17. GAIA Mediterraneoko dieta DIETETIKA OROKORRA ETA APLIKATUA Giza Elikadura eta Nutrizioko Gradua

17. GAIA. Mediterraneoko dieta 1.KONTZEPTUA 2.EZAUGARRI NAGUSIAK 3.MEDITERRANEOKO DIETAREN ONURAK 4.MEDITERRANEOKO DIETAREN SUSTAPENA 5.MEDITERRANEOKO DIETAK ETORKIZUNIK BAI?

Sarrera. Kontzeptua 1959-60. Dr. Ancelk Keys “Zazpi herrialdeetako ikerketa” Acta Med Scand 1980;207(3):153-60 16 Herrik: Espainia, Frantzia, Portugal, Italia, Txipre, Grezia, Jugoslavia, Albania, Monako, Maroko, Tunisia, Malta, Libia, Israel, Jordania, Egipto, Siria…

Ezaugarri nagusiak Oliba-olioa, gantz edo koipe-iturri nagusi bezala. Beraz, gantz-azido monoasegabe asko eta ase gutxi hartuko da. 2)Zuntzetan aberatsak diren janarien kontsumo altua (fruta, lekale eta barazkiak).

Ezaugarri nagusiak 3)Landare jatorriko elikagai asko hartzea (frutak, barazkiak, zerealak): Entsaladak otordu guztietan hartzen dira eta fruta da amaierako jakia edo postrea gehienetan. Lekaleak astean bitan hartu behar dira gutxienez, eta hiruzpalau fruta-pieza egunean.

Ezaugarri nagusiak 4)Janari proteikoen kontsumo eskasa; haragi gorrien kontsumo baxua eta horien ordez arraina edota granjako hegaztiak (oilaskoa, adibidez) nagusitzen dira. Haragi kontsumo baxua, baina nahikoa B12 bitaminaren beharrizana betetzeko.

Ezaugarri nagusiak 5)Arraina: sasoikoa* eta mediterraneokoa. 6)Sukaldeko prestaketa zaindu baina sinpleak: egosiak edo janari erreak (labean, parrillan). 7)Ehundura sendoak: ogia, fruta, berdurak, fruitu lehorrak eta barazki gordinak. * http://www.consumer.es/alimentacion/en-la-cocina/alimentos-de-temporada/

Ezaugarri nagusiak 8)Ogi freskoa, arroza eta pastaren kontsumoa oso altua da. Pastak eta arrozak astean hiru edo lau aldiz. 9)Baratxuria edo tipula erabiltzen dira, baita espezieak eta belar aromatikoak ere. 10)Azidoak gustukoak dira: ozpina ugari erabiltzen da entsaladak maneatzeko, baita limoiak eta beste zitrikoak ere, oro har. Laranja da gehien estimatzen den frutetako bat.

Ezaugarri nagusiak 11)Ardoa otordu nagusietan, baina neurrian (150 cm3 inguru otordu bakoitzean). 12)Produktu freskoak erabiltzen dira, sasoian sasoikoak*. 13)Gozokiak, astean gutxitan jaten dira 14)Esnekiak, gazta eta jogurta eran batez ere (hartzituak) * http://www.consumer.es/alimentacion/en-la-cocina/alimentos-de-temporada/

Ezaugarri nagusiak 15)Arrautza: 0-4 unitate/astero, arrautzak beste elikagaiak prestatzeko erabili 16)Dietari lotutako beste faktore batzuk: jarduera fisiko altua, ondo prestatutako otorduak

Ezaugarri nagusiak Eguneko gomendioak: Ardoa 1-2 ano Esne eta esnekiak Barazkiak Zekale eta eratorriak frutak 4-5 ano Oliba olioa Tea Rev Chil Nutr Vol. 34, Nº3, Septiembre 2007

Ezaugarri nagusiak Asteko gomendioak: Haragi eta eratorriak 1-3 ano Hegazti Arrautzak 4-5 ano Patatak Arrainak Olibak Intxaurrak > 4-5 ano Rev Chil Nutr Vol. 34, Nº3, Septiembre 2007

Rev Chil Nutr Vol. 34, Nº3, Septiembre 2007

Onurak Sindrome metabolikoaren kontrako babesa Arrisku faktore batzuk banako baten behatzen direnean - Obesitatea - Hiperglizemia intsulinarekiko - Dislipidemia erresistentzia - Hipertentzio arteriala GAITZ KARDIOBASKULARRAK ATEROTRONBOSIA

Onurak DIETA GANTZ AZIDO MOTA Mediterraneoan EEBB, EU. ipar GMA   GAA oliba olioa haragi olibak esnekiak BIZIMODUA  ARIKETA FISIKOA

Onurak Sindrome metabolikoaren kontrako babesa Hipertentsio arteriala Obesitatea Zenbait minbizien kontrako babesa

Sustapena 1. Amagandiko edoskitzea sustatu. 2. Haragien kontsumoa murriztu, batez ere prestakinak (hestebeteak etab.). 3. Oliba-olioa aukeratu beste olio batzuen ordez. Gantz aseen eta kolesterolaren kontsumoa txikitu. 4. Fruten, barazkien eta arrainaren kontsumoa sustatu. 5. Esnekien ingestio egokia bermatu (500–1.000 mL, adinaren arabera). 6. Karbohidrato konplexutan aberatsak diren elikagaien kontsumoa handitu (ogia, lekaleak, pasta, patatak, eta zerealak) eta azukrearen, litxarrerien, gozokien eta opilen kontsumoa urritu.

Sustapena 7. Ohitura gastronomikoei eta askotariko errezetak prestatzeari eutsi. 8. Gatzaren kontsumoa txikitu eta prebentzio-neurriak hartu alkoholaren eta tabakoaren kontsumoa saihesteko. 9. Jarduera fisikoa sustatu. 10. Gastu eta ingestio energetikoaren arteko orekaren bitartez pisu osasuntsua mantendu. http://www.fdmed.org/

Sustapena UNESCO-ren patrimonio kultural modura kontsideratzeko proposamena www.fdmed.org/doc/2007prensa.pdf www.ciiscam.org/materiali/02-PDF% 20final%20Document%20Rome%20Call%202005.pdf www.planbleu.org/publications/smdd_uk.pdf www.unesco.org/culture/ich/index.php?pg=00006

Etorkizuna? Mediterraneoko dietarekiko atxikimendu indizea “Indice de adherencia a la dieta mediterránea” (Fidanza, 1999) 1960-65 / 2000-05 (FAO, elikagaien balantze orr.)

Etorkizuna? Mediterraneoko dietarekiko atxikimendu indizea “Indice de adherencia a la dieta mediterránea” (Fidanza, 1999) 1960-65 / 2000-05 (FAO, elikagaien balantze orr.)

Etorkizuna? 1960-65 eta 2000-05 epeen artean behatutako desberdintasuna

Etorkizuna? Esnekien kontsumoa EGOKIA GEHIEGI GUTXIEGI 1-3 urte 4-13 urte 14-18 urte 19-49 urte 50 urte edo gehiago EGOKIA GEHIEGI GUTXIEGI Nutrizio eta ongizateraen EROSKI-ren behatokiaren 7. txostena

Etorkizuna? Barazkien kontsumoa EGOKIA 1-3 urte 4-13 urte 14-18 urte 19-49 urte 50 urte edo gehiago EGOKIA ZERTXOBAIT GUTXIEGI GUTXIEGI Nutrizio eta ongizateraen EROSKI-ren behatokiaren 7. txostena

Etorkizuna? Arrain kontsumoa EGOKIA 1-3 urte 4-13 urte 14-18 urte 19-49 urte 50 urte edo gehiago EGOKIA ZERTXOBAIT GEHIEGI GUTXIEGI Nutrizio eta ongizateraen EROSKI-ren behatokiaren 7. txostena

Etorkizuna? Haragi kontsumoa 1-3 urte 4-13 urte 14-18 urte 19-49 urte 50 urte edo gehiago Nutrizio eta ongizateraen EROSKI-ren behatokiaren 7. txostena

Etorkizuna? Zekale integralen kontsumoa EGOKIA HOBETZEKE GUTXIEGI Nutrizio eta ongizateraen EROSKI-ren behatokiaren 7. txostena

Pastel, bolloak eta izozkiak Etorkizuna? Pastel, bolloak eta izozkiak EGOKIA HOBETZEKE GUTXIEGI Nutrizio eta ongizateraen EROSKI-ren behatokiaren 7. txostena

Etorkizuna?

Etorkizuna? Batazbes. (15 herri): %20 1962 2002 Batazbes. (15 herri): %20 Grezia, Espainia, Malta, Portugal, Txipre, Italia: %30 Obesitatearen inzidentzia: Grezian ¾ Italia, Espainia eta Portugal  >½

Etorkizuna? Euskal Herrian (1990-1996) Ariketa fisikoarekiko gehiegizko energi ingesta Gizonezkoak %46 Emakumezkoak %34 Karbohidratoak %45 lipidoak %37 25-65 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila

Etorkizuna? Euskal Herrian Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila

Etorkizuna? Euskal Herrian Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila