2. ikasgaia Lan zuzenbidearen Iturri arautzaileak

Presentación del tema: "2. ikasgaia Lan zuzenbidearen Iturri arautzaileak"— Transcripción de la presentación:

1 2. ikasgaia Lan zuzenbidearen Iturri arautzaileak
0.- Aurkezpena : Zuzenbidearen iturrien kontzeptua eta zerrenda. 1.1.- Lana eta konstituzioa eko konstituzioa; Konstituzioaren eredua lan arloa Konstituzioaren eskubideak eta beraien garantiak 2. NAZIOARTEKO ITURRIAK 2.1. NAZIOARTEKO ARAUAK ETA BARNEKO ZUZENBIDEA 2.2. LANAREN NAZIOARTEKO ERAKUNDEA (LANE) (OIT) 2.2.1 LANE-ren egitura 2.2.2 Hitzarmenak, Gomendioak eta Erabakiak 3. EUROPAKO BATASUNA 2.3.1 Europako Batasunaren zuzenbidea 3.2. Europako Politika Soziala 4- legea 5. Erregelamendua 6. Erkidego Autonomoen eskuduntza lan arloan 7.Hitzarmen kolektiboak 8. Ohitura 9. Jurisprudentzia 10Zuzenbide printzipio orokorrak

2 Lan zuzenbidearen berezitasuna Iturrietan;
1. Iturri bereziak izatea (hitzarmen kolektiboa); beste batzuetan iturri orokorrak era berezi batez agertzen da (Lan ohitura) 2. Zuzenbide iturriak aplikatzeko irizpide bereziak; adib. Arau mesedegarriaren printzipioa (langilearentzat) Iturria. Kontzeptua (orok.) “Zerbait sortzen den lekua edo zeretik, zerbaiten sorburua” ZUZENBIDEAN  ARAUAK JAOIARAZTEN DITUEN SORBURUA Zuzenbide iturriak bi zentzuak; 1. Z. I. Sortzaileak (berezko zentzuan)= arautzeko ahalmena duten gizarte botereak 2. Z.I, formalak (ez berezko zentzuan)= indar arautzaileen adierazteko bideak (arau motak) Iturri teoria  arauen tipologia ikuspuntu formaletik (baita ere botere arautzaileena)/ botere bakoitzari arau -forma bana dagokio (printzipioz

3 -botere konstituegilea Gizarte -garapen historikoan
Zuzenbide iturri sortzaileak Zuzenbide iturri formalak -botere konstituegilea Gizarte garapen historikoan -Kultura komunitatea (baloreak, irizpideak,.. Konstituzioa Ohitura Zuzenbide printzipio orokorrak botere legegilea (Parlamentua eta senatua; Gorteak) Estatua gobernua/administrazioa Legeak Erregelamenduak (E.D Legea eta E.D.lege egilea edo legegintzakoa) = lege indarreko erregelamenduak Nazioarteko komunitatea Europako batasuna Nazioarteko tratatuak eta hitzarmenak Erregelamenduak eta zuzentarauak Langileen ordezkariak/enpresaria(k) Hitzarmen kolektiboa (Erkidego autonomoak) Epaigintza (Jurisprudentzia Lan arloan arauak egin ahal dituzten neurrian Epaiak =/= arauak Zeharkako iturria (osagarria)

4 Kelsen-en Piramidea. Arauak hierarkiaz sailkatuta
Konsti. Nazioarteko Arauak Legeak Erregelamenduak Hitzarmen kolektiboak Ohitura Zuzenbide printzipio orokorrak Oharra; Hierarkia zuzenbidean printzipio eratzaile bat da, baina badira beste batzuk (eskuduntza, berezitasuna, ondorengotasuna,…) Horiek aplikatuz eskema desberdina da

5 Konstituzioa Konst = Forma aldetik (legea) baina
Konst. = beste iturrien iturburua Kontzeptua = Gizartea politiko eta juridikoki eratzen duen arau multzoa. Lehen = konst.aren bidez ZUZENBIDE ESTATUA BERMATZEN ZEN ORAIN ZUZENBIDE ESTATU SOZIALA gauzatu nahi da 1978.eko Konstituzioaren lan aroloko eredua >> Ohar orokorrak 1. Konst.aren diseinua lan arloan lan harremanen kontzeptu dialektikotik abiatzen da: Gatazka onartzen eta beharrezkotzat jotzen da Interes kontrajarrien ondorioa Interes kontrajarrien ordezkatzeko eta defendatzeko => subjektu kolektiboak (sindikatuak, eta enpresari elkarteak) Gatazkarako presio bideak onartzea 2.- Autonomia kolektiboa  botere autonomoa interes kontrajarriak konpotzeko Autonomia  heteronomia 3. Estatuaren parte hartzea ASEGURATZA SUSTATZAILEAN kokatzen da. *Minimoak ezarriz helburu bereziak lortzeko => adib. Sexu berdintasunean, soldatan, eta abarretan)

6 Oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak
1978eko konstituzioan eskubide subjektiboak arautzerakoan 3 eskubide talde bereizten dira; Oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak Hiritarren eskubide eta askatasunak Politika sozio-ekonomikoaren printzipio gidatzaileak Klasifikazioa ez da egiten eskubide garrantzien arabera, babesteko mailaren arabera baizik. Adib. Presoen lan egiteko eskubidea 25 art. oinarrizko eskubidea Beste guztion lan egiteko eskubidea 35 art.  hiritarren eskubidea Batzuk bereziki lanekoak dira (greba, sindikatzekoa) baina besteak lan harremanetan aplikagarriak dira

7 2.Nazioarteko lan araua Zuzenbidea
Barne-zuzenbidea =/= Nazioarteko zuzenbidea Barne-zuzenbidea => dena estatu baten lurraldean bukatzen denean Nazioarteko Z. => dena estatu baten lurraldean bukatzen ez denean Estatuen arteko zuzenbidea Zuzenbidea Pribatua  Gizabanakoen harremanei buruz Publikoa => estatuaren portaeraz edo /eta hiritarren eta estatuaren arteko erlazioei buruz Pribatua  zuzenbidearen aplikazioa nazioarteko Kontratuetan. Zein legislazioa aplikagarria den? Publikoa  Nazioarteko araugintza Araua estatuen arteko akordiotik / alde biko hitzarmenak Nazioarteko erakundetik etortzen denean Nazioarteko Z. OIT/Lanaren nazioarteko erakundea Europako Batasuna Nazio Batuen Erakundea (ONU)

8 LNEren Hitzarmenak Ezaugarriak
Bi gauza batera, errealitate bikoitza LANEren araua, erakunde honen barruan harturiko akordioa Nazioarteko tratatua, estatuen arteko hitzarmena Helburua  ez hitzarmen zuzenki aplikatzea estatuetan Bai => estatuak hitzarmenaren helburuak gauzatzeko bide aproposak har ditzala (Estatuak bideak libreki hautatzen ditu) Ezaugarriak Errealitate askotariko moldatutako arauak Gutxienezko legeria (Izendatzaile komunetako txikiena Garatzeko legislazioa Estatuaren subiranotasunaren gainean ez dago Prozedura  Eszbaida bakuna/ eztabaida bikoitza *LANEren hitzarmena izateko  2/3 Onartua izan Hitzaldian + 2 estatuek berretsi Eragin juridikoa  estatu betan barruan eragin juridikoa izateko  berrestea Eragin zuzena ez izateko arrazoiak; Estatuaren subiranotasuna Egoera ez homogeneoa Obligatzeko adostasuna adierazten duen ekintza

9 Eragin juridikoa Espainian
Nazioarteko tratuak ez dira berez aplikagarriak Espanian  beronartuak (berretsiak) izan behar dira Konst.an => Nazioarteko tratatuak aipatzen dira, besterik gabe Konst.eko 96 art  “ Nazioarteko tratatuak, balioz egindakoak, Espainian ofizialki argitaratuez gero barne- ordenamenduaren parte izango dira” Berretsi eta argitaratuez gero  hitzarmenaren testua espaniar zuzenbidea bihurtzen da // BOE => “iura novit curia” MAILA JURIDIKOA (HIERARKIA) Konst.eko art.a  nazioarteko tratatuak konstituzioarekin ados egin behar Konst. eko 96 nazioarteko tratatuak aldatzeko eta derogatzeko, tratatuak berak esaten duenaren arabera, edo nazioarteko zuzenbidearen printzipioen bidez egin behar Ondorioz = Konstituzioarekin bat etorriz eta legearen gainean …. Gomendioak (Artamendua) LANEren gomendioa, aholkua; beharrezkotasun juridikorik eza

10 3.EUROPAKO BATASUNA Elkarteen Zuzenbidearen iturri erregulatzaileak.
Europako Batasuna = Nazioz gandiko Zuzenbidea Elkarteen Zuzenbidearen iturri erregulatzaileak. a.- Zuzenbide sortzailea (sorrerako Z. edo jatorrizko z.) Itun eraikitzaileak eta Itun aldarazleak. Pariseko Itunaren bitartez (CECA ) Europako Energia Atomikoaren Elkartea. Erromako Ituna (1957). Europa Ekonomi Elkartea (EEE) Erromako Ituna (1957). …. b. Zuzenbide eratorria. Europako Batasunaren Instituzioek egindako arauak (zuzenbide instituzionala) E.B arauak sortzeko sistema instituzionalizatua, barneko zuzenbidetik kanpo eta honen gainean jartzen dena. bi multzo. 1 E.B.ak kanpoko estatuekin egin ahal dituzten nazioarteko tratatuak 2, barne arauak 5 motakoak direnak; Erregelamendua, zuzentzailea, erabakia, artamendua eta diktamena Horrez gain, Europako mailako Hitzarmen Kolektiboak: Lanbide gaitasuna eta kualifikazioari buruzko Hitzarmena ( ) Telelanari buruzko Hitzarmena ( ) Lan arloko estresari buruzko Hitzarmena ( ) Laneko jazarpena eta biolentziari buruzko Hitzarmena ( ) c.- Zuzenbide osatzailea. aurreko biak osatzeko : Europako Batasunaren Justiziako auzitegiaren Epaiak, Elkarteen Zuzenbide Printzipio Orokorrak, E.B. ohitura eta, azkenik, nazioarteko zuzenbidearen printzipioak. “acquis communautaire” Erkidegoko Altxorra Derecho supranacional (cesión del ejercicio de la soberanía en determinados temas)

11 Europako Zuenbidearen arau motak
JASOTZAILEA ERAGINKORTASUNA APLIKAZIOA Erregelamendua Guztiak Osoa Berehala Zuzentzailea (Zuzentaraua edo Direktiba) Estatu kideak (Estatu kideak edo/eta partikularra Helburuetan Bidezkoa Erabakia Estatu kideak (edo hiritar zehatzak) Artamendua Estatu kideak Irizpenak

12 Europako Erkidegoen Politika soziala
1. langileen zirkulazio askea 2. Gizarte asegurantza 3. politika soziala /(zentzu hertsian) 4. Fondoak Arauak; E.B Tratatuaren 49 tik 51 art.raino; Kontseiluaren 1612/68 Erregelamendua eta 2004/38/CE Direcktiba Esanahia; estatu kideen langileentzat enpleguetan, ordainketan eta beste lan baldintzetan nazionalitate dela kausa diskriminazio eza Baldintzak; 1. E.Ben nazionalentzako eskubidea 2. Besterentzako langile alokatua izatea 3. Lanagatik lekuz aldatzea izatea Ondorioak, a, sartzeko eta bizitzeko eskubidea beste Estatu kide batean b. Baldintza berdinetan enplegura heltzeko eskubidea c. Lan baldintzetan tratu berdina izateko eskubidea Salbuespenak; 1. Administrazio Publikoko Enpleguak 2. seguritate eta osasun publikoagatik Beste bi hasierako itaunetan 69 art.an agertzen da. Salbuespenak: enplegu publikoa salbuesten da baldin eta agintaritza publikoa islatzen badu.

13 Europako Erkidegoen Politika soziala (II)
Gizarte ASEGURANTZA (EBKO 51 ART.a) Koordinazio sistema; Sistema partziala  3 printzipioak; 1. Lan egiten den estatuaren legislazioa aplikagarri izatea 2. Prestazioen kalkulurako kotizazioak eta lan egiteko periodoak pilatu ahal izatea 3. Prestazioen ordainketaren zilegitasuna, nahiz eta beste estatu batean egon. 3. politika soziala 1. Lan legislazioa bat etorraraztea (lan baldintzetako sistemak bateratasuna). Tresnak, lankidetza bultzatzea Legislazioak bat etorraraztea (20 inguru zuzentarauak) Alderdi sozialen elkarrizketak sustatzea Europa mailan. 2. Ekintzarako egitarauak sektore desbabestuagoetan (elbarrituak, gazte langabeak, emakumeak,…) lan merkatuan sarrearazteko prozedurak. KES (Komite ekonomiko sozialak) bere iritzia eman behar duen edozein erabaki hartu baino lehen gai hauetaz. 4. FONDOAK (lagungarriak izatea eta lankidetzan aritzea) Fondoak = helburu zehatz batuk lortzeko finatza-bideak (FEDER, FEOGA, FSE) Direktibaren bidez jorratutako gaiak: Sexu dela kausa diskirminazio-eza Kaleratze kolektiboa Enpresariaren kaudimengabezia Langileen osasuna eta seguritatea (kontuz!, batzuetan aipatzen dena ez da helburu bakarra; kostu altuak besteei ere pasaraztea. 5 helburuak. 1. azpigaratutako lurraldeak garatzen laguntzea. 2. gainbeherako Industrialdeak birmoldatzea. 3. Luzaroko langabetuak kontrataraztea. 4 Gazteak lan merkatuan sararaztea 5. Nekazaritzako gunetan, birmoldaketak gauzaraztea eta azpigaratutako lurraldea gararaztea

14 Legea Legearen bi zentzu; Zentzu zabalean  estatuaren edozein arau juridikoa (idatzia) Zentzu hertsian => konstituzioaren arabera organo lege-egileak emandako arauak 5 ezaugarri ; orokortasuna, arrazionaltasuna, beharrezkotasuna, egonkortasuna eta zabalkundea (publizitatea) Erkidego autonomoak bere gaietan (legeak eman ahal dituzte Lege motak ; Prozeduraren arabera Lege organikoa; garrantzi bereziko gaiak erregulatzen duena; Egiteko prozedura berezia/ adib. Askatasun sindikalari buruzko Lege organikoa Lege arrunta; beste guztiak Prozedura desberdina bada balio juridiko bera dute Eraginkortasuanren arabera  Lege zuzenki eraginkorrak Lege delegatzaileak Oinarrien legea Testu bat egitea baimentzen duen legea Lege indarreko beste arauak;A, Legegintzako errege dekretua Lege delegatzaileen ordaina B. Errege- dekretu legea (kasu aparta eta premiazko beharra dagonean)

15 Erregelamenduak Erregelamenduen Motak
Def.  Botere Beterazleak (gobernuak) emaniko xedapen orokorrak eta ez egintza administratibo zehatzak. Konstituzioaren 97 art.ak ; «Gobernuak betearazteko funtzioa eta erregelamendu emateko ahalmena erabiltzen du konstituzioa eta legeen arabera.” Balio juridikoa (hierarkiaz); legeen menpean Erregelamenduen Motak 1.- Organo earen arabera; Errege Dekretua (Gobernuak ematen badu), Ministro-Agindua (Ministro batek emandakoa). Erkidego Autonomoetako organo beterazleak emandako arauak; Dekretuak eta agintzak. 2.- Legearekiko harremanen arabera. a.- Betearaztekoak, lege garatzekoak. Langileen Estatutuan 3.2. art.an+ honako hau esaten da Erregelamendu xedapenek gorengo mailako arauek ezartzen dituzten manuak garatuko dituzte, baina ezin dute ezarri garatzeko legeek ezarritako lan baldintza desberdinik. erregelamenduek ezin dute legeek ezarritako egoera aldatu, ez txarrerako baina ere ez onerako b.- Autonomoak, independenteak. Ezin eman konstituzioaren lege gaietan. c.- Legearen kontrakoak, "contra legem".  ez dira legezkoak, ezdeusak (baligabeak)

16 Konst.ren 148. eta 149. art  Botere banaketa
Komunitate Autonomoen eskumen arautzaileak Lan Zuzenbide eta Gizarte Asegurantzako arloetan Konst.ren 148. eta 149. art  Botere banaketa art.an* lan legegintza estatuaren eskuduntza esklusiba Euskal Herriko Autonomi Estatutuaren 12.2 art.an* ordaina. Lan legislazioa betearaztea Euskal Autonomi Erkidegoa dagokio behar diren erakundeak eta zerbitzuak horretarako eratzeko ahalmena ere badagokio (Estatutuaren 20.4 artikuluan).Adib., 9/1981 Eusko Legebiltzarreko Legea, Lan Harreman Kontseilua sortzekoa. EA betearazteko eskuduntza beregain hartuez gero Estatuak ezin du arautu Konst.aren art.an* Gizarte Asegurantzaren oinarrizko legegintza eta bere erregimen* ekonomikoa estatuarentzat gai esklusiboa EHAEren 18.2 art.an* lege garapena eta legeak betearaztea* eta artikulu horren b lerro multzoan* erregimen* ekonomiko kudeatzea ukitzeko zonaldeak  kooperatibari buruzkoa (eta lan prozedura)  Laguntza Sozial ( eta Gizarte aseguntza) Erkidego autonomoentzat Gai posibleak/ Gero, Estatutuen bidez gauzatu eta gauzatu behar dira nahi eta ez estatuarentzakoak, estatuaren konpetentzia berezkoak Legegintza zentzu zabalean ulertu izan da; erregelamenduak egitea barne izanik. Aldiz, lanari buruzko erreferentzia zentzu hertsian interpretatu da, soldatapekoari dagokiona 195/1996 AKE (13/1996 Legea ez kontituzionaltzat jo zuen,Euskadiren beterazteko eskuduntzak urratu zituelako

17 Hitzarmen kolektiboak
Def.  Enplegu- eak (edo enplegu- e multzo bat edo baita ere hauen elkartea) eta langileen odezkarien artean egindako akordio idatzia eta arautzailea da lan eta enplegu baldintzaei buruz. Lan Zuzenbidearen iturri berezkoena (beste adarretan ez dagoena) Ezaugarriak 1. langile eta ugazaben arteko kontratua  borondate adosatsunaren bidez sortu izatea. 2. Kontratu kolektiboa  autonomia kolektiboaren ondorioa 3. Lan mundukoa 4. lan eta enplegu baldintzak erregulatzeko 5. Eraginkortasun arutzailea (arau izatea) (Espainian, beste estatu batzuetan ez) “lege arima eta kontratu gorputza dituen hibridoa da hitzarmen kolektiboa” (Carneluti) => arau negoziatua edo akordio arautzailea Denbora amaitu ondoren eraginari buruz lege-aldaketak

18 Hitzarmen kolektiboak
Def.  Enplegu- eak (edo enplegu- e multzo bat edo baita ere hauen elkartea) eta langileen odezkarien artean egindako akordio idatzia eta arautzailea da lan eta enplegu baldintzaei buruz. Lan Zuzenbidearen iturri berezkoena (beste adarretan ez dagoena) Ezaugarriak 1. langile eta ugazaben arteko kontratua  borondate adosatsunaren bidez sortu izatea. 2. Kontratu kolektiboa  autonomia kolektiboaren ondorioa 3. Lan mundukoa 4. lan eta enplegu baldintzak erregulatzeko 5. Eraginkortasun arutzailea (arau izatea) (Espainian, beste estatu batzuetan ez) “lege arima eta kontratu gorputza dituen hibridoa da hitzarmen kolektiboa” (Carneluti) => arau negoziatua edo akordio arautzailea

19 Arau izaeta eta eraginkortasun
Motak 1. eremuen arabera; banda edo franja, enpresa, herrialde, erkidego autonomoa, estatukoak 2012.eko Lan erreformaz Enpresakoa badute lehentasuna zenbait gaietan 2. esparru-hitzarmena (hitzarmen markoa) ordezkaritza handieneko elkarteak egindakoa  negoziozio kolektiboaren egiturak eta beste h.k.entzat mugak ezartzeko 3. Estatutu araberakoak eta estatutuz kanpokoak;  Langile Estatutuaren betekizunak betetzearen arabera Arau izaeta eta eraginkortasun Pertsonala osoa Closs shop debkaturik dago. legezkoak; Ez arauak / izaera berezia  kontratu kolektiboak 3. Eraginkortasun pertsonala  mugatua

20  ohizko jokaera + gizarte onarpena edo consensus
OHITURA Def. egoera berdinetan behin eta berriz errepikatutako ekintza beharrezkotasun zentzuaz = ohitura  ohizko jokaera + gizarte onarpena edo consensus KZ  1.3 art.an  ohitura aplikagarria da 3 baldintza; Lege (arau) ezean Morala edo orden publiko kontra ez badoa Frogatzen denean (Iura novit curia  ohiturarentzat ez du balio) Lan zuzenbidean; LEren 3.1.d.  Lan ohitura  toki eta lanbidetakoa izan behar / ezin beste lanbide edo tokira hedatu. ( bi ezaugarri hauek ez dira Z Zibelean eskazten) LEren 3.4. artan  usadio eta ohiturak soilik beste araurik edo kontraturik ez dagoenenan OHITURA = IUS DISPOSITIBUN (bere kontra pakta daiteke) Motak  berezkoak (edo arruntak)  igorritakoak (lege edo beste arau batek ohiturara igortzea  LEren 29 art. Non eta noiz soldat ordaintzeko / Jurisprudentzia  Edozein arauak eskaintzen duen aukera interpretatzaileetatik epaileek, behin eta berriz, aukeratzen dutena berdintsua baldin bada irizpide bateratu horren ondorioz  Doktrina juridikoa = legezko doktrina Bi aukera  1)Common Law (Zuzenbide komuna) Jurisprudentziari Zuzenbide berberarekin nolabaiteko parekotasun edo identifikazioa (Bretaina Handia, Estatu Batuak eta Commonwealth-ohiaren estatukideak). 2) Beste estatuetan  Jurisprudentzia ez dute erabateko Zuzenbide-iturria kontsideratzen. Espainiako Kode Zibilaren 1.6 art.an: "Jurisprudentziak ordenamendu juridikoa osatuko du, Auzitegi Gorenak legea, ohitura eta Zuzenbidearen printzipio orokorrak interpretatuz eta aplikatuz, errepikatzen duen doktrinaren bitartez". zentzu hertsian  Auzitegi Goreneko Areto guztiek ematen dituzten epaiketen bitartez sortzen dela soilik jurisprudentzia /alega daitezke judizio batean/ Legezko doktrina = jurisprudentzia =/= arauak  arauen ulerpenak baizik  alda daitezke Baita ere  Konstituzio auzitegiak ematen dituen epaiak = arautzat edo eragin arau egatik Beste epaitegi eta epaileek emandako iritziak ez dira jurisprudentzia, baina kontuan hartu behar da ( aurrekinak) LZ  gatazka kolektiboak  epai kolektiboak = gauza epaitua banako epaiketarako Iura novit curia esapideak auzitegiak zuzenbidea jakin behar du beraz ez dago frogatzeko beharrik.

21 Zuzenbide printzipio orokorrak
K.Z. 1.4 art  lege eta ohitura ezean zuzenbide printzipio orokorrak aplikatuko dira ZPOak => 2 zentzu  beste araurik ez dagoenean  iturri osatzailea eta laguntzailea (ordezko araurik)  ordenamendu juridiko osoaren moldatzailea eta argigarriak ZPO  1, ordenamendu gainetik dagoen errealitatearen islada 2. Estatuak ezarritako arauen irizpideak,  arauen nukleo ideologikoa = Zuzenbide Positibo ildo nagusiak Judizioan alegatzeko (errekurtsoak sartzeko ere) Lege- testu edo epai batean egon behar. ZPO (Oro har ) adid. (eraitzailenak)  Eskuduntza Modernotasuna Hierarkia Berezitasuna Langilearentzat jite babeslea (pro operario / fabor laboratoris auto-babes kolektiboa (bai autonomia kolektiboa, bai auto-babes kolektiboa zentzu hertsian) Lan Zuzenbidean 