EUSKAL LITERATURAREN SORRERA

AURKIBIDEA Euskal Literatura Idatziaren Sorrera Euskara Antzinako Dokumentuetan Pizkundea Inprentaren Eskutik Bernart Etxepare Liburuaren edukia. Erreforma Euskal Herrian Leizarraga Eranskinak Galderak eta erantzunak

Euskal Literaturaren Sorrera Euskal literaturaren lehen urratsak Iparraldean.

Euskara Antzinako Dokumentuetan Lehen euskal liburua “ Linguae Vasconum Primitiae” (1545). Lehenagoko testuak: Akitanian (anderexo, nescato...). Kukullako Donemiliaga monastegian“ Jzioqui dugu” eta “ guec ajutuezdugu” bi esaldi (X. mendean) “ Codex Callixtinus” euskal hiztegitxoa. (XII. Mendean) Panem ogui, vinum ardum, carnem aragui…

Pizkundea Inprentaren Eskutik XVI. Mendea Pizkunde garaia. Inprentaren sorrerak egoera aldatu Europako hizkuntza askotan literaturaren hasiera Liburuen zabalkunde errazagoa Literaturarako giro aproposa

Bernart Etxepare Euskal literaturako lehen idazle ezaguna. Bere liburu bakarra eta euskaraz egindako lehena “Linguae Vasconum Primitiae” (1545). Estiloa: 31 lerrotako prosazko sarrera Beste guztia bertsoz idatzia (15 silabatako laukoak)

Liburuaren edukia: Hiru atal nagusi: Erlijio gaiak: Gai profanoak: Iudizio Jenerala (munduaren bukaerako epaia) Amorosen gaztiguya Gai profanoak: Emakumeekiko maitasun gaiak Kontrapas eta Sautrela: Dantzarako eta euskara goraipatzeko olerki alaiak

Erreforma Euskal Herrian Pizkundean erlijioa eta politika nahasirik Lutero: Testamendu Berria alemanera itzuli (1522) Biblia (1534) Erreforma (Lutero) eta Kontrarreforma (Eliza Katolikoak, Trentoko Kontzilioa 1545-1563). Leizarraga erreformaren bidetik. Zurrunbiloaren erdi-erdian (Joana Albret). Kalbindarren erreforma onartu Biblia euskaratu .

Leizarraga Bi zailtasun. Hiru liburu. Prosaren erritmorako euskara egokitu. Euskalkien banaketa (lapurtera oinarri + zuberera + behe-nafarrera). Euskara Batuaren lehen urratsa? Hiru liburu. Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria. Kalendrera. Abc edo Christinoen instructionea.

Eranskinak KONTRAPAS SAUTRELA IESUS KRIST GURE IAUNAREN ORATIONEA

Galderak eta erantzunak Lehen euskal testu idatzien aurkikuntza noiz ematen da? Lehen euskal testu idatzien aurkikuntza 1545 baino lehen eman zen. Zergatik dira hain urriak Pizkunde garaia arteko liburuak? Aberats eta intelektualen eskuetara bakarrik heltzen zirelako eta garai hura arte inprenta ez zegoelako. Zer esan nahi du “Linguae Vasconum Primitiae” izenburuak? Baskoinen hizkuntzaren lehen fruituak. Zein dira lehen euskal liburuaren atalak? -Erlijio gaiak. -Gai profanoak. -Kontrapas eta Sautrela.

Noiz argitaratzen du Luterok Biblia osoa? 1534an argitaratu zuen. Nor izan zen Euskal Literaturaren lehen idazle ezagunena? Bernart Etxepare izan zen. Zein hizkuntzatara itzuli zuen Luterok Testamendu Berria? Alemanera itzuli zuen.