برگرفته از اسلايدهاي آقاي دکتر لاريجاني اخلاق در حرفه هاي پزشکي دکتر مبشر برگرفته از اسلايدهاي آقاي دکتر لاريجاني

تعريف اخلاق پزشکي دانشي ميان رشته اي و محصول تشريک مساعي حوزه هاي معرفتي مختلفي همچون: پزشکي، فلسفه، الهيات و حقوق

اخلاق پزشکي قوانين اخلاق پزشکي باستان بصورت سوگند نامه ها اظهار شده اند. سوگند نامه بقراط بنياد اصلي اخلاق پزشکي غربي توجه خاص به پزشکي واخلاق پزشکي در منابع فرهنگ اسلامي ارتباط سيستمهاي اخلاق پزشکي گوناگون با سنتهاي ديني تحول در قرون 17 و18 و زمينه شکل گيري اخلاق پزشکي جهانشمول شکل گيري اخلاق پزشکي مدرن بعد از جنگ دوم جهاني

تاريخچه اخلاق پزشکي در دنيا سابقه بيش از2500ساله علم اخلاق ETHICS پيوند با تاريخچه فلسفه و تأثير از تفکرات فلاسفه بزرگي چون سقراط، افلاطون وارسطو

سوگند نامه ها و عهد نامه ها قوانين حمورابي در 1727 قبل از ميلاد سوگند نامه بقراط: اولين بيان مباني اخلاقي در قالب قسم نامه، يک تعهد نامه اخلاقي براي قبول و بکار بستن اصول اخلاقي حرفه پزشکي

تاريخچه اخلاق پزشکي درايران طب واخلاق پزشکي در بين ايرانيان از قدمتي طولاني برخوردار است و سابقه آن به قبل از بقراط برمي گردد. طب ايران باستان با آيين زرتشت پيوندي جدايي ناپذير داشته است.

تاريخچه اخلاق پزشکي درايران شرايط طبيب در طب ايران باستان: مطالعه کتب زيادوتجربه کافي گوش دادن با صبر وحوصله به سخنان بيمار معالجه بيماربا وجداني بيدار ترس از خدا

اخلاق پزشکي پس از اسلام در ايران تأثير زياد اسلام بر پيشرفت علوم در ايران که خود مهد علم وتمدن بود. ظهور مفاخر و دانشمندان مسلمان ايراني همچون رازي و ابن سينا که منشأ اثرات مهمي در تاريخ دانش بوده اند.

اخلاق پزشکي نزد پزشکان مسلمان ايراني رازي:“ طبيب بايد بيمارش را به بهبود و سلامت اميدوار گرداند ولو اينکه خود اميدي به بهبود بيمار نداشته باشد.“ ابن سينا:“ پزشک بايد مبشر سلامت براي بيمار باشد.“ پند نامه اهوازي:“طبيب بايد راز بيماران را محفوظ دارد، از افشاء سرآنها به خودي وبيگانه و نزديکان و دور او دوري جويد چرا که بسياري از بيماران بيماري خود را از پدر و مادر و کسان خود مستور ومکتوم ميدارند ولي آن را به طبيب ميگويند. پس طبيب بايد از خود بيمار در کتمان بيماري بيشتر دقت نمايد.“

تعريف اخلاق پزشکي اخلاق پزشكي در دهه‌هاي قبل شامل اصول و مباني امر كننده يا نهي كننده بود اما اخلاق پزشكي نوين با رسالت پرداختن به موضوعات و مباحث مطرح در جهان پزشكي و تلاش براي ارائه راهكارهاي‌اخلاقي در مواقع‌لازم شكل گرفته است.

اخلاق پزشكي نوين يكي از شاخه‌هاي اخلاق حرفه‌اي است كه سعي دارداخلاقيات را به صورت كاربردي در حيطه عمل پزشكان و كادر پزشكي و نيز در حوزه‌ تصميم‌‌گيري‌هاي اخلاقي در طب وارد نمايد.

اخلاق پزشکي نوين فعاليتي تحليلي است كه طي آن افكار، عقايد، تعهدات، روش رفتار، احساسات، استدلالات و بحث‌هاي مختلف در حيطه تصميم‌گيري‌هاي اخلاقي پزشكي به صورت دقيق و انتقادي بررسي مي‌شود و در موارد لازم دستورالعمل‌هايي صادر مي‌گردد. تصميمات اخلاق پزشكي در حيطه عملكرد طبي، بديهيات و ارزش‌ها، خوب يا بد، صحيح يا نادرست، و بايد و نبايدها را مشخص مي‌سازند.

اخلاق پزشکي نوين اخلاق پزشکي، اخلاق در صحنه عمل پزشکي است.اخلاق پزشکي باليني، زاويه ديد و نگرشي خاص در حيطه عمل در طبابت ايجاد مي کند که هدف آن بهبود کيفيت مراقبت بيمار از طريق شناسايي، تحليل و حل مشکلات و مسائل اخلاقي است که در صحنه عمل بروز مي نمايد.

دو قرن اخير با پيشرفت‌هاي وسيع و خيره‌ كننده‌اي در حوزه دانش و فناوري پزشكي همراه بوده است كه به فراخور نياز، به تغيير و تحولات عميقي در اخلاق پزشكي منجر گرديده است.

وسعت يافتن دانش بشري، ارتقاء فناوري‌ها، افزايش توانمندي‌هاي انساني در تشخيص و معالجه بيماريها، و تعدد راههاي انتخابي براي پزشكان و بيماران، سئوالات روزافزوني را مطرح نموده است كه اخلاق پزشكي و توصيه‌هاي اخلاقي بصورت سنتي، عليرغم ارزش و قدرت خود، نتوانسته‌است پاسخگوي‌اين‌پرسشها باشد.

موضوعات مطرح در اخلاق پزشكي نوين اخلاق درپژوهشهاي پزشكي فلسفه اخلاق پزشكي ارتباطات حرفه‌اي در طب خاتمه حيات انساني زيست‌فناوري‌ و‌اخلاق‌پزشكي اخلاق پزشكي نوين جايگاه جسم انساني شيوه‌هاي جديد القاء بارداري انسان قبل از تولد اولويت‏بندي منابع مالي‌در نظام بهداشتي درماني از ديدگاه اخلاق پزشكي انسان نابالغ (جسمي‌يافكري) قصورو تقصيرو مسئله ضمان در پزشكي پيوند اعضاء و بافت‌ها *لاريجاني باقر‚ پزشك و ملاحظات اخلاقي، 1382 *لاريجاني باقر‚ مجموعه مقالات اخلاق پزشكي‚ اخلاق در پژوهش، 1373

رويكردهاي فلسفي در اخلاق پزشكي نوين الف- رويكرد اصول‌گرا (A principle-based approach) ب- رويكرد وظيفه‌گرا (An absolute rule approach) ج- رويكرد فايده‌گرا يا پيامدگرا (A Utilitarian approach) د- رويكرد فضيلت‌گرا (A Virtue ethics approach) ه‍- رويكرد مراقبت‌گرا (A care approach) و- رويكرد موردگرا (A case approach) Kuhse H, Singer P.A companion to bioethics. Oxford: Blackwells, 2002.

رويكرد اصول‌گرا اعتقاد برمحوريت چند اصل در قضاوتهاي اخلاقي استنباط حکم مواردو مسائل اخلاقي از اصول کلي مفروض قائل به وجود اصل کلي اخلاقي اعتقاد به وجود بيش از يک اصل اخلاقي

رويكرد وظيفه‌گرا اعتقاد به ذاتي بودن حسن وقبح امور مهمترين وظيفه اخلاقي پيروي از وظيفه مثلاً راست گويي در هر شرايطي

رويکرد فايده گرا ارزش اخلاقي عمل فرع بر نتيجه آن بيشترين سود براي بيشترين افراد ملاک داوري اخلاقي ميزان سود وزيان عمل بر دوفرم عملي وقاعده اي

رويکرد فضيلت گرا بحث اخلاق پزشکي از زاويه اي دروني شده وارزش محور توجه به فضايل اخلاقي ملاحظه ويژگيها و خصوصيات خاص نفساني

رويکرد مراقبت گرا اخلاق مراقبت راهي براي فهم نقش اخلاقي يک فرد، تأمل در مسائل اخلاقي و کنار آمدن با موقعيتهاي اخلاقي داراي پنج مفهوم کليدي: توجه اخلاقي، فهم همدلانه، آگاهي ارتباطي، سازگاري، پاسخ

رويکرد اصول گرايي در فلسفه اخلاق داراي 4 اصل: خود مختاري، سود رساني، ضرر نرساني و عدالت داراي چند قاعده: وفاداري، رازداري، صداقت، رعايت حريم شخصي

رويكرد اصول‌گرا دركشورهاي غربي بر مبناي اين رويكرد چهار اصل كليدي براي راهنمايي در تصميم‌گيريهاي اخلاقي مطرح شده است : احترام به فرد و اختياراو autonomy سودمندي beneficence عدم ضرررساني non-maleficence عدالت justice "El Consentimiento Informado es un proceso mediante el cual una persona confirma voluntariamente su deseo de participar en un estudio en particular después de haber sido informado sobre todos los aspectos de éste que sean relevantes para que tome la decisión de participar. El consentimiento informado se documenta por medio de un formulario de consentimiento informado escrito, firmado y fechado”. * Beauchamp TL, childress JF. Principles of biomedical ethics. UK: Oxford University, 1983 * Campbell A, Gillet G, Jones G. Medical ethics: theories of medical ethics. UK: Oxford, 2001

احترام به فرد و اختياراو اخذ رضايت آگاهانه مبتني بر اين اصل است. توجه ويژه به حفاظت از حقوق گروههاي آسيب پذير از مباحث مهم دراين حيطه مي‌باشند. همچنين توجه اختصاصي در موارد: فقدان آموزشهاي كافي فقرو مشكلات اقتصادي محدوديت دسترسي به خدمات بهداشتي-درماني

سودمندي و عدم ضرررساني محقق مسئول حفظ سلامت جسمي، رواني و اجتماعي شركت كننده در پژوهش است. اين امر اولين وظيفه پژوهشگر است. ضرر ناشي از پژوهش بايستي به حداقل رسانده شود. بايد توجه نمودكه حفاظت از شركت كنندگان در پژوهش ارجحيت دارد به: جستجوي علوم جديد فوايد تحقيق براي پيشبرد دانش خواسته‌ها و علائق حرفه‌اي يا شخصي محقق

عدالت عدالت در پژوهش بطور عمده در سه جنبه مورد نظر مي‌باشد: توزيع مناسب و عادلانه فوايد و مضار پژوهش عدالت در انتخاب شركت كنندگان در مطالعه حمايت از حقوق گروههاي آسيب پذير

اسلام و اخلاق پزشكي در دوران شكوفايي علوم در تمدن اسلامي، توجه ويژه‌اي به اخلاق در طب وجود داشته‌‌و اين امر خصوصاً در رساله‌ها و كتب انديشمندان اسلامي به خوبي هويداست. يكي از دست نوشته‌هاي بسيار ارزشمند آن دوران، پند‌نامه پزشكي اهوازي متعلق به علي‌بن‌مجوسي‌اهوازي (318-384 ه.ق) است. "El Consentimiento Informado es un proceso mediante el cual una persona confirma voluntariamente su deseo de participar en un estudio en particular después de haber sido informado sobre todos los aspectos de éste que sean relevantes para que tome la decisión de participar. El consentimiento informado se documenta por medio de un formulario de consentimiento informado escrito, firmado y fechado”. * اخلاق پزشكي به انضمام مختصري از تاريخ پزشكي. معاونت امور فرهنگي وزارت بهداشت. 1370. *لاريجاني، باقر. پزشك و ملاحظات اخلاقي، نشرفردا، 1382

در فرهنگ اسلام، پزشك از دو جهت ملزم به كسب فضايل اخلاقي است: اسلام و اخلاق پزشكي در فرهنگ اسلام، پزشك از دو جهت ملزم به كسب فضايل اخلاقي است: اول اينكه، خود يك انسان طالب كمال است. دوم اينكه، موضوع شغل او حيات، سلامت و حيثيت آدميان است. "El Consentimiento Informado es un proceso mediante el cual una persona confirma voluntariamente su deseo de participar en un estudio en particular después de haber sido informado sobre todos los aspectos de éste que sean relevantes para que tome la decisión de participar. El consentimiento informado se documenta por medio de un formulario de consentimiento informado escrito, firmado y fechado”.

اصول چهارگانه از ديدگاه اسلام در فلسفه و فرهنگ اسلامي ما بايد به دنبال چارچوبهاي كاملتر و قابل قبول‌تري باشيم چراكه به عنوان مثال: 1. محدوده اختيار فردي در اسلام با آنچه فلسفه غرب معتقد است تفاوت دارد. "El Consentimiento Informado es un proceso mediante el cual una persona confirma voluntariamente su deseo de participar en un estudio en particular después de haber sido informado sobre todos los aspectos de éste que sean relevantes para que tome la decisión de participar. El consentimiento informado se documenta por medio de un formulario de consentimiento informado escrito, firmado y fechado”.

اصول چهارگانه از ديدگاه اسلام 2. در بحث سود و ضرر در نظام اخلاقي اسلام، صرفاً سود و ضرر دنيوي و مادي مطرح نيست بلكه منافع معنوي و آخرتي افراد به صورت اولي مطرح است. 3. عدالت و تعريف و چگونگي تبيين آن در شرايط مختلف بايستي مشخص شود. "El Consentimiento Informado es un proceso mediante el cual una persona confirma voluntariamente su deseo de participar en un estudio en particular después de haber sido informado sobre todos los aspectos de éste que sean relevantes para que tome la decisión de participar. El consentimiento informado se documenta por medio de un formulario de consentimiento informado escrito, firmado y fechado”.

برخي اصول اساسي فلسفه اخلاق در اسلام 1. «نيت» كه در حقيقت انگيزه «افعال» است معيار اصلي است. 2. انسان علاوه بر جسم روحي باقي دارد، با توجه به اين «حيات ابدي»، نتايج افعال مختلف بايد نگريسته شود. 3. روح انساني قابل تكامل است وحبي پويا به كمال دارد. 4. كمال جويي بي نهايت است. بعضاً در تعيين كمال انسان ممكن است دچار اشتباه شود. 5. ... "El Consentimiento Informado es un proceso mediante el cual una persona confirma voluntariamente su deseo de participar en un estudio en particular después de haber sido informado sobre todos los aspectos de éste que sean relevantes para que tome la decisión de participar. El consentimiento informado se documenta por medio de un formulario de consentimiento informado escrito, firmado y fechado”. * اخلاق پزشكي به انضمام مختصري از تاريخ پزشكي. معاونت امور فرهنگي وزارت بهداشت. 1370. *لاريجاني، باقر. پزشك و ملاحظات اخلاقي، نشرفردا، 1382

ارتباط پزشک وبيمار صفات اخلاقي پزشک در مواجهه با بيمار نگرش پزشک به بيمار پدر سالاري پزشک وجدان کاري و احساس مسئوليت حرفه اي عدم بهره جويي و سوء استفاده هاي مادي، جسمي يا روحي از بيمار

صلاحيت علمي و عملي پزشک روز آمد بودن اطلاعات پزشک و تجربه کافي انجام مشاوره هاي تخصصي در صورت لزوم موارد قصور و تقصير در تشخيص ودر مان

رضايت بيمار دادن اطلاعات کافي به بيمار صلاحيت وظرفيت بيمار براي درک اطلاعات تصميم داوطلبانه، اختياري و ابطال پذير بيمار

رازداري پزشک وحقيقت گويي مطلق يا نسبي بودن رازداري مصالحي که بايد در نظر گرفت، مصالح بيمار، اطرافيان ، پزشک و جامعه نحوه ثبت وذخيره اطلاعات پرونده هاي پزشکي و دسترسي به آنها موارد خاص افشاء اسرار و حدود آن تعيين قوانين مربوط به بيماريهايي که بايد اعلان کرد حدود گفتن حقايق وموارد کتمان يا تأخيردر گفتن اخبار بد

ارتباط با همکاران حرفه اي حدود تعهد پزشک به بيمار حقوق متقابل پزشک وکادر پزشکي و پيرا پزشکي رفتار در قبال خطاهاي همکاران مشاوره و ميزان دخالت در تصميم گيري همکاران روابط پنهاني مالي و سوء استفاده از بيمار

توجه به اعتقادات بيمار رعايت آداب اسلامي با توجه به فرهنگ، عرف و شئون اسلامي سوگند نامه تنظيمي وزارت بهداشت: ”من دربرابر قرآن کريم به خداوند قادرمتعال، خدايي که بر همه امور آگاه است و تمامي موجودات درقبضه قدرت اوست سوگند ياد مي کنم که به احکام مقدس اسلام وحدود الهي به ديده احترام بنگرم، از خيانت و تضييع حقوق بيماران به طور جدي پرهيز کنم، نسبت به حفظ اسرار آنان جز در مواقع ايجاب ضرورت شرعي پايبندي کامل داشته و خدا را در همه حال حاضرو ناظر شئون خود بدانم.“

روابط مالي پزشک وبيمار تدوين اصول وراهکارهاي لازم کاهش روابط مالي بين پزشک وبيمار

علل توجه ويژه به اخلاق در پژوهش علل توجه ويژه به اخلاق در پژوهش در قرن اخير

تاريخچه برخي مسائل اخلاقي در تحقيقات مسائل اردوگاههاي آلمانها در سال 1945 – 1943 (واكسن تيفوس و مرگ 1000 نفر) تزريق خون آلوده در مؤسسه روبرت كخ به 40 نفر انتقال پشه‏هاي آنوفل از مردابها به اردوگاهها براي آزمايش بيماري مالاريا وارد كردن سنگ و شيشه به زخمها و جراحات ايجاد شده براي بررسي اثر سولفاميد "El Consentimiento Informado es un proceso mediante el cual una persona confirma voluntariamente su deseo de participar en un estudio en particular después de haber sido informado sobre todos los aspectos de éste que sean relevantes para que tome la decisión de participar. El consentimiento informado se documenta por medio de un formulario de consentimiento informado escrito, firmado y fechado”.

تاريخچه برخي مسائل اخلاقي در تحقيقات مرگ بسياري از دوقلوها براي بررسي اثرات ژنتيك تلاش آمريكاييها براي كشف واكسن شيگلا و استفاده از آن در افراد عقب افتاده مرگ 700 نفر از ژاپنيها با تلاش پژوهشگران ژاپني در مورد بيماري طاعون بررسي تاسكجي (Tuskegee) بر روي سياهپوستان در مورد سير سيفليس (مسئله فريب، نژادپرستانه بودن، عدم درمان با وجود درمان ) "El Consentimiento Informado es un proceso mediante el cual una persona confirma voluntariamente su deseo de participar en un estudio en particular después de haber sido informado sobre todos los aspectos de éste que sean relevantes para que tome la decisión de participar. El consentimiento informado se documenta por medio de un formulario de consentimiento informado escrito, firmado y fechado”.

Two Nazi doctors at Dachau preside over a cold water immersion experiment on a prisoner

USPHS Syphilis Study, 1932-72

Research Ethics Milestones Trigger Events Ethics Milestones *Syphilis Study Begins *The Nazi Experiments *Human Radiation Experiments Nuremberg Code 1947 *The Thalidomide Tragedy Amendments to the Food, Drug, Cosmetic Act 1962 *Milgram Study Declaration of Helsinki 1964 *From “Protecting Study Volunteers in Research”, Dunn & Chadwick

Research Ethics Milestones Trigger Events Ethics Milestones *The Beecher Article 1966 *The Syphilis Study Expose The Belmont Report 1979 Consolidated HHS/FDA Regulations 1981 CIOMS Guidelines 1982 Common Rule 1991 National Bio- Ethics Advisory Committee *From “Protecting Study Volunteers in Research”, Dunn & Chadwick

Nuremberg Trials

The Nuremberg Code (1947) • Informed consent is absolutely essential Basic principles • Informed consent is absolutely essential • Qualified researchers use appropriate research designs • Favorable risk/benefit ratio • Participant must be free to stop at any time

The Declaration of Helsinki (1964) • “The well-being of the subject should take precedence over the interests of science and society” • Consent should be in writing • Use caution if participant is in dependent relationship with researcher • Limited use of placebo • Greater access to benefit

راهنماي بين المللي اخلاق در پژوهشهاي زيست پزشكي با سوژه‌هاي انساني The CIOMS guidelines شوراي بين‌المللي سازمانهاي علوم پزشكي (CIOMS) ، اولين بار در سال 1982 ميلادي راهنماي بين المللي اخلاق در پژوهشهاي زيست پزشكي با سوژه‌هاي انساني را تدوين و منتشر نمود كه آخرين تجديد نظر آن در سال 2002 صورت گرفته است. The council for International Organizations of Medical Sciences. International Ethical Guidelines for Biomedical Research involving Human subjects. Geneva: CIOMS, 2002.

The CIOMS guidelines Basic principles • informed consent • research in developing countries • protection of vulnerable populations • distribution of the burdens and benefits • role of ethics committees

ازتوجه‌شمامتشكرم