18. Gaia ARGIA ARIKETAK Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia.

Presentación del tema: "18. Gaia ARGIA ARIKETAK Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia."— Transcripción de la presentación:

1 18. Gaia ARGIA ARIKETAK Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

2 1 Zer behar dugu ikusteko? 1.- 2.- 3.-
Argia definitzeko ideia hauek ordenatu: - ikusmen-sentimena - inguruko sistema material bizidun eta - bizigabeak - ikuskorra izatea - erradiazio elektromagnetikoa

3 1.a Argia zer den imajinatzeko ereduak behar ditugu. Zientzialariek zein eredu proposatu dituzte. Ez badakizu zuk zein eredu eraikiko zenuke? Azal ezazu. Argia zer den azal diezagukeen eta fenomeno optikoak ulertzeko baliagarria izango dena behar dugu eta onartu behar dugu. XVII. mendeko ia une berean Isaac Newton ( ) eta Christian Huygens ( ) zientzialariek elkar kontrajartzen ziren bi teoria proposatu zituzten. Irakurri eta konparatu: NEWTON-EN TEORIA KORPUSKULARRA eta HUYGENS-EN TEORIA ONDULATORIOA Argiari buruz ereduak

4 Ikusi eta aztertu bideoak: Bideoa
Argiaren Teoria Korpuskularra Ikusi eta aztertu bideoak: Bideoa Bideoa Bideoa Bideoa Bideoa

5 Argiaren Izaerari Buruz proposatu diren Teoria Modernoak zeintzuk dira?
Thomas Young ( ) Augustin Fresnel ( ) 1850ean Jean Foucault ( ) 1864ean James Clerk Maxwell ( ) H. Hertz ( ) an Hertzek zer aurkitu zuen?

6 Irakurri eta zein ondorio izan zituen adierazi:
EFEKTU FOTOELEKTRIKOA Efektu fotoelektrikoa azaltzeko, Albert Einstein ( )

7 Eredu moderno hauen ekarpenak zeintzuk izan ziren?
Compton efektua argiaren eta materiaren arteko elkarrekintza duten esperientziak Louis de Broglie ( ) Uhin partikula (difrakzioaren ondorioak)

8 Erradiazioa al da argia?
Energia hedatzeko modu bat al da? Gorputz batek igortzen al du? Hedatzen al da? Hutsean heda al daiteke? Elkarrekintzak al ditu sistema materialekin? Uhin eredua (uhin elektromagnetikoa)-ren bitartez deskriba al dezakegu zer den argia?

9 espektro elektromagnetikoa
Irakurri eta Uhin elektromagnetikoak eta espektro elektromagnetikoa ri buruzko informazio idatzia eta irudiak aurkitu eta azaldu. espektro elektromagnetikoa

10 Uhin elektromagnetikoen ezaugarriak hauek al dira?
Hedatzen da Hedapenaren abiadura Maiztasuna (segundoan eremu elektromagnetikoak dituen oszilazioak)

11 Argia lerro zuzenean hedatzen al da?
Zwin ebidentzia duzu hori ziurtatzeko? Hirri buruz, zer adierazten digute gerizak (itzalak) eta penunbrak? Geriza-gune bat noiz sortzen da? Kasu guztietan sortzen al da? Argi fokuak ba al du eraginik? Argi fokua puntuala bada, penunbra sortzen al da? Argi-fokua zabala bada, penunbra sortzen al da? Era honetako fenomenoak sarritan agertzen dira Naturan. Zeintzuk dira?

12 Argiak bapatekoa dirudi baina abiadura du, XVII
Argiak bapatekoa dirudi baina abiadura du, XVII.mendea arte abiadura infinituarekin hedatzen zela uste zen, hau da aldiunean. Zein da argiaren abiadura? Beti berdina al da? Beti hain bizkor al doa? Hutsean bai, baina beste ingurunea zeharkatzerakoan mantsoago doa…

13 Diamantea Km/s Beira Km/s Kuartzoa Km/s Bentzenoa Km/s Etanola Km/s Ura Km/s Izotza Km/s Hidrogeno Km/s Hutsa Km/s Airea Km/s Sustantzia Argiaren abiadura Argiak beste ingurunea zeharkatzen badu hutsean baino mantsoago doa. Materiala eta argairen abiadura erlazionatu. Zerk eragiten du handiagoa ala txikiagoa izatea? Non da txikiagoa? Non da handiagoa?

14 Zenbat denbora behar du argiak eguzkitik lurrazalera iristeko
Zenbat denbora behar du argiak eguzkitik lurrazalera iristeko? Kalkula ezazu. Albert Einsteinen erlatibitatearen teoriak, beste hainbat ideien artean, ezerk ezin duela azkarrago mugitu dio. Ezerk ezin du azkarrago bidaiatu argiak hutsean baino

15 2. Argiaren hedapenaren ezaugarriak
Argiak hedatzerakoan hainbat ezaugarri ditu: 2.1. Argia lerro zuzenean hedatzen da 2.2. Argia islatzen da 2.3. Argia errefraktatzen da, hau da, ingurune batetik bestera pasatzerakoan norabidea aldatzen da

16 Zer ikusten dugu eta zein baldintzetan kusten dugu?
Argiaren hedapenaren ezaugarriak Lerro zuzena jarraituz hedatzen da Zer ikusten dugu eta zein baldintzetan kusten dugu? Izpia izan beharrean sorta da. Zergatik? Zerk eragiten du?

17 Lerro zuzena jarraituz hedatzen da
Argi izpia guk sortutako ideia da. Abstrakzio bat da. ”Argi-sorta” eta”izpia” sinonimoak al dira? Argi sorta lerro zuzenari al dagokio? Argi izpia lerro zuzenari al dagokio?

18 Itzala da ebientzia. Zer adierazten digu.
Ondorengo irudia interpreta ezazu. Argirik ba al dago? Gerizarik edo itzaluk ba al dago? Nola hedatzen da argia? diapositiban Itzala da ebientzia. Zer adierazten digu.

19 Lerro zuzena jarraituz hedatzen da eta ondorioz itzalak eratzen dira.
Nola jakin dezakegu niolakoa den itzala? Praktikatu ondorengo simulazioarekin: Argi iturria. Argi difusoa. Simulazioa Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

20 P penunbra da eta I itzala da.
Lerro zuzena jarraituz hedatzen da eta ilunantzak eratzen dira. Zergatik? P gunea I gunea Argi fokua handia bada eta gertu badago, eta Eratzen da.

21 Non eratzen da penunbra edo ilunantza? Zergatik ez da erdian eratzen?
Lerro zuzena jarraituz hedatzen da A izpia A izpia ilunantza B izpia B izpia itzala D izpia Non eratzen da penunbra edo ilunantza? Zergatik ez da erdian eratzen?

22 Bideoa Ikusi eta laburpena idatzi.
Ilunantza ……… Foku …….. eta objektutik ………. Foku …….. eta objektutik ………. Bideoa Ikusi eta laburpena idatzi. Ez dago …………

23 Eklipseak hitzak zer adierazten digu?
Ilargi eklipsea eta Eguzki eklipsea konparatu. Erlazionatu bi egoera hauekin: Ilargia eguzkia eta lurraren artean dago. Lurra eguzkia eta ilargiaren artean dago. Eguzki eklipse osoa eta penunbra eklipsea noiz eratzen dira? Soilik penunbra izan al dezakegu? Zer da eguzkiaren eraztun eklipsea?

24 Ilargia gorri ikusten badugu zer adierazten digu?
Zergatik ilargiaren eklipseak 3 bat ordu iraun dezake eta eguzki eklipsearen iraupena minutu batzuetakoa da? Ilargia gorri ikusten badugu zer adierazten digu? Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

25 Zergatik ikusten ditugu objektuak?
Galdera hau hemen planteatzen da Erantzuna aurkitzeko pistak Izarrak eta zerua (pelikula)? Ikusten ditugun astroak

26 Argiaren hedapenaren ezaugarriak
Sakatu eta astertu Islapena Izpi islatua Izpi intzidentea Izpi intzidentea Izpi islatua Argiaren islapena azal ezazu eta ezaugarriak adieraz itzazu. Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

27 Islapena Izpi intzidentea Islatutako izpia normala ispilua
Kokatu dagokion tokian: Izpi intzidentea Islatutako izpia normala ispilua Intzidentzia angelua Islapen angelua Egileen Irudia

28 Egizu periskopio bat pistak jarraituz. Sakatu.
Islapena Periskopioan gertatzen da. Bi ispilu egoten dira eta kokatzen dira. Egizu periskopio bat pistak jarraituz. Sakatu.

29 Nork ikusiko ditu objektuak? Zergatik?
Islapena Nork ikusiko ditu objektuak? Zergatik? ispilua A B C Egileen Irudia

30 Zergatik ikusten ditugu objektuak? Gezien bitartez adieraz ezazu.
Islapena Zergatik ikusten ditugu objektuak? Gezien bitartez adieraz ezazu. Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

31 Islapen difusoa Ispilu islapena
Bi islapen mota ditugu. Marraztu gainazala nolakoa den eta islapena nolakoa den. Islapen difusoa Ispilu islapena

32 Argi iturri difusoari esker eta islapen difusoari esker, ............
Islapena Argi iturri difusoari esker eta islapen difusoari esker, Orrien azalak leuna izan behar al du? Egileen Irudia

33 Idatzi zure izena eta ispiluan nola ikusiko zenukeen idatzi. Konparatu
Idatzi zure izena eta ispiluan nola ikusiko zenukeen idatzi. Konparatu. Berdinak ala ezberdinak al dira? Zergatik? Irudi birtuala ispilua Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

34 Osatu Irudiaren eraketa ispilu lauan
birtuala erreala Osatu Irudiaren eraketa ispilu lauan

35 Ispilu lauan eratu irudia
Irudi birtuala eratzen da (“ispiluaren atzean”) objektuaren tamaina berdinekoa eta distantzia berdinera. Egileen Irudia

36 Irudien eraketa ispilu lauan
Zure eskuin eskuaren irudi birtuala marraz al dezakezu? Nola egin behar da? erreala ispilua Anbulantziek beraien aurre aldean zergatik horrela idazten dute anbulantzia hitza? Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

37 Idatzi zure izena eta adierazi nola irakurtzen den aurrean dagoen ispilutik
Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

38 Irudien eraketa ispilu kurboetan
Deskribatu irudien eraketa ispilu kurbo ahurretan eta ganbiletan Ispilu ahurra C = Kurbatura zentroa Irudien eraketa ispilu kurboetan Ispilu ganbila

39 Deskribatu nola eratzen diren irudiak.
F F Ispilu ahurra Ispilu ganbila Deskribatu nola eratzen diren irudiak.

40 Deskribatu nola eratzen diren irudiak.
ardatza C F

41 Deskribatu nola eratzen diren irudiak.
ardatza C F

42 Deskribatu nola eratzen diren irudiak.
ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

43 Deskribatu nola eratzen diren irudiak.
ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

44 Deskribatu nola eratzen diren irudiak.
ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

45 Deskribatu nola eratzen diren irudiak.
ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

46 Deskribatu nola eratzen diren irudiak.
ardatza C F Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

47 Ispilu ganbilean eratzen diren irudiak.
Deskribatu nola eratzen diren irudiak. ardatza C F Beti irudi birtuala, tentea eta txikiagoa eratzen da. Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

48 Argiaren hedapenaren ezaugarriak
Errefrakzioa Deskribatu irudia eta kokatu dagozkion etiketak: Intziditzen duen izpia airea ura Errefraktatutako izpia

49 Deskribatu irudia eta kokatu dagozkion etiketak:
Errefrakzioa Deskribatu irudia eta kokatu dagozkion etiketak: airea Intziditzen edo erasotzen duen izpia ura airea Errefraktatutako izpia

50 Idatzi errefrakzioaren legeak:
Normala Normala Normaletik urruntzen da Airea Ura Normalera hurbiltzen da Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

51 Errefrakzio indizeen taula
Errefrakzioa Sustantzia Errefrakzio indizea Airea 1,0003 Izotza 1,309 Ura 1,333 Etanola 1,361 Bentzenoa 1,501 Kuartzoa 1,544 Beira 1,58 Diamantea 2,419 Zer da errefrakzio indizea eta zer adierazten du? Taula honek zer adierazten digu? c = argiaren abiadura hutsean = Km/s v = argiaren abiadura ingurune horretan (sustantzia) Beti c > v denez, errefrakzio indizea edozein ingurunean beti 1en berdina edo handiagoa izango da.

52 Errefrakzioa Argiaren dispertsioa
Newtonen esperimentuaren ezaugarriak interneten aurki itzazu. Zer gertatzen da? Zergatik? Zeinek du desbiderazio handiena, energia txikiagoa duenak ala energia handiagoa duenak? Beirazko prisma Gorria gutxiago desbideratzen da, eta bioleta gehiena Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

53 Nola liteke lainoak argia dispertsatzea
Nola liteke lainoak argia dispertsatzea? Irudietan gertatzen dena deskribatu eta azaldu. Zeruaren kolorea eta lainoen koloreak irakurgaia irakurri eta zure hitzen bitartez azaldu. Zeruaren kolorea eta lainoen koloreak irakurgaia Eguzkiaren argi zuria Atmosferan dauden molekulek argia dispersatzen dute. Aldiz dagoen hautsak islatzen du Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

54 Beheko irudian non dago lentea?
Errefrakzioa Lenteak Beheko irudian non dago lentea? Non gertatzen da errefrakzioa? Zein tresna ezberdinetan ditugu? Airea Beira Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

55 Lentea idatzi. Zergatik?
F Zure ustez lupa lente konbergentea al da? Zergatik? Zergatik handitzen da irudia? Hipotesia proposa ezazu. Lentea idatzi. Zergatik? Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

56 Zein lente da? Zer gertatzen da argiarekin?
Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

57 Lente dibergenteak F Osatu eta zuzendu Lente konbergenteak
Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

58 Idatzi lenteen forma eta bereizi konbergenteak eta dibergenteak?
Bi aldeetan ahurra Bi aldeetan ganbila Lupak lente konbergenteak dira, bi aldetan ganbilak direnak. Plano ganbila Plano-ahurra Menisko ganbila Menisko-ahurra Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

59 Lenteak Lupan lente konbergentea al dugu? Zergatik? Beha ezazu bere forma eta funtzionamendua. Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

60 URRUNEKO OBJKTUA (s > f) s lentearekiko distantzia fokuaren distantzia baina handiagoa da. Lenteetan nola eratzen dira irudiak? Marraztu konbergentea eta eirudia eratu. Dibergenyea izango balitz nolakoa litzateke? A B • F F’ O

61 Fo eta S artean dagoen objektua 2f dagoen objektua f dagoen objektua
2f eta Fo artean 2f baina urrunago FI FI 2f FO 2f FO Fo eta S artean dagoen objektua 2f dagoen objektua f dagoen objektua FI FI 2f´ 2f´ FO FO FI 2f 2f FO

62 Nola eratzen da irudia lente dibergentea bada? Lentea marraztu
URRUNEKO OBJEKTUA (s > f) OBJEKTUA DISTANTZIA FOKALA BAINO URRUNAGO DAGO Nola eratzen da irudia lente dibergentea bada? Lentea marraztu B A F’ • F S’ S

63 FOKOA ETA LENTEAREN ARTEKO OBJEKTUA
(s < f) FOKOA ETA LENTEAREN ARTEKO OBJEKTUA A F’ • F B S’ S Nola eratzen da irudia lente dibergentean? Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

64 LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK
2F F F’ Nola eratzen da irudia? LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK

65 LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK
Nola eratzen da irudia? LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

66 LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK
Nola eratzen da irudia? 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

67 LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK
Nola eratzen da irudia? 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

68 LENTE KONBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK
Nola eratzen da irudia? 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

69 LENTE DIBERGENTEAN ERATZEN DIREN IRUDIAK
Nola eratzen da irudia? 2F F F’ Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-Partekatu lizentziaren mende dago.  Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu helbidean

70 Argia eta materia: zurgapena, islapena eta errefrakzioa
Argia eta materia: zurgapena, islapena eta errefrakzioa. Objektuen koloreak. Argiaren aurrean objektuen portaera kontutan izanik, objektuak nolakoak izan daitezke? Izendatu bakoitza eta bakoitzaren ezaugarriak idatz itzazu. diapositiban