UNIVERSO FILGUEIRA

“Os meus primeiros e mellores mestres foron os meus pais”

“O meu pai, que era tan sabidor de cousas da Natureza coma dos clásicos”

Dna. Araceli Valverde Vaquero (1870-1946) casou con D Dna. Araceli Valverde Vaquero (1870-1946) casou con D. José Mª Filgueira Martínez (1871-1938), médico, en 1903. Froito do matrimonio un único fillo, José Fernando Filgueira Valverde (1906-1996). Ela era sobriña do penúltimo Deán da catedral de Santiago do s. XIX, D. Eduardo Valverde Cazorla (1836-1894). Profesou nas Fillas da Caridade de S. Vicente de Paúl e prestou seus servizos no Hospital de Pontevedra, onde coñecería ao que chegou ser o seu marido.

Dr. D. Enrique López de la Ballina “Ligado a min polo dobre vínculo do ‘padrinazgo’ e da máis firme amistade”. “Pois fora coma un irmán do meu pai”. “Encheu co seu agarimo, moitas horas da miña infancia e dos meus primeiros pasos de aprendiz de historiador”.

OS MESTRES DA ÉPOCA FORMATIVA EN PONTEVEDRA

Casto Sampedro y Folgar (1848-1937) “A tertulia [do despacho de Sampedro] da que tanto se ten falado, non era, como adoita, de xente sentada, senón de pe, sempre interrompida polos que chegaban e saían”. “De min , agregado desde os quince anos, podo decir que aprendín moito nela”. “Fun o único que se atreveu a remexer, sen medo, nos libros e papeis [de D. Casto]”.

Fco. Javier Sánchez Cantón (1891-1971) “Sánchez Cantón era para el como Pepito Grillo, era un Pepito Grillo que tiña en Madrid”. “Consultábanse moitas cousas” “Reuníanse tódolos días da Peregrina para tomar unhas sardiñas no ‘Carabela’”.

Antón Losada Diéguez (1884-1929) “Chegou como catedrático de Instituto. Eu cursaba cuarto curso a miña amistade con Losada é a de discípulo neno co mestre que era espello, exemplo de todos nós. (…) Tiña eu 13 anos”. “A carón dos meus pais, el foi un dos meus mellores mestres”.

CASTELAO (1886-1950) “Chega [a Pontevedra] no 1916 e xa non pode retornar da viaxe ás Cortes de xullo de 1936”. “Todo, todo, pode acabarse en mín, menos o amor que sinto por Pontevedra”.

CATRO AMIGOS DE PONTEVEDRA

Luis Pintos Fonseca (1906-1959) “As lembranzas de Luisiño Pintos e da súa amistade están xunguidas ás dos mellores días da miña mocidade”. “Atopeime con el por primeira vez no outono de 1917, cando me incorporei no Instituto de Pontevedra ó segundo curso xa que fixera <<por libre>> o primeiro, por non te-la idade”. “Foi un dos meus mellores e admirados amigos”

Antón Fraguas Fraguas (1905-1999) “Antón Fraguas é un dos nosos mellores <<homes bos>>, <<en el mejor sentido de la palabra bueno>>, como diría Machado”. “Cunha bondade que xurde dun ánimo aberto, cordial, que inza na máis sincera relixiosidade, guiadoira das verbas agarimosas, dos feitos xenerosos… Fraguas é amigo de todos”.

Alfonsiño Daniel, o fillo de Castelao (1913-1928) “Era <<un mociño espigado, desperto, mais de fráxil estado corporal>>. Espelido, aberto, alegre, bo estudante… nel puxeran os pais as mellores ilusións”. Aquel fillo “fora o seu mellor tesouro e a súa meirande perda”.

Antonio Iglesias Vilarelle (1891-1971) “Foi unha das máis atraíntes persoalidades galegas do noso tempo”. “Botóu, no quente fogar de Lousada Diéguez, os alicerces do <<Seminario de Estudos Galegos>> e do <<Museo de Pontevedra>>”. “Encetou pra Galicia os traballos da Psicotecnia Escolar”. “Amigo ó que me avencellou unha verdadeira irmandade”.

ETAPA UNIVERSITARIA EN SANTIAGO (1922-1927)

OS MESTRES

ARMANDO COTARELO VALLEDOR (1879-1950) “Para min e para tantos discípulos D. Armando será sempre o prototipo do mestre formador e conformador”. “Ensinounos a penetrar con fondura nun tema, a intui-la largacía, a coñece-las fontes, a ter un criterio propio dos feitos”. “Visitas dirixidas a moimentos e lugares que nos fixo descubrir e comprender”. “Biblioteca persoal riquísima, aberta a nós, coma a súa mesma casa (…). Xeneroso do seu saber, sen ciumes nen reservas”. “Era, de certo, un polígrafo, unha enciclopedia xurdia”.

SALVADOR CABEZA DE LEÓN (1864-1934) Foi un daqueles catedráticos composteláns que souberon comprender e acoller a aqueles mozos dos anos 20 do pasado século como Filgueira. Chegou a presidir o Seminario de Estudos Galegos (1928-1934), sucedendo ao primeiro presidente, Cotarelo Valledor (1923). Recopilou datos e materiais para realizar unha Historia da Universidade compostelá. Foi un home moi activo e dinámico, exemplo para os seus discípulos.

PABLO PÉREZ COSTANTI (1857-1938) “Á par de Sampedro, de Cantón e dos persoeiros da xeración <<Nós>>, é moito o que lle debo”. “Achegueime a traballar con el no rico Arquivo do Concello que ordeara e catalogara con excepcional sabencia e primor”. “Era xeneroso da súa erudición e compracíase en abrir camiños ós mozos que iamos labourar alí”. “Todo un mestre, Don Pablo, sen outro pago que o agarimo e os éxitos dos amigos e discípulos”.

OS COMPAÑEIROS/AMIGOS. O SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS

A ACTIVIDADE EDUCADORA

OS SEUS MELLORES VALEDORES: A SÚA FAMILIA

FILGUEIRA AQUÍ- 17/11/1994

Na gratitude a D. Xosé e na lembranza por sempre. AUTOR: Germán Manuel Torres de Aboal © 28/10/2006