Formulazio ezorganikoa

Presentación del tema: "Formulazio ezorganikoa"— Transcripción de la presentación:

1 Formulazio ezorganikoa
Kimika 3.ebaluaketa Txingudi BHI FISIKA-KIMIKA DBH 4 Paz Garcia Behobide

2 Formulazio ezorganikoa
Konposatu ez organikoak adierazten dira formulekin, bertan parte hartzen dutenen sinboloak eta zer proportziotan dauden konposatuan(zenbakiekin) adierazten da. Adibidez: H2SO4 Azido sulfurikoa Formulaz aparte jakin behar dugu nola izendatu. Horretarako nomenklatura desberdinak erabiltzen dira: TRADIZIONALA STOCK SISTEMATIKOA

3 IUPAC: Kimika puru eta aplikatuaren ELKARTE internazionala
IUPAC: Kimika puru eta aplikatuaren ELKARTE internazionala. Hemen jartzen dira jarraitu behar ditugun arauak konposatuak izendatzeko eta formulatzeko. FORMULA ENPIRIKOA:Adierazpide honetan, sinbolo eta azpindizeen bidez, konposatu kimikoa osatzen duten elementuak eta bertan dauden atomoen arteko erlazio minimoa adierazten dira. ADIBIDEZ: N2O NO2 C4H C2H5

4 IUPAC-en arabera formuletan elektropositiboa aurrean kokatzen
OXIDAZIO ZENBAKIA: eratzen dagoen konposatu guztia ioi positibo eta negatiboez osatuta balego elementu horren atomo batek izango lukeen karga elektrikoa da. Adibidez: Oxigenoa -2 Hidrogeno +1; -1 Metalak: positiboak ( elektroiak askatzeko joera) IUPAC-en arabera formuletan elektropositiboa aurrean kokatzen da eta elektronegatiboa atzean Adibidez: NaCl; CaO.

5 Al* Sn* Pb* H Bereziak B C N O F Si P S Cl As Se Br Te I At 1+ iko
ELEMENTU KIMIKOEN OXIDAZIO ZENBAKIA SISTEMA PERIODIKOAN 1A A A A A A A A H (1+ 1-) 1+ iko 2+ iko Transizioko metalak Fe,Co,Ni:2+3+ Cu,Hg: 1+,2+ Zn,Cd: 2+ Pd,Pt: 2+,4+ Ag: 1+ Au: 1+,3+ Bereziak Cr*: 2+,3+,6+ Mn*: 2+,4+, 6+,7+ Al beti +3 iko -3 4+ iko 2+ oso -4 +5 iko +3 oso +1 hipo..oso +6 iko +4 oso +2 hipo oso -2 +7 per iko +3 oso +1 hipo oso -1 He Li Be B C N O (beti 2-) F Ne Na Mg Al* Si P S Cl Ar K Ca Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr In Sn* Sb Te I Xe Cs Ba Tl Pb* Bi Po At Rn Fr Ra Ez metalak (Arrosa daudenak, eskaileratik gora daudenak Metalak horiz adierazita ; Metaloideak (berdez adierazita)

6 ELEMENTUAK EGITURA MOLEKULARRAREKIN
KASU HONETAN MANTENTZEN DA ELEMENTUAREN IZENA S8 : sufrea O2: oxigenoa O3: ozonoa ( izen propioa,bereizteko oxigenotik))

7 OXIGENOAREN KONPOSATUAK
OXIGENOA+METALA edo EZ METALA Bi kasuetan bai metalek bai ez metalek oxidazio zenbaki positiboak erabiltzen dituzte.Oxigenoak -2 erabiltzen du BETI. Xn+ + O X2On “Zenbakiak trukatzen dira eta azpindize moduan kokatzen dira ikurrik gabe” Posiblea bada sinplifikatzen dira ADIBIDEZ Fe O Fe2O3 Cl O Cl2O7 Ca O Ca2O CaO

8 OXIGENOAREN KONPOSATUAK
Nola izendatu? Tradizionala: Metalak direnean OXIDO hitza eta gero metalaren izenaren erroa eta -oso atzizkia ( balentziarik txikiena) edo –iko atzizkia (oxi.zenbakirik handiena edo bakarra duenean). ADIBIDEZ : CaO oxido kaltzikoa Fe2O3 oxido ferrikoa Ez Metalak:ANHIDRIDO hitza eta gero ez metalaren izenaren erroa gehi atzizkiak -Hipo……-oso -…………. -oso -………… -iko -Per ……-iko ADIBIDEZ: Cl2O7 Anhidrido perklorikoa 5,6 Taldeko-ak 3,4 Taldekoak 7 taldekoak

9 Erro bereziak: Cu: kupr- Ag : argent- Au: aur- Fe: ferr- Pb: plunb- N : nitr- S : sulfur-

10 OXIGENOAREN KONPOSATUAK
STOCK: metalentzat eta ez metalentzat berdina da: Metala edo ez metalaren izena (metala edo ez metalaren oxidazio zenbakia zenbaki erromatarrekin)+oxido hitza.Adibidez: Fe2O3 burdina(III)oxidoa Cl2O7 kloroa(VII)oxidoa Sistematikoa: Berriro berdina da bientzat, honetan kontuan hartzen da bakoitzetik zenbat atomo dauden molekulan. Aurrizki numerala+metala edo ez metalaren izena + aurrizki numerala+oxido hitza. Adibidez: Fe2O3 Diburdin trioxidoa eta Cl2O7 Dikloro heptaoxidoa; CaO(mono)kaltzio (mono)xidoa. Aurrizkiak:mono(1 AUKERAKOA da), di(2), tri(3), tetra(4) penta(5), hexa(6), hepta(7)……

11 Hidrogenoaren konposatuak: hidrogeno+metalak
Hidrogenoa + metalak: oxidoekin bezala hiru nomenklatura erabiltzen dira baina oxido hitza erabili beharrean HIDRURO hitza jarriko dugu. Hidrogenoak metalekin O.Z. -1 erabiltzen du Ca+2 +H CaH2 CaH2 …… Hidruro kaltzikoa; Kaltzio(II) hidruroa; Kaltzio dihidruroa. CuH Hidruro kuprosoa ;Kobrea (I) hidruroa; Kobre (mono)hidruroa. CuH Hidruro kuprikoa ; Kobrea (II) hidruroa; Kobre dihidruroa.

12 Hidrogenoaren konposatuak: hidrogeno+ez metalak
Hidrogeno + ez metalak: Bereizten dira bi multzo ez metalaren arabera. O.Z: H +1 eta ez metalak -n a) .-6. eta 7. taldekoak: F,Cl,Br,I (-1); S,Se,Te (-2) Ez metalak erabiltzen du bere oxidazio zenbaki negatibo bakarra HIDRAZIDOAK : H1+ + N -n HnN Azido ez metala + hidrikoa (TRADIZIONALA) HF Azido fluorhidrikoa HCl Azido klorhidrikoa H2S Azido sulfhidrikoa H2Se .... Azido selenhidrikoa Hidrogeno + ez metala + uroa (SISTEMATIKOA) HF Hidrogeno fluoruroa HCl Hidrogeno kloruroa H2S Hidrogeno sulfuroa

13 Hidrogenoaren konposatuak: hidrogeno+ez metalak
b) eta 5.taldekoek:B (-3); N,P,As,Sb,(-3); C,Si (-4) KONTUZ! HEMEN FORMULAN ORDENA ALDERANTZIZKOA DA eta izen propioak hartzen dituzte normalean. Tradizionala Sistematikoa NH Amoniakoa Nitrogeno trihidruroa BH Boranoa Boro trihidruroa AsH Artsina Artseniko trihidruroa CH Metanoa Karbono tetrahidruroa SbH Estibina Antimonio trihidruroa SiH Silanoa Silizio tetrahidruroa PH Fosfina Fosforo trihidruroa

14 HIDROXIDOAK: Metala +hidroxido taldea :
M n+ + (OH) M(OH)n Izendatzeko arauak, oxidoetan erabili genituenak baina, oxido hitzaren ordez HIDROXIDO hitza erabiliko dugu

15 HIDROXIDOAK: Tradizionala/Stock/Sistematikoa
Fe(OH)2 Hidroxido ferrosoa /Burdin(II) hidroxidoa/ (Mono) burdin dihidroxidoa Fe(OH)3 Hidroxido ferrikoa/ Burdin(III) hidroxidoa/ (Mono) burdin trihidroxidoa AgOH Hidroxido argentikoa /Zilar (I) hidroxidoa /Zilarra (mono)hidroxidoa (NH4) +: Amonio ioia ( ioi positiboa da, bost atomoz osatuta, baina formulazioan alkalino bat izango balitz bezala funtziontzen du) NH4OH: hidroxido amonikoa edo amonio h hidroxidoa.

16 GATZ BITARRAK HCl: azido klorhidrikoa/ Hidrogeno kloruroa NaCl Sodio kloruroa . Gatz bitarren jatorria azido-hidrikoa da. Hidrogenoaren ordez metala agertzen da , honen ondorioz, ez metalaren izena azidoan, gatzan ere mantentzen da.Eta gainera, gogoratu ez metalaren oxidazio zenbakia negatibo bakarra izango dela konposatu hauetan. Metala (M+n)+ ez metala (E-e) GATZ NEUTROAK (MeEn) ADIBIDEZ: Na S Na2S EZMETALAK:F,Cl,Br;I(-1);S,Se,Te(-2);N,P,As,Sb(-3);C,Si (-4)

17 GATZ BITARRAK :Tradizionala
Ez metalaren izena-URO+metalaren izena (-oso edo iko) Metalaren oxidazio zenbaki bakarrarekin: NaCl kloruro sodikoa Al4Si Siluro aluminikoa Fe2C Karburo ferrosoa Fe4C Karburo ferrikoa

18 Metala (O. ZENBAKIA) + ez metala + uroa NaCl .......... Sodio kloruroa
GATZ BITARRAK :STOCK Metala (O. ZENBAKIA) + ez metala + uroa NaCl Sodio kloruroa AlN Aluminio nitruroa Al4Si Aluminio siluroa Fe2C Burdina (II) karburoa Fe4C Burdina (III) karburoa

19 GATZ BITARRAK :SISTEMATIKOA
Aurrizki numerala metalarena+ aurrizki numeralaez metalarena+uroa NaCl Sodio (mono)kloruroa AlN Aluminio (mono)nitruroa Al4Si Tetraaluminio trisiluroa Fe2C DiBurdin karburoa Fe4C Tetraburdin trikarburoa

20 AZIDO OXOAZIDOAK:FORMULATZEKO
Anhidridoak (ez metala+oxigenoa) +ura  azido oxoazidoa HxNyOz EZ METALAK: F,Cl,Br;I (+1,+3,+5,+7); S,Se,Te (+2,+4,+6); N (+1,+3,+5); C,Si (+4); Cr (+6) ; Mn(+6,+7) Adibidez: Anhidrido bromosoa Br2O3 +H2O  Br2O4H2  HBrO2  Azido bromosoa Anhidrido nitrosoa N2O3 + H2O  H2N2O4  HNO 2 Azido nitrosoa

21 AZIDO OXOAZIDOAK IZENDATZEKO (tradizionala bakarrik)
Anhidrido hitzaren ordez azido hitza jartzen da eta gero ez metalaren izenaren erroa gehi dagokion atzizkia ( hipo-oso; -oso; -iko; per-iko). Ez metalaren oxidazio zenbakia kalkulatzen da, jakiteko jatorrian anhidridoa zein den. Horretarako, kontuan hartuko dugu konposatua neutroa dela eta oxigenoaren eta hidrogenoaren oxidazio zenbakiak –2 eta +1 direla hurrenez hurren. Adibidez: x+ 2- HNO2 Fosforoaren O.Z.kalkulatzeko bi oxigeno daudenez 2x (-2)= -4; Hidrogeno bat dagoenez bere karga +1 , balantzea geratuko da -4+x+1=0 beraz, x= +3 honen ondorioz,” –oso” forma izango da. HNO2 Azido nitrosoa

22 7. TALDEA ( F (1-) ; Cl,Br,I) 6.TALDEA (S,Se,Te) HF Az. Fluorhidrikoa (bakarrik) X2O+ H2O---- HXO Az.hipoklorosoa Cl,Br,I X2O3 +H2O--- -HXO2 Az.klorosoa (1+,3+,5+,7+) X2O5 +H2O-----HXO3 Az.klorikoa X2O7 +H2O-----HXO4 Az.perklorikoa XO +H2O H2XO2 Az.hiposulfurosoa S,Se,Te XO2 +H2O H2XO3 Az.sulfurosoa (2+,4+,6+) XO3 +H2O --- H2XO4 Az. sulfuriko 5.TALDEA ( N*; P,As,Sb : 1+,3+,5+) eta 3. TALDEA ( B: 3+) N2O H2N2O HNO Az.hiponitrosoa N N2O H2O H2N2O HNO2 Az.nitrosoa N2O H2N2O HNO3 Az.nitrikoa BEREZIAK DIRA, AURTEN EZ DITUGU AZTERTUKO +H2O HPO Az.metahipofosforoso P2O +2H2O H4P2O3 Az.pirohipofosforoso +3 H H3PO2 Az.ortohipofosforoso .-P,As, 4. TALDEA (C,Si (4+) ) Kromoren azidoak Cr 6+: CrO3 + H2O H2CrO4 Az.kromikoa 2CrO3 +H2O --- H2Cr2O7 Az.dikromikoa. Manganesoren azidoak Mn 6+, Mn 7+ MnO3 +H2O H2MnO4 Az.manganikoa Mn2O7 + H2O --- H2Mn2O8 -- HMnO4 Az.permanganikoa CO2 + H2O ----H2CO3 Az. Karbonikoa Sb H2O HPO Az.metafosforosoa (1+, P2O H2O---- H4P2O5 Az.pirofosforosoa 5+) H2O --- H3PO3 Az. ortofosforosoa .-B(3+) +H2O ----HPO Az.metafosforikoa P2O H2O --- H4P2O7 Az. pirofosforikoa +3H2O--- H3PO4 Az.ortofosforikoa

23 OXIGATZAK OXIGATZAK ( TRADIZIONALA ETA ESTOCK) AZIDO OXOAZIDOETAN METALEK HIDROGENOAK ORDEZKATZEN DITUZTE. a)S6+H2SO4  (SO4) Zn2(SO4) ZnSO4 Zn  (Zn) 2+ b)Cl5+ HClO3  (ClO3) Pb(ClO3)2 Pb  (Pb)2+ AZIDOAN GATZEAN Azido hipo..... oso Hipo ...ito + metala + -oso edo -iko Azido oso ito + metala + -oso edo -iko Azido iko ato + metala + -oso edo -iko Azido per iko Per.....ato + metala + -oso edo -iko Goiko adibideak : ZnSO4 (Sulfato zinkikoa edo zink sulfatoa); Pb(ClO3)2 (Klorato plunbosoa)

24 OXIGATZAK:IZENDATZEKO
a) Formulatik zuzenean bereizten direnean ioi bakoitzaren karga.(sinplifikatuta ez dagoenean) Ni2(SeO3)3:  Ni 3+ + (SeO3) 2- H2SeO3  Se4+  Selenito nikelikoa jatorrian azidoa zein zen idatzi eta bertan ez metalaren balentzia kalkulatu. metalaren oxidazio zenbakia kontuan hartuta izena jarri

25 OXIGATZAK:IZENDATZEKO
b) Formulatik zuzenean bereizten ez direnean ioien kargak aukera bat baino gehiago dagoelako sinplifikatuta dagoelako CuClO: Kasu honetan bi aukera ditugu kobreak bi oxidazio zenbaki dituelako (+1; +2), honen ondorioz, aztertu behar dugu zeinek balioko duen: aukerak  CuClO edo Cu2 (ClO)2 CuClO bada: (ClO)1-  HClO  Cl+1 Hipoklorito Cu  (Cu)1+ kuprosoa b) Cu2 (ClO)2 bada:(ClO)2-H2ClO  Cl0 ezinezkoa da. Cu  (Cu)2+ Beste adibide bat: CuSO4  (SO41+)HSO4  S7+ ezinezkoa S (2,4,6) (Cu1+) CuSO4  (SO42+) H2SO4 S6+ baiezkoa S (6) (Cu 2+) Sulfato kuprosoa