18. ARGIA II Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren.

Presentación del tema: "18. ARGIA II Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren."— Transcripción de la presentación:

1 18. ARGIA II Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

2 Zergatik ikusten ditugu objektuak?
Galdera hau hemen planteatzen da Erantzuna aurkitzeko pistak Izarrak eta zerua (pelikula)? Ikusten ditugun astroak

3 Argiaren hedapenaren ezaugarriak
Islapena Laser argi-sorta ispiluan islatzen dela beha dezakezu: Izpi islatua Izpi intzidentea diapositiba Izpi intzidentea Izpi islatua El rayo que llega al espejo (RAYO INCIDENTE), sale “rebotado” formando otro rayo (RAYO REFLEJADO) Bi ezaugarri ditugu: 1.- Argiaren islapena argiak gorputzen gainazaleraren aurka argi izpiari gertatzen zaion norabide aldaketak dira. 2.- Islatutako argia eta intzidentea ingurune berdinetik garraiatzen da.

4 Islapena Islapena erabat perfektua denean:
Argi izpiak azalera erabat planoan eta lehunean islatzen direnean, hauxe gertatzen da: Izpi intzidentea, islatutakoa eta normala azalerarekiko plano perpendikular berean daude. Intzidentzia angelua eta islapen angelua berdinak dira. diapositiba

5 Islapena Islapena Ispiluen azaleran gertatzen da. Ispiluak lauak izan daitezke (arruntak) eta hauetan begiratuz konproba dezakezu. Ispilua zorutik gora badoa eta gu aurrean ipini ondoren islatutako argiak iristen badira, gorputz osoa ikustekoaukera dugu. Ikusteko: 1.- Argi fokoa eduki behar dugu. 2.- Oinetara iristen diren argi izpiek islatu behar dira zure oinean, ondoren ispiluan berriz islatu behar du 3.- eta azkenik begietara iritsi. diapositibako marrazkian adierazten den bezala, argi iturriko izpiak gorputzean (adibidez oinean) islatu behar du eta baita ispiluan ere.

6 Periskopioan islapena gertatzen da:
Ikus adibidez hemengo irudiko diapositiba

7 Islatutako argi izpiak: Norabide zuzenean egon behar du.
Islapena Islatutako argi izpiak: Norabide zuzenean egon behar du. Gure begira iritxi behar du. Gure begian edo lorean (objektuan) islapenik ez badago, irudia ezingo genuke ispiluan ikusiko. Argia zuzen hedatzen da eta islatu egiten da. diapositiba

8 1.- Argi iturria egon behar du 2.- Islatu behar da.
Islapena Zergatik ikusten ditugu objektuak? Argia ikusten dugula dirudi, baina gertatzen dena da Argia islatzen dela eta islatutako argia gure begietara iristen dela. Beraz: 1.- Argi iturria egon behar du 2.- Islatu behar da. 3.- Begia edo ikusmen organoa behar dugu. Islapenik gabe ezin dugu ikusi. diapositiban argi eta garbi ikusten dugu.

9 Islapena diapositiban argi eta garbi ikusten dugu.bi islapen mota nagusi bereizten dira: Azaleraren arabera LEHNA ETA LATZA/ZIMURTSUA izan daiteke. Lehenari ispilu islapena deitzen zaio eta bigarrenari islapen difusoa. Azalak oso berezia izan behar du ispilu islapena izateko. Kasu honetan Islatutako izpiak norabide eta noranzko berdinean ateratzen dira. Eguneroko bizitzan baita ere islapen zimurtsuak garrantzia izan dezake. Islatutako izpiak norabide guztietara edo ezberdinetara islatzen dira

10 Islapena diapositiban islapen difusoaren garrantzia agertzen da. Islapen difusoari esker, edozein angelutik liburu baten orriak irakur ditzakezu. Objektuak eta bere formak hauteman ditzakegu Azalearern ezaugarriengatik gertatzen da: Orrien azala latza da eta ondorioz Islatutako izpiak norabide guztietatik ateratzen dira. Honek irakurketa errazten digu. Gehiegizko islapena kaltegarria izan daiteke.

11 Ispilu erabat lauean gertatzen den islapena http://es. slideshare
Ispilu erabat lauean gertatzen den islapena diapositiban agertzen da. Bertan argi izpiek egiten duten ibilbidea jarraitu behar dugu ikusteko nolako irudia eratzen den: Tamaina berdineko irudi birtuala eratzen da. Dstantzia berdinean dago. Irudia simetrikoa da. Ez da erabat berdina, simetrikoa da. 32. diapositiban irudi birtualak nola eratzen diren agertzen da: Objektutik ispiluari perpendikularrak marraztuz eta luzatuz distantzia berdinera (ispiluaren bestaldean) eta puntu guztiak elkartu behar ditugu. Helbide berdineko 33. diapositiban eratzen den irudia simetrikoa izatearen garrantzia agertzen da. Hitzen simetrikoa zein den adierazten da. Irudi birtuala eratzen da (“ispiluaren atzean”) objektuaren tamaina berdinekoa eta distantzia berdinera.

12 Eguneroko bizitzan ispilu lauak erabiltzen dira zeren eta horrela objektuak ez dira deformatzen. Baina ispiluak kurboak badira ( diapositiba) kasu honetan eratutako iruydiek ezaugarri bereziak dituzte: Ispilu kurboek kurbatura zentrua dute. Ezaugarri geometrikoa da. Iristen diren izpi paraleloak Foku puntutik pasatuz islatzen dira (F) Ispiluak ahurrak eta ganbilak izan daitezke. Ispilu ganbilean, Fokua (F) ispiluaren atzealdean dago. Birtuala da Ispilu ganbilean, Fokua (F) ispiluaren atzealdean dago. Birtuala da ( diapositiba ispilu haur eta ganbiletan eratzen diren irudi ezberdinak azaltzen dira. PRAKTIKA: Hartu goilare bat eta bere bi aldeetatik zure burua ikus ezazu. Web orri horretan gertatzen dena ikus dezakezu. Hurrengho diapositiban aukera ezberdinak dituzu.

13 Ispilu esferikoaren irudiak
Kurbatura zentroa: Ispilua osatzen duen esferaren zentroa da. Ardatz optikoa: kurbatura zentrotik pasatzen den lerro horizontala da. Fokua: Izpi paraleloak islatuta pasatzen diren puntu optikoa da. Kurbatura zentroa eta ispiluaren erdigunearen arteko erdibidean dago. Kurbatura zentrotik pasatzen den argi izpia ispiluarekiko perpendikularra da eta bere gain islatzen da. Ardatz optikoari paraleloa den argi izpia islatzen denean fokutik pasatzen da.

14 Irudia erreala, alderantzizkoa eta objektua baino txikiagoa da
Objektua kurbatura zentroa baino urrunago Objektua kurbatura zentroa eta fokua Irudia erreala, alderantzizkoa eta objektua baino txikiagoa da Irudia erreala, alderantzizkoa eta objektua baino handiagoa da. Objektua kurbatura zentroan Objektua fokua eta ispiluaren erdiaren artean. Irudia erreala, alderantzizkoa eta objektuaren tamaina berdinekoa da. Tente dagoen irudi birtuala eta objektua baino handiagoa dena.

15 Ispilu ahurrean eratzen diren irudiak
Kurbatura zentroa baino urrunago dagoen irudia Irudia erreala, alderantzizkoa eta tamaina berdinekoa da. Irudia erreala, alderantzizkoa eta tamaina berdinekoa da. Fokuan kokatutako objektua Irudia, erreala, alderantzizkoa eta txikiagoa da. Kurbatura zentroan kokatutako irudia Kurbatura zentroan kokatutako irudia Ez da irudirik eratzen. Objektua kurbatura zentroa eta fokuaren artean dagoenean Irudi birtuala, tentea eta handiagoa eratzen da. Eratutako irudia erreala, alderantzizkoa eta handiagoa da. Objektua ispilua eta fokuaren artean kokatzen denean

16 Ispilu ganbilean eratzen diren irudiak Beti irudi birtuala, tentea eta txikiagoa eratzen da.
Ikus diapositiba

17 Argiaren hedapenaren ezaugarriak
Argi izpiak errefraktatzen dira. Errefrakzioa Intziditzen duen izpia airea Errefraktatutako izpia ura

18 Errefrakzioaren azalpena:
Argia ingurune batetik beste ingurunera pasatzen denean, adibidez, airetik uretara, norabide aldatzen da (desbideratzen da), hau da, errefraktatzen da. Inoiz behatu al duzu? Baita ere hedapen abiadura ingurune ezberdinetan ezberdina da. Norabidea eta abiadura aldatzen dira.

19 Errefrakzioa Errefraktatzen den izpia Baita ere errefrakzioa dago izpia uretatik airera pasatzen denean: Erasotzen duen izpia airea ura

20 Errefrakzioa Argia ingurune batetik bestera pasatzen denean, adibidez airetik uretara edo uretatik airera gertatzen da. Nolakoak dira erasotzen duten angeluak eta errefraktatutako izpiak. Aztrertu berriz aurreko diapositibak.

21 Makila uretan sartzerakoan tolestatuta dagoela dirudi. Zergatik?
Argiaren errefrakzioa argi izpiek ingurune batetik bestera pasatzerakoan duten norabide aldaketa da. Ingurune ezberdinetan abiadura ezberdina da. Makila uretan sartzerakoan tolestatuta dagoela dirudi. Zergatik? Efektu optiko ezaguna eta bitxia da. Azaletik ikusterakoan hagatxoa edo makila tolestatuta dagoela dirudi. Argi izpiak uretatik airera ingurune aldaketa jasaterakoan norabide aldaketa gertatzen zaie, normaletik urrundu eta gure begietara iristen dira. Gure kokagunetik, izpi horiek A puntutik datozela dirudite. Horretxegatik uraren barnean tolestatuta egon ez arren tolestatuta ikusten dugu eta kanpoan tolestatu gabe dago..

22 Txalupatk arrainak harrapatzea konplexua da, arraina ez dagoelako ikusten dugun puntuan. Guri argi izpiak iristen zaizkigu eta hauek errefraktatzen direnez arraina ez dago iruditzen zaigun puntuan. Esperimentua egin. Katiluan txanpona ipini eta lurrean kokatu. Begiratu. Hurrundu zaitez txanpona ikusten ez den unerarte. Orduan ura bota eta txanpona berriz ikusiko duzu. Ura botatzerakoan argia errefraktatu egiten da eta guk ikusten duguna ez dago imajinatzen dugun puntuan. Beste puntu batean fago. Errefrakzioaren amarruak dira hauek.

23 Ikus http://es.slideshare.net/aula21/la-luz2eso 40. diapositiba
diapositiba eta erantzun: Errefraktatutako izpia, erasotzen duena edo iritsitakoa eta normala planu berean aurkitzen al dira? Bai Errefraktatutako izpia normalera hurbiltzen al da abiadura handia duen ingurunetik abiadura txikiagoa duen ingurunera pasatzen denean? Bai. Gogoratu urez betetako ontzian ikusten den arkatz okerra.. Bestalde, normaletik urrutiratzen al da abiadura azkarragoa duen ingurunera pasatzen denean? Bai Ikus egileen irudiak: Normala Normala Normaletik urruntzen da Airea Ura Normalera hurbiltzen da

24 c v n = Errefrakzio indizea:
Argiaren abiadura hutsean eta hedatu daitekeen ingurunearen arteko erlazioari ingurune horren errefrakzio indizea deitzen zaio (n) n = c v c = argiaren abiadura hutsean = Km/s v = argiaren abiadura ingurune horretan (sustantzia) Errefrakzio indizeen taula duzu sakatzen baduzu. Ura baino handiagoa dutenak al dira? Beti c > v da, errefrakzio indizea edozein ingurunean beti 1en berdina edo handiagoa izango da.

25 Errefrakzio indizeak konparatu behar dituzu:
Ura eta airearenak berdintsuak al dira? Badute ezberdintasuna. Nabarmena da eta guk errefrakzioa erraz behartzen dugu: Ura Airea 1, ,0003 Ura eta alkoolarenak berdintsuak al dira? Bai. Beraz airea eta alkoola ezberdinak dira. Izotza eta urarenak berdintsuak al dira? Bai Beira eta diamantea ezberdinak al dira? Bai, beira airea baina handiagoa eta diamanrea oraindik handiagoa

26 Hemen dituzue datuak Sustantzia Errefrakzio indizea Airea 1,0003 Izotza 1,309 Ura 1,333 Etanola 1,361 Bentzenoa 1,501 Kuartzoa 1,544 Beira 1,58 Diamantea 2,419

27 Errefrakzioak argi zuriaren benetako izaera erakusten digu, Newtonek aurkitu zuena hain zuzen. helbideko 42 diapositiban duzue. Ez dago Argi zuririk, koloreen nahastea baita. Kolore bakoitzak bere errefrakzio indizea duenez, gehiago (adibidez bioleta) ala gutxiago (adibidez gorria) desbideratzen. Duten anergiaren arabera da. Horregatik gorria gehiago dispertsatzen da ahulagoa baita. Argia ortzadarraren koloreetan deskonposatzen da. Energia ezberdinaren arabera (errefrakzioa) deskonposatzen dira. Zeinek du desbiderazio handiena, energia txikiagoa duenak ala energia handiagoa duenak? Beirazko prisma Gorria gutxiago desbideratzen da, eta bioleta gehiena

28 Eguneroko bizitzan Lupa edo beste tresna ezberdinetan aurki ditzakegu lenteak: teleskopioak, mikroskopioak, argazki kamerak, betaurrekoak Lenteak beirazkoak dira. Bere funtzionamendua beira zeharkatzerakoan argiak duen errefrakzioan oinarritzen da. Airea Beira helbideko 43 eta 44 diapositibetan duzue.

29 Adibidez lente konbergenteak erabiltzen ditugu. Lupen kasuan da
Adibidez lente konbergenteak erabiltzen ditugu. Lupen kasuan da. Ikuspegi fisiko batetik Zentroan lodiagoak eta muturretan estuagoak dira. Optikaren ikuspegitik Lente hauek errefraktatutako izpiek F (foku) puntuan dute konbergentzia. Horretxegatik eguzki izpiekin sua egin daiteke: lupa era egokian orientatzen da eta F fokuan hosto lehorrak ipintzen dira helbideko 45 eta 46 diapositibetan duzue. Web orri horretan baita ere dibergenteak dituzue, Ertzetan zentroan baino lodiagoak dira. Optikaren ikuspegitik errefraktatutako izpiak puntu batean bateratu beharrean, banandu edo alderatu egiten dira. Lente mota ezberdinak wekb orri horren 47 diapositiban dituzue.

30 Zer dira lupak? Lenteak dira, konbergenteak. helbideko 48 eta 49 diapositibetan duzue adierazpena Nola eratzen dira irudiak lenteen kasuan? Lenteen portaera konbergente edo dibergente izatearen araberakoa da eta horretaz gain, berarekiko objektuaren kokapena.

31 Irudien eraketa lenteetan
 Sistemaren ardatzean kokaturiko puntuak bertan dute bere irudia.  Objektuaren A puntutik pasatzen diren infinitu izpietatik puntu batean bateratuko diren bihartzea nahikoa da, A’ irudia izango dena. Halaz ere, hiru izpi marraztea oso erraza da.  Ardatzarekiko paraleloa den izpia desbideratzen da eta F’ fokutik pasatzen da. Lentea dibergentea bada, F’ tik izpi gainerakorraren luzeena pasatzen da.  F foko objektutik pasatzen den izpia ardatzarekiko paralelo ateratzen da. Lentearen erditik pasatzen den izpiak ez du desbideratzerik jasaten Eratzen diren irudiak hurrengo diapositiban dituzue.

32 Irudi erreala, alderantzizkoa eta objektua baino txikiagoa.
2f baina urrunago 2f eta Fo artean Irudi erreala, alderantzizkoa eta objektua baino txikiagoa. Irudi erreala, alderantzizkoa eta objektua baino handiagoa. 2f dagoen objektua f dagoen objektua Fo eta S artean dagoen objektua Irudi birtuala, tentea eta objektua baino handiagoa. LUPEN efektua da objektuak handiagoa eta gertuagoa ikustea egiten duten efektua sortzen dutena. Alderantzizko irudi erreala, objektuaren tamaina berdinekoa.

33 Lentea sistema optikoa da, errefrakzioa aprobetxatuz irudiak eratzeko erabiltzen dena.
Lenteak erabilera askotarako erabiltzen dira: betaurrekoetan, lupetan, prismatikoetan, mikroskopioetan, argazki kameretan eta abarretan aurki ditzakegu.

34 KONBERGENTEAK: Erdian muturrean baino lodiagoak dira
KONBERGENTEAK: Erdian muturrean baino lodiagoak dira. Errefraktatutako izpiak fokutik pasatzen dira. DIBERGENTEAK: Ertzean erdian baino potoloagoak dira. Errefraktatutako izpiak aldendu egiten dira.

35 Lente konbergenteek forma ezberdinak izan ditzakete
Eskematikoki horrela adierazten dira: Lente dibergenteen adierazpena

36 Lenteen elementuak hauek dira:
Zentro optikoa (O): lentearen zentro geometrikoa da. Pasatzen diren izpiak ez dira desbideratzen. Fokua (F): Errefraktatutako izpi guztiak ardatzarekiko paralelo ateratzen dira. Foku irudia (F’): ardatz horizontalarekiko paraleloki erasotzen duten izpiak errefraktatzerakoan pasatzen diren puntua da. F F’ Egileen irudiak

37 Irudi erreala, alderantzizkoa eta handiagoa.
2F F F’ Lente konbergentea: Objektua fokua eta distantzia fokalaren distantzia bikoitzaren artean dago. Irudi erreala, alderantzizkoa eta handiagoa. Egileen irudiak

38 Irudi erreala, alderantzizkoa eta txikiagoa.
2F F F’ Objektua distantzia fokala baino bi aldiz distantzia baino handiagora dago. Irudi erreala, alderantzizkoa eta txikiagoa. Egileen irudiak

39 Irudi birtuala, tentea eta handiagoa ertzen da (lupa efektua).
Objektua fokua eta lentearen artean dago. Irudi birtuala, tentea eta handiagoa ertzen da (lupa efektua). Egileen irudiak

40 Bi kasu gehiago daude lente konbergenteetan:
Objektua fokuaren distantzia bikoitzean dagoenean Objektua fokuan dagoenean. Irudien eraketa egiten ausartuko al zinateke?

41 Irudi erreala, alderantzizkoa eta tamaina berdinekoa.
2F F F’ Objektua distantzia fokalaren bi aldiz distantzian dago. Irudi erreala, alderantzizkoa eta tamaina berdinekoa. Egileen irudiak

42 2F F F’ Objektua fokuan dago. Ez da irudirik eratzen. Egileen irudiak

43 Irudi birtuala, tentea eta txikiagoa eratzen da.
Objektua edozein puntuan dago. 2F F F’ Irudi birtuala, tentea eta txikiagoa eratzen da. Egileen irudiak

44 TRESNA OPTIKOAK. Sakatu eta irakurri bere ezaugarriak aztertzeko.
Argazki kamera Lupan nola eratzen diren irudiak Lupa: A1B1 da objektua, fokua F1 eta lentearen artean kokatzen da. A2B2 irudia da, birtuala, tentea eta tamaina handikoa. Egileen irudiak

45 Teleskopioa: Objektiboa eta okularra: Irudia objektiboaren fokuan eratzen da. Irudia okularrarentzat objektiboa da. Irudia lehen okularraren fokuari badagokio irudia alderantzizkoa, handitua eta infinituan eratutakoa izango da. IRAKURRI azalpena hemen sakatuz.

46 Simulazioak Islapena eta errefrakzioa Islapena eta errefrakzioa Lenteak Huygensen printzipioa Argiaren dispertsioa Teleskopioa Difrakzioa Lente konbergentea Itzalak Interferentziak miraguneak difrakzioa Simulazio ezberdinak Optikako esperimentuak Simulazioak