Espainia eta Euskadi XX. eta XXI. mendeetan 7. GAIA ARO GARAIKIDEA Espainia eta Euskadi XX. eta XXI. mendeetan
Alfontso XIII.aren erregealdia Gatazka politiko eta sozial larriak egon ziren: Grebak. Nazionalismoa. Marokoko gerra.
ASTE TRAGIKOA. Bartzelonan herria matxinatu egin zen, soldaduak bidali nahi zituztelako Marokoko gerrara. 1917KO GREBA OROKORRA. Prezioen igoeraren eta langileen bizi-baldintzak hobetzeko protestatu zuten. ANNUALGO HONDAMENDIA. Afrikako hainbat herri kontrolatzen zituen Espainiak. Orduan, Marokokoek altxatu egin ziren eta Espainiako hamar mila soldadu hil zituzten.
Primo de Riveraren diktadura Ordena bueltatzeko aitzakiaz, Miguel Primo de Rivera jeneralak estatu-kolpea eman zuen 1923an. Diktadura militarra ezarri zuen Espainian.
ZER EGIN ZUEN? Estatuko botere guztiak hartu zituen. Konstituzioa indargabetu zuen. Alderdi politikoak debekatu zituen. Sindikatuak debekatu zituen. Askatasunak mugatu zituen. Erregeak ez zuen ia garrantzirik. Marokoko gerra irabazi zuen. Errepideak eta trenbideak eraiki zituen.
Monarkiaren amaiera Herritar gehienek askatasun handiagoak nahi zituzten. Gobernuaren aurka egin zuten. Erregeak babesa ez zion eman. Primo de Riverak dimisioa eman zuen. Alfontso XIII.ak hauteskundeetara deitu zuen. GARAILEA Errepublikaren aldeko alderdi politikoa.
Bigarren errepublika Konstituzio berria onartu zuten. Sufragio unibertsala bozkatzeko eskubidea eman zieten emakumeei. Estatuaren eta Elizaren arteko bereizketa. Eskualde autonomiadunen sorrera. 1931ko apirilaren 14an.
Bigarren errepublikako erreformak Nekazaritza-erreforma. Irakaskuntzaren erreforma. Lan-erreforma. Batzuk ez zuten onartu Errepublikak onartutako neurriak.
Espainiako Gerra Zibila Errepublikako gobernua Francisco Franco 1936 – 1939.
Gerraren ondorioak Elikagai-eskasia. Borrokak izateko beldurra. Industrien suntsiketa krisialdia. Ehunka mila pertsona hil eta erbesteratu ziren.
Frankismoa Espainiako Gerra Zibila irabazi zutenek, diktaduran oinarritutako sistema politikoa ezarri zuten. 30 urte baino gehiago iraun zuena.
Zer egin zuten? Konstituzioa indargabetu. Francok bere gain hartu zituen botere guztiak. Alderdi politikoak eta sindikatuak debekatu. Autonomia-estatutuak indargabetu. Zentsura ezarri.
1975an Franciso Franco hil zen, eta horri esker, diktadura amaitu zen. Lehenengo urteak Errepublikaren aldeko pertsonak kartzelatu zituzten. Espainia bakartuta geratu zen nazioartean. Ekonomia krisialdian murgildu zen. Hurrengo urteak AEB-ekin akordio bat sinatu. Nazio Batuen Erakundean onartu zuten. Ekonomia onbideratu zen. Oraindik ez zegoen demokraziarik. Amaierako urteak Kontrako oposizioa asko indartu zen. Ezkutuan sindikatuak antolatu zituzten. Ikasleek manifestazioak antolatu zituzten. 1975an Franciso Franco hil zen, eta horri esker, diktadura amaitu zen.
Trantsizioa Franco hil eta gero egon zen prozesu politikoa da. Joan Karlos I.a (Alfontso XIII.aren biloba) Espainiako errege bihurtu zen. Adolfo Suárez Gobernuko presidente izendatu zuten.
Demokrazia Alderdi politikoak eta sindikatuak legeztatu. Errepublikaren aldeko presoak askatu. Erbesteratuak itzuli ziren. Herritarrak hauteskundeetara deitu. Erreferendum bati esker Konstituzioa onartu.
1978ko Konstituzioa Gaur egun daukaguna da. Herritarren berdintasuna legearen aurrean. Adierazpen askatasuna. Sufragio unibertsala. Autonomia-erkidegoak.
Demokrazian egondako arazoak Krisialdi ekonomikoa. ETA-k egindako atentatuak. Antonio Tejerok estatu-kolpe bat eman zuen. https://www.youtube.com/watch?v=_pb9Clmikhw
Demokraziako gobernuak Leopoldo Calvo Sotelo – UCD. Felipe González – PSOE. Jose María Aznar – PP. Jose Luis Rodriguez Zapatero – PSOE. Mariano Rajoy – PP. 2014an Joan Karlos I.a abdikatu zuen. Bere semea izan zen ondorengoa: Felipe VI.a.
Eta orain…zer?