IZAKI BIZIDUNAK IZAKI BIZIDUNAK

AURKIBIDEA 1 - GAIAREN ESKEMA.............................................................1 2 - IZAKI BIZIDUNOK NOLAKOAK GAREN...........................2 2.1 ANTZEKO OSAERA KIMIKOA DUGU......................3 2.2 HIRU BIZI-FUNTZIO DITUGU..................................4 2.3 ZELULAZ OSATURIK GAUDE.................................4 3 - ZELULAK ETA ZELULA MOTAK.......................................5 3.1 ZELULAK NOLAKOAK DIREN.................................6 3.2 ZELULA MOTAK...................................................7-8

1-ESKEMA 1

IZAKI BIZIDUNAK NOLAKOA GAREN 2

2.1 ANTZEKO OSAERA KIMIKOA DUGU. Lurrean mota askotako izaki bizidunak bizi dira, eta bost erreinu handitan sailkatzen dira: moneroak, protoktistoak, onddoak, landareak eta animaliak. 2.1 ANTZEKO OSAERA KIMIKOA DUGU. Izaki bizidun gustiok antz handiko konposatu kimikoz osaturik gaude. Batzuk ez-organikoak dira, eta beste batzuk, berriz, organikoak. ·Ez-organikoak molécula bakunak dituzte, eta horiek ez daude karbono atomoen katez osaturik: Ura eta gatz mineralak. ·Organikoak, molécula konplexuak dituzte, eta horiek beste atomo batzuen loturiko karbono atomoen katez osatuta daude : lipidoak, proteinak… 3

2.3 ZELULAZ OSATURIK GAUDE. 2.2 HIRU BIZI-FUNTZIO DITUGU. Izaki bizidunok bizi-funtzio izena duten hiru prozesu multzo ditugu: elikadura, erlazioa eta igalketa. -Elikadura: Elikagaiak zapore, usain eta itxura erakargarria duten eta nutrienteak eskaintzen dizkiguten produktu naturalak zein landuak. -Erlazioa: Izaki, gertaera edi ekintzen hartean dagoen lotura zerikusia. -Ugalketa: Ugalketa prozezu biologiko bat da, non organismo biziengandik banatuko eta bizi berriak sortzen diren. 2.3 ZELULAZ OSATURIK GAUDE. Zelula: Zelula izaki bizidunek duten eta bizi-funtzioak bete ditzakeen unitaterik txikiena da. Kopuruen arabera: -Izaki zelula bakarrak: Zelula bacará dute. -Zelula anitzekoa: Zelula asko dituzte. Hainbat antolamentu-maila dituzte, kontuan hartuta ehunik, organorik, aparaturik edo sistemarik duten. 4

5

3-ZELULAK ETA ZELULA MOTAK 6

3.1 ZELULAK NOLAKOAK DIREN: Zelulak mikroskopikoak dira, begi hutsez ezin ditugulako ikusi, mikroskopioarekin bai.  ZELULEN OINARRIZKO EGITURA: Zelula guztiek mintz plasmatikoa, zitoplasma eta materiak genetikoa (ADN) dute. MINTZ PLASMATIKOA: Zelula inguratzen duen bilkia oso mehea da, substantzia truquea erregulatzen du. ZITOPLASMA: Zelularen barrua betetzen duen likido lodia, organulu zelularrak ditu (zelularen funtzioak betetzen dituzten egiturak) MATERIAL GENETIKOA (ADN): Zuntz itxurako substantzia, zelularen jarduera kontrolatzen duena. 6

Bi zelula mota: Prokariotoak eta Ekuariotoak. 3.2 ZELULA MOTAK Bi zelula mota: Prokariotoak eta Ekuariotoak. ZELULA PROKARIOTOAK: Zitoplasman dute ADN a, zelula horma zurruna dute. Zelula prokariotoen organulu  bakarra ernbosomak dira. Prokariotoak bakterioen ohiko zelulak dira   ZELULA EKUARIOTOAK: Nukleoa izeneko organulu batean dute ADN a. Protoktistoen, onddoen, landareen eta animalien zelulak dira. 7

LANDAREEN ZELULAK: Kloropastoa dute, ura biltzen duten bakuolo handiak ere. Zelula hormak zurrunak dute. ANIMALIEN ZELULAK: Zentrioloak izeneko organuluak dituzte. 8

EGILEAK: -GARAZI BARINAGARREMENTERIA -MADDI GORRITXATEGI