SALUSTIO VS SUETONIO Salustio vs Suetonio Mª Cruz Fernández Fernández 1

Salustio vs Suetonio Latin-literatura Bi idazle hauek, Salustio eta Suetonio, aro desberdinetan kokatzen dira latin-literaturan: Salustio, Aro Klasikoan Suetonio, Aro Postklasikoan Mª Cruz Fernández Fernández 2

Aro Klasikoa (I K.a.-14 K.o.) Urrezko aroa. Salustio vs Suetonio Aro Klasikoa (I K.a.-14 K.o.) Urrezko aroa. Zizeron eta Augusto dira izen nagusiak. Bi garaitan banatzen da aroa: Zizeronen garaia. - Augustoren garaia. Mª Cruz Fernández Fernández 3

Aro Klasikoa (I K.a.- 14 K.o.) Zizeronen garaia (I K.a.- 43 K.a.) Salustio vs Suetonio Aro Klasikoa (I K.a.- 14 K.o.) Zizeronen garaia (I K.a.- 43 K.a.) Prosa: oratoria eta historia. Idazle nagusiak: Zizeron, Zesar eta Salustio. Poesia erromatarra: satira eta poesia filosofikoa. Poetak: Luzilio (satira), Lukrezio (poesia filosofikoa), Katulo (poesia “berria”, xamurra eta herrikoia). Augustoren garaia (43 K.a.- 14 K.o.) Latin-poesia: kalitate eta poeta onak. Poeta nagusiak: Virgilio (epika), Ovidio (lirika), Horazio (lirika eta satira). Prosa: Tito Livio (Historia). Mª Cruz Fernández Fernández 4

Salustio vs Suetonio Aro Postklasikoa (14-180) Augustoren heriotzatik Marko Aurelioren heriotzaraino. Ezaugarriak: - idazkera iluna, faza handia eta gehiegizko murriztasuna. - idazleak edonon : Erroma hiriburuan eta probintzietan (adibidez, Hispanian eta Afrikan). Mª Cruz Fernández Fernández 5

Aro Postklasikoko idazleak Salustio vs Suetonio Aro Postklasikoko idazleak Poesia: Pertsio, Juvenal (satira), Lukano (epika), Martzial. Prosa: Seneka (filosofia), Petronio eta Apuleio (elaberria), Kintiliano (oratoria), Tazito eta Suetonio (historialariak) Mª Cruz Fernández Fernández 6

Salustioren idazlanak Salustio vs Suetonio Salustioren idazlanak Catilinae coniuratio – Katilinaren zimarkua Bellum Iugurthinum – Jugurtaren aurkako gerra Historiae – Historiak Mª Cruz Fernández Fernández 7

Salustioren idazlana: Katilinaren zimarkua Salustio vs Suetonio Salustioren idazlana: Katilinaren zimarkua 61 atal ditu. K.a. 42an idatzi zuen. K.a. 63an gertatutako zimarkuari buruz idatzi zuen. Katilina iraultza politikoa eta soziala egiten saiatu zen Erroman. Borroka honetan Katilinak galdu zuen. Mª Cruz Fernández Fernández 8

Salustioren idazlana: Jugurtaren aurkako gerra Salustio vs Suetonio Salustioren idazlana: Jugurtaren aurkako gerra 114 atal ditu. K.a. 111 – K.a. 105 urteetan gertatutako gerrari buruz idatzi zuen. Numidiako erregea, Jugurta, erromatar gudarosteen aurka borrokatu zen Afrikan. Jugurtak galdu zuen. Mª Cruz Fernández Fernández 9

Salustioren idazlana: Historiak Salustio vs Suetonio Salustioren idazlana: Historiak Bost liburu dira. K.a. 78 - K.a. 67 arteko gertakariei buruz idatzi zuen. Liburua Silaren heriotzarekin hasten da. Salustioren idazlan nagusia da. Pasarte batzuk besterik ez zaizkigu heldu. Mª Cruz Fernández Fernández 10

Suetonioren idazlanak Salustio vs Suetonio Suetonioren idazlanak De vita Caesarum – Zesarren bizitzei buruzkoa De viris illustribus – Gizon ospetsuei buruzkoa De grammaticis et rhetoribus – Gramatikalariak eta retorak (zatiak) De poetis – Poetak (zatiak) De historicis – Historialariak (zatiak). Mª Cruz Fernández Fernández 11

Suetonioren galdutako idazlanak Salustio vs Suetonio Suetonioren galdutako idazlanak Lexikografia-lana. Biografia-lanak. Kontu zaharrei buruzkoak. Erakundeei buruzkoak. Erregeei buruzkoa. Zizeronen Re Publica-ri buruzkoa… Literaturan zehar idazlan horien aipamenak agertzen dira, baina gugana ez da ezer heldu. Mª Cruz Fernández Fernández 12

Suetonioren idazlana: Hamabi zesarren bizitza Salustio vs Suetonio Suetonioren idazlana: Hamabi zesarren bizitza Zesartarren eta flaviotarren dinastiak (K.a. 84, Zesar – K.o.96, Domiziano). Biografia. Iturriak: ahozkoak,agiriak, gutunak, irakurgaiak, … Eskema: jatorria, jaiotza, gaztaroa, bizitza publika eta pribatua, ingurua, heriotza. Estilo argi eta xumea, atsegina. Mª Cruz Fernández Fernández 13

Salustioren estiloa: Arkaismoak Salustio vs Suetonio Salustioren estiloa: Arkaismoak Salustio Latina Adibideak -u- -i- maxumus, lacrumus, optumus… -o- -e- voster, advorsum… -und- -end- faciundi, dicundi… -os nominatibo sing. -us equos, servos, vivos… -om akusatibo sing. -um equom… -is akusatibo plur. -es equitis… Plebes, labos nom. sing. plebs, labor Senati genitibo sing. senatus Die genitibo sing. diei antzeko hitzak -u datibo trinkoa -ui luxu Quis quibus Mª Cruz Fernández Fernández 14

Salustioren estiloa: Arkaismoak Salustio vs Suetonio Salustioren estiloa: Arkaismoak Salustio Latina Adibideak -ere 3.pl. Indikatiboko lh. perfektoa -erunt facere foret esse quo ut + gonparatiboa in-r-, in-p-, in-l- irr-, imp-, ill- -tudo, -mentum izenak -osus adjektiboa gehikeria esateko limosus orainaldia kontakizunetan lehenaldia adjektiboa adberbioa supra ea quae supra ea sunt ibi in ea re maiztasuneko aditz trinkoak ductare Mª Cruz Fernández Fernández 15

Salustioren estiloa: Arkaismoak Salustio vs Suetonio Salustioren estiloa: Arkaismoak Salustio sum aditzaren elipsia (aditza eta ahots pasiboa infinitibo historikoa. Subjektua nominatibo kasuani quippe qui+ indikatiboa, perditum ire, ultum ire alborakuntza paralelismoa variatio: pars…alii…, multi…pars…/mari atque terra (terra marique) Kiasmo: vim aut dolis, furtim aut celeritate Mª Cruz Fernández Fernández 16

Salustioren estiloa: Arkaismoak Salustio vs Suetonio Salustioren estiloa: Arkaismoak Salustio latina konjuzioak: nisi, tamen, sed, postquam, ubi perpausa denborazko adberbioa:interim, interea, deinde Ablatibo absolutoa Antitesia Paralelismoa Mª Cruz Fernández Fernández 17

Magistraturak Beti bikoteka aukeratzen zituzten. Salustio vs Suetonio Magistraturak Beti bikoteka aukeratzen zituzten. 3 urte soldadutzan eman, eta, gutxienez, 27 urte bete. Magistratuen eskubideak: Potestas: botere administratiboa. Ius auspiciorum: augurioak kontsultatzeko eskubidea. Ius intercessionis: betoa jartzeko aukera. Gehien balio duena, plebearen tribunorena. Imperium: beste pertsonei bizia barkatzeko edo kentzeko eskubidea. Kontsulek eta pretoreek. Bortxaezintasuna: plebearen tribunoa, edil plebeioak eta zentsoreak, sakratuak. Mª Cruz Fernández Fernández 18

Magistraturak Ohikoak: Cursus honorum (Politikan) Quaestor. Aedil. Salustio vs Suetonio Magistraturak Ohikoak: Cursus honorum (Politikan) Quaestor. Aedil. Praetor. Consul. Tribunus plebis. Censor. Ohiz kanpokoak: Dictator. Magister equitum. Mª Cruz Fernández Fernández 19

Cursus honorum: politikagintza Salustio vs Suetonio Cursus honorum: politikagintza Quaestor (diruzaina): kargurik xumeena. Herri-altxorren administraria, eta zergak kobratzeko arduraduna. Aedil (zinegotzia): udalaren administrazioaren arduraduna, hau da, merkatuaren hornidura eta salmentak, eraikuntzak eta bide publikoak, jokoen antolakuntza. Gutxienez, 30 urterekin, eta kuestura egina. Praetor (epailea): justiziaren ordezkaria eta justizia-auzien arduraduna. Consul (kontsula): gorengo magistratura. Botere betearazlea. Mª Cruz Fernández Fernández 20

Salustio vs Suetonio Magistraturak Censor (zentsorea): ohorezko magistratura. Egitekoak: hiritarren morala eta ohitura onak zaintzea, ogasuna administratzea, errolda egitea, senatarien zerrenda plazaratzea. Kontsul izandakoa. Tribunus Plebis (arartekoa): kargu berezi bat. Eskubideak: ius intercessiones: magistratu guztiei betoa jartzekoa. ius auxilii: presoak askatzekoa. inviolabilitatis: pertsona sakratua izatekoa. Mª Cruz Fernández Fernández 21

Magistraturak Ohiz kanpokoak: Salustio vs Suetonio Magistraturak Ohiz kanpokoak: Dictator (diktadorea): botere osoa edukitzea, egoera larrian, sei hilabetean, gehienez. Magister equitum (zalditeriaren maistrutza): diktadorearen laguntzailea. Mª Cruz Fernández Fernández 22