Pronalaženje hadisa na osnovu njegovog sadržaja Opće hadiske zbirke zuhdija.hasanovic@fin.ba

Pronalaženje hadisa na osnovu njegovog sadržaja Ovu metodu koristimo: kada nam je poznat smisao konkretnog hadisa, kada se detaljnije želimo upoznati sa svim hadisima koji govore o jednoj temi. Kod traženja hadisa na temelju njihovog značenja koristit ćemo se hadiskim zbirkama u kojima su hadisi navedeni shodno temi o kojoj govore.

Pronalaženje hadisa na osnovu njegovog sadržaja Postoje tri vrste takvih djela: opće hadiske zbirke u kojima se nalaze hadisi koji tretiraju sve oblasti islama; hadiske zbirke u kojima se nalaze hadisi koji obrađuju više islamskih tema; specijalističke hadiske zbirke u kojima su obrađeni hadisi iz samo jedne oblasti.

Opće hadiske zbirke u kojima se nalaze hadisi koji tretiraju sve oblasti islama Veliki je broj općih hadiskih zbirki, koje obuhvataju hadise koji govore o svim islamskim temama: doktrini (akaid), šerijatskom pravu (fikh), moralu (ahlak), povijesti (tarih).

Poznata su pod sljedećim naslovima: Opće hadiske zbirke u kojima se nalaze hadisi koji tretiraju sve oblasti islama Poznata su pod sljedećim naslovima: Džami'i Mustahredži na dževami'e Mustedreci na dževami'e Medžami'i Zevaidi Miftah kunuzis-sunna

Džami'i Džami' mn. džewami' su opće zbirke hadisa koje su ustrojene po poglavljima, a teme poglavlja obrađuju sve oblasti islama, prije svih: vjerovanje (el-akida), pravne propise (el-ahkam), životopis Vjerovjesnika, s.a.v.s., i njegovih ashaba (es- sijer), pravila islamskog ponašanja (el-adab), egzegezu Kur'ana (et-tefsir), kušnje (el-fiten), predznake Sudnjeg dana (ešratus-sa'a), vrline Vjerovjesnika, s.a.v.s., njegovih ashaba (el- menakib) i dr.

Džami'i Najpoznatije opće hadiske zbirke su: El-Džami'us-sahih Muhammeda ibn Ismaila el-Buharija Sahih Muslima ibnul- Hadždžadža en- Nejsaburija El-Džam'i Ebu Isa Muhammeda ibn Isa et- Tirmizija

El-Buharijev El-Džami'us-sahih El-Džami‘ul-musnedus-sahihul-muhtesar min umur Resulillah, sallallah ‘alejh ve sellem, ve sunenih ve ejjamih Iz njega se razumije da je sakupio u ovu zbirku samo vjerodostojne hadise te da ih je razvrstao po poglavljima. Pisao ga je šesnaest godina, a pravio je izbor iz šest stotina hiljada hadisa koliko je poznavao. sadrži ukupno devet hiljada osamdeset i dva (9.082), a bez ponovljenih dvije hiljade šeststo i dva hadisa (2.602). Brockelmann: "U svojoj selekciji hadisa, pokazao je najveću kritičku sposobnost, a u navođenju teksta nastojao je ostvariti najvišu moguću preciznost!"

El-Buharijev El-Džami'us-sahih

Sahih Muslima Sahih Muslima ibnul-Hadždžadža en-Nejsaburija (206-261) Ugledao se na svog učitelja, s tim što njemu nije bio cilj deriviranje propisa iz navedenih hadisa, kao što je to činio El-Buhari, nego ukazivanje na finese metna, naročito seneda. Navodio bi hadis u poglavlju koje mu najviše odgovara, a onda bi različite predaje tog hadisa s drukčijim senedima navodio na istom mjestu. Radio je na njemu punih petnaest godina. Sadrži 3.030 hadisa bez ponovljenih, a s ponovljenim 7.275 hadisa koje je razvrstao u pedeset i četiri knjige / glave (kitab mn. kutub).

Sahih Muslima

Sahih Muslima

El-Džam'i Ebu Isa et-Tirmizija Et-Tirmizi u svojoj zbirci navodi vjerodostojne i dobre, ali i slabe hadise. Ukupni broj hadisa svih stepena autentičnosti je tri hiljade devetsto pedeset i šest (3.956). Uglavnom nakon hadisa navodi i njegov stupanj vjerodostojnosti. Poslije navedenih hadisa i njihovih ocjena izlaže različita mišljenja šerijatskih pravnika o toj temi.

El-Džam'i Ebu Isa et-Tirmizija

Mustahredži na džami'e Pojam mustahredž mn. mustahredžat označava zbirku u kojoj njezin autor citira hadise nekog osnovnog djela s drugim senedima. Ti senedi se sastaju na šejhu priređivača osnovnog djela, na prenosiocu ispred njega, ili bar na ashabu koji prenosi hadis. Smisao sastavljanja ovih djela je u prikazivanju brojnosti predaja hadisa, u prikazivanju hadisa čiji sened ima najmanji broj prenosilaca do Poslanika, s.a.v.s., u otkrivanju anonimne osobe u metnu ili senedu, spajanju mu'allek predaja, uočavanju grešaka u prenošenju i sl. Mustahredži su rađeni na pojedinačna djela, ali i na više njih. Mustahredži s obzirom na strukturu djela, broj i raspored poglavlja, moraju biti identični sa zbirkom na koju se odnose.

Mustahredži na džami'e El-Mustahredž ales-sahihajn Ebu Nu‘ajma Ahmeda ibn ‘Abdullaha el-Asbehanija (u. 430/1038) na zbirke hadisa El-Buharija i Muslima. Međutim, sačuvan je samo dio koji se odnosi na hadise Muslimovog Sahiha. El-Mustahredž Ebu Bekra el-Isma‘ilija na el-Buharijev Sahih.

Mustedreci na džami'e Mustedrek mn. mustedrekat je zbirka u koju sastavljač bilježi hadise koji odgovaraju uvjetima autora osnovnih hadiskih zbirki, a sami ih nisu naveli. Među najpoznatijim zbirkama hadisa pod nazivom el- mustedrek jeste djelo El-Mustedrek ales-sahihajn Ebu Abdullaha el-Hakima en-Nejsaburija (u. 405. god. po H.). Sakupio je hadise koji se ne nalaze u sahihima El- Buharija i Muslima, a odgovaraju njihovim uvjetima autentičnosti ili uvjetima jednog od njih. Želio je pokazati da postoji veliki broj vjerodostojnih hadisa koje El-Buhari i Muslim nisu uvrstili u svoja djela.

El-Mustedrek 'ales-sahihajn El-Hakim je u svom mustedreku zabilježio tri vrste hadisa: sahih-hadise koji su vjerodostojni prema kriterijima El-Buharija i Muslima, a njih dvojica ih nisu uvrstili u svoje sahihe; sahih-hadise koji su vjerodostojni prema njegovim kriterijima, iako ne ispunjavaju uvjete El-Buharija i Muslima. Za njih kaže da su vjerodostojnog seneda (sahihul-isnad); hadise, koji prema njegovom mišljenju, nisu vjerodostojni, ali je upozorio na njih. Učinio je grešku što se nije zadovoljio samo navođenjem hadisa koji ispunjavaju uvjete El-Buharija i Muslima, nego je naveo i veliki broj slabih, pa čak i apokrifnih predaja. Ez-Zehebi smatra da postoji čak oko stotinu ništavnih (batil) predaja. Zbog toga je neophodno konsultirati ocjenu i drugih hadiskih kritičara koji su komentirali njegovo djelo, kao što je Ez-Zehebi.

Medžami'i Mnogi su hadiski znanstvenici pokušavali sabrati sve hadise u jednu zbirku. Jedan od načina postizanja tog cilja bio je objedinjavanje više postojećih hadiskih djela. Takva djela su poznata pod imenom el- medžami'. Medžme' mn. medžami‘ je svako djelo u kojem je priređivač objedinio više drugih zbirki hadisa i koje je sistematizirao na način kako su urađena ta osnovna djela.

Medžami'i Među najpoznatijim djelima ove vrste su: El-Džem' bejnes-sahihajn Ebu Abdullaha Muhammeda ibn Ebu Nasra el-Humejdija (u. 488. g. po H.) koji je sabrao hadise El-Buharijevog i Muslimovog sahiha. Mesabihus-sunna Ebu Muhammed el-Begavija (u. 516./1122. g. ). U svoj zbornik uvrstio je 4.484 hadisa iz El-Buharijeva i Muslimova sahiha, Muvettaa Malikova, hadiskih zbirki Eš-Šafija, Ahmeda ibn Hanbela, Et-Tirmizija, Ebu Davuda, En-Nesaija, Ibn Madže, Ed-Darimija, Ed- Darekutnija, El-Bejhekija, Ebu Rezina el-Abderija. Dopunio ju je Velijuddin el-Hatib sastavljajući djelo Miškatul-mesabih.

Medžami'i El-Džem' bejnel-usulis-sitta, poznato pod nazivom Džamiul-usul min ehadisir-Resul, koje je napisao Ebus-Se'adat, poznat kao Ibnul-Esir (u. 606. g. po H.) U odnosu na druga djela ove vrste Džamiul-usul se razlikuje po tome što su mu poglavlja poredana po abecedi, a ne po redoslijedu koji je uobičajen kod šerijatskopravnih djela.

Zevaidi Napisane su i posebne zbirke čiji je cilj da ukažu na hadise koji postoje u jednom djelu, a nema ih u drugim djelima iste vrste. Ovo ukazuje da nijedno djelo nije iscrpilo sve hadise, makar i jednog stepena autentičnosti. Misbahuz-zudžadža fi zevaid Ibn Madža Ebul-Abbasa Ahmeda ibn Muhammeda el-Busirija (u. 840/1436). Sadrži hadise Ibn Madžeovog Sunena koji se ne nalaze u pet ostalih temeljnih hadiskih djela.

Zevaidi Ithafus-sadetil-meheretil-hijera bi zewaidil-mesanidil-'ašera također od El-Busirija. Tu su hadisi koji se nalaze u musnedima: Ebu Davuda et- Tajalisija, El-Humejdija, Musedded ibn Muserheda, Muhammeda ibn Jahja el-Adnija, Ishaka ibn Rahevejha, Ebu Bekra ibn Ebu Šejbe, Ahmeda ibn Meni'a el-Begavija, Abda ibn Humejda, El-Harisa ibn Muhammeda ibn Ebu Usame, Ebu Ja‘la el-Mevsilija, a kojih nema u djelima El-Kutubus-sitta. Medžme‘uz-zevaid ve menbe‘ul-feva'id Nuruddina Ebul- Hasana el-Hejsemija (u. 807./1404. g.) koji je sabrao hadise iz musneda Ahmeda ibn Hanbela, Ebu Ja'la el-Mevsilija i Ebu Bekra el-Bezzara te tri mu‘džema Et-Taberanija, a ti hadisi se ne nalaze u El-Kutubus-sitta. Ispustio je nizove prenosilaca, a nakon hadisa naveo je stupnjeve njihove vjerodostojnosti. Hadise je poredao po šerijatskopravnim temama.

Miftah kunuzis-sunna Muhammed Fuad Abdulbaki 1933. ili1934. godine u Kairu, nakon četverogodišnjeg rada, objavljuje Miftah kunuzis-sunna. To je prijevod hadiskog registra kojeg je pod naslovom: Handbook of Early Muhammadan Tradition u Leidenu 1927. godine objavio Arent Jan Wensinck (1882-1939), profesor hebrejskog i arapskog jezika na Univerzitetu u Leidenu, nakon desetogodišnjeg rada. Ovo je druga vrsta ključa za hadiske zbirke koji je ustrojen po tematskim poglavljima. Izvorno je urađen na engleskom jeziku, a onda ga je Muhammed Fuad Abdulbaki preveo na arapski jezik.

Miftah kunuzis-sunna U ovom djelu su, parcijalno po poglavljima koja su ustrojena abecedenim redom, zabilježeni hadisi iz 14 hadiskih zbirki: El-Kutubus-sitta, musneda Ahmeda ibn Hanbela, Ebu Davuda et-Tajalisija i Zijada ibn Alija, Malikova Muvettaa, Ed-Darimijeva Sunena, Ibn Hišamove Sire, El-Vakidijeva djela El- Megazi i Ibn Sa'dova djela Et-Tabekat. Djelo je napisano po poglavljima koja su ustrojena abecednim redom, a u okviru tih poglavlja zabilježeni su dijelovi hadisa iz 14 spomenutih zbirki. Pored svakog hadisa kraticama su navedene zbirke i poglavlja u kojima se on nalazi.

Miftah kunuzis-sunna Ibn Hišam u Siri هش Ebu Davud et- Tajalisi ط Ed- Darimi مي Et-Tirmizi تر El- Buhari بخ El- Vakidi u El- Megazi قد Zejd ibn Ali (Zejnul- abidin) ز Malik ما En- Nesai نس Muslim مس Ibn Sa'd عد Ahmed ibn Hanbel حم Ibn Madža مج Ebu Davud بد م م م قا ق ص ج ح ب ك التكرار قابل الصفحة بما قبلها قسم صفحة جزء حديث باب كتاب 

Miftah kunuzis-sunna Informacije koje nam ukazuju na izvore hadisa označavaju sljedeće: U El-Buharijevom Sahihu, sunenima Ebu Davuda, Et-Tirmizija, En- Nesaija, Ibn Madže i Ed-Darimija, nakon oznake ك za kitab (glavu, knjigu) navodi se njegov redni broj, a onda se spominje broj baba (poglavlja). Nakon navođenja broja knjige, navodi se broj hadisa u Muslimovom Sahihu, Malikovom Muvettau i musnedima Zejda ibn Alija i Ebu Davuda et-Tajalisija. U Muslimovom Sahihu numeriran je samo prvi hadis koji je naveden integralno, a ostali hadisi koji se navode samo kao ojačanje prvog su u numeriranju ispušteni. Također, u Malikovom Muvettau numerirani su samo hadisi, a riječi i mišljenja ashaba i tabiina su ispuštena. Spominje se broj strane u Musnedu Ahmeda ibn Hanbela, Tabekatu Ibn Sa'da, Siri Ibn Hišama, Megaziju El-Vakidija, nakon spominjanja toma knjige ili njezinog dijela.

Literatura Abdulmehdi ibn Abdulkadir ibn Abdulhadi, Muhadarat fit-tahridž, Džami'atul-Ezher,1987. Beka'i (El-) 'Ali Najif, Tahridžul-hadisiš-šerif, Darul- bešair el-islami, Bejrut, 1921. Karalić Mahmut, Hadis i hadiske znanosti, El- Kelimeh, Novi Pazar, 2010. Tahhan (Et-) Mahmud, Usulut-tahridž ve dirasetil- esanid, Darul-Kur'anil-kerim, Bejrut,1981.