazten du. Ingestio egokiak/gomendatutako ingestioak (Institute of Medicine, Food and Nutrition Board, 1988 )

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Bitamina liposolugarriak Giza-esnearen erretinol edukia: 40-70 mg/dl (b.b. 55 mg/dl) Esne bolumena: 750 ml/egun Ama-edoskitzailearen beharrak 410 mg/egun handitzen dira. Amaren gordekinak: 209 mg Segurtasun tartea Gomendioa: 600 mg/egun

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Bitamina liposolugarriak E bitamina: Giza-esnearen tokoferol edukia: 3,2 mg/l Esne-osaeraren aldakortasuna: %12,5 Esne bolumena: 750 ml/egun Bitaminaren absortzioa ez da osoa Gomendioa: 5 mg/egun (EEBBetan 4 eta 3 mg/egun, 1. Eta 2. Seihilabeteetan, hurrenez hurren)

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Bitamina liposolugarriak D bitamina: Gomendioa: 5 mg/egun A bit. (mg) E bit. (mg) D bit. (mg) Espainian 1300 (+500) 17 (+5) 10 (+5) EEBB 1. seihilekoa 12 (+4) 5 (-) 2. seihilekoa 1200 (+400) 11 (+3)

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Bitamina hidrosolugarriak C (mg) B1 (mg) B2 Niazina (mg) B6 (mg) Folatoa (mg) I (mg) Espainian 85 (+25)* 0,8 (+0,2) 1,5 (+0,3) 17 (+3) 3,1 (+1,5) 400 (+100) 2,6 (+0,6) EEBB 1. seihilekoa 95 (+35) 1,6 (+0,5) 2,0 (+0,7) 500 (+100) 2,8 (+0,4) 2. seihilekoa 90 (+30) * parentesien artean agertzen den zifra emakume heldu gaztearekiko aldea da.

Ama edoskitzailearen nutrizio eta dietetika: Bitamina hidrosolugarriak, Folatoa Folatoa (mg) Espainian 400 (+100) EEBB 1. seihilekoa 500 (+100) 2. seihilekoa Esnearen folato edukia: 50-60 mg/l Esne bolumena: 700 ml Absortzioa: %70 Gomendioa: 5 mg/Kg = +100 mg/egun Umearen beharrak: 4 mg/Kg/egun * parentesien artean agertzen den zifra emakume heldu gaztearekiko aldea da.

ELIKADURA ARLOKO GOMENDIO OROKORRAK Umea xurgatzeko indarra  esne bolumena Ama -tabako (nikotinak), oxitozina eta prolaktina -alkohola (dosi-erantzuna): 0,5-0,99 g/Kg %18 oxitozinaren inhibizioz 1,5-1,99 g/Kg %80 - Elikadura. 1 l esne/eguneko (Ca, oreka hidrikoa)

Haurdunaldi eta edoskitzaroa Kasu praktikoa 11. gaiko eta 12. gaiko materialarekin lagunduta erantzun ondorengo galderei: a) Kalkulatu haurdun dagoen (3. hilabetea) emakume batentzako gomendio dietetikoak energia, proteinak, burdina, B1(tiamina), A bitamina, C bitamina eta folatoei-ri dagozkienez: 30 urte, altuera:1,72 m Aurreko haurdunaldian zeharreko pisuaren eboluzioa: 72Kg  91 Kg Aurreko edoskitzaroan: b.b., 620 ml esne/egun. Egungo pisua: 80 Kg (3. hil) Jarduera fisikoa: normala Eman haurdunaldian zehar jarraitzeko pauta dietetiko minimoak. b) Edoskitzaroan zeharreko gomendioak (nutriente berdinak) eta pauta dietetiko minimo bat