MINBIZIA

Zer da? Minbizia gaixotasun oldarkorra da, hilgarria izan daitekeena. Minbizi edo neoplasia hitzak zelularen ugalketa iraunkor, anormal eta autonomoa izendatzen du, zelulen alterazio genetikoaren ondorioz sortua dena. Horrez gain, tumoreak beste ehunak inbaditzen dituztenean tumorea gaiztoa da(kantzerra) eta hedatze edo inbaditze horri metastasia deritzo

Zelula normalak Zelula bereiziak dira, ehunari dagokionez. Indibiduoaren beharrean erantzun gisa bakarrik ugaltzen dira. Zelula-bikoizketen kopurua kontrolatzeko sistema bat dute. Kopuru hori gainditutakoan zahartu eta hil egiten dira. Mutazio txikiek sortarazitako kalteak konpontzeko sistema genetikoa dute. Transformazio anormalen bat jasanez gero hil egiten dira apoptosiaren ondorioz. Alboko zelulei itsatsita egoten dira eta beren ekintza lekutik mugitzeko.

Zelula normalak

Zelula kantzerosoak Zelula atipikoak dira, beren itxuran ez datoz bat sorleku duten ehunaren zelularen itxurarekin. Ugalketa zelular gehiegizkoa burutzen dute. Indibiduoaren beharrei erantzun gabe. Ziklo zelularretan zehar mugarik gabe zatitzen dira, zelulak hilezkor bihurtzen direlarik Beste zelula batzuen espazioa inbaditzen dute ugaltzean eta tumore berriak sortzen dira. Konpondu gabeko mutazioak dituzte. Ez daukate apoptosia burutzeko ahalmena.

Zelula kantzerosoak

Minbiziaren sorrera Minbizi guztiak mutazioak jasan dituen zelula batetatik sortuak dira. Mutaziook zelularen zikloa erregulatzen duten geneetan gertatutakoak dira, ondokoak hain zuzen: Protoonkogeneek hazkuntza-faktoreen sintesian eta ugalketa zelularrean parte hartzen dute. Gene tumore-ezabatzaileak edo antionkogeneek, baldintza normaletan, ugalketa zelularra inhibitzen duten eta apoptosira daramaten proteinak sortzen dituzte. Gene modulatzaileek hainbat seinale kimikoren lanketan parte hartzen dute. Gene hauen mutazioek beste ehun batzuk inbaditzea ahalbidetzen dute.

Etapak Lehenengo etapak, hiperplasia dauka izena eta bertan zelula batek mutazio bat jasaten du eta bere duplikazio erritmoa handitu egiten da. Bigarrenak , berriz, displasia du izena eta zelula tumoral batek edo gehiagok beraien morfologia eta orientazioa aldatuta ikusten dute eta tumorearen tamaina handitzen da, hala, zelulak erreproduzitzen jarraitzen dute. Hirugarren faseari, tumore primarioa deritzo. Hemen tumorea osatzen duten zelula guztietara mantenugaiak iristen dira odol kapilareen bidez. Tumor primarioko zelulek mutazio gehiago pairatuz gero askatu eta higitu daitezke beste organoetan tumor sekundarioen agerpena eraginez.

Agente kartzinogenoak Zelulen transformazio kantzerosoa eragiten duten faktoreak dira, mutazioak eraginten dituzte eta. Honakoak bereizten dira: Tabakoa: Birikietako minbiziarekin zerikusia duen agenterik kartzinogenoena da eta beste minbizi batzuetan ere eragiten du. Koipe ugariko eta fruta edo barazki urriko dietak: Koloneko minbizia eragin dezakete.

Eguzkiaren erradiazio ultramorepean luzaro egoteak azaleko minbizia pairatzeko arriskua areagotzen du. Erradiazoek ADNaren egiturari erasotzen diote. Birus jakin batzuek(onkogenikoek)eragindako infekzioak erlazionatuta daude tumoreen garapenarekin. Kasu hau, B eta C hepatitisaren birusarena da, minbizi hepatitikoarekin zerikusia duena. Substantzia kimiko batzuek akzio kantzerigenoa dute. Adibidez, bentzenoak leuzemia-mota batzuekin.

Minbiziaren prebentzioa Prebentzio primarioa: gaixotasuna hartzeko arriskua murriztea du helburu. Adibidez, tabakoa uztea, fruta eta barazki ugariko dieta mantentzea… Prebentzio sekundarioa: hasierako garapen-aldian senda daitezkeen tumoreen detekzioa du helburu. Horretarako, aldizkako txekeoak egin behar dira, horietako bat Papanicolau-ren proba da.

Tratamendua Kirurgia: tumorea kirurgikoki erauztea. Erradioterapia: tumore-zelulak suntsituko dituen erradiakzioak jasaten ditu pazienteak. Kimioterapia: tumore-zelulentzat toxikoak diren sendagaiak hartzen dira. Azken biak, oso arriskutsuak dira askotan zelula osasuntsuengan kalteak eragiten baitituzte.