تبذير در اقتصاد اخلاق و توسعة پايدار (با تاكيد بر پديده جهاني گرسنگي)   بیژن بیدآباد

Presentación del tema: "تبذير در اقتصاد اخلاق و توسعة پايدار (با تاكيد بر پديده جهاني گرسنگي)   بیژن بیدآباد"— Transcripción de la presentación:

1

2 http://www.bidabad.com/ bidabad@yahoo.com
تبذير در اقتصاد اخلاق و توسعة پايدار (با تاكيد بر پديده جهاني گرسنگي)   بیژن بیدآباد

3 تبذير و توسعه پايدار بسیاری از مباحث اقتصادی-اجتماعی که بشر امروز سرفصل سیاستهای راهبردی خود قرار داده از هزاران سال پیش مطرح بوده و حکماء الهی این آموزه‌ها را در لابلاي قواعد تشریعی و توضیحی و توصیه‌ای خود فرموده‌اند. از این مباحث مبحث توسعه پایدار است که از مسائل مطروحه بشر در مجامع بین‌المللی از اواخر قرن گذشته مي‌باشد.

4 اسراف و تبذير و پايداري اسراف: «از حد اعتدال خارج شدن» در فزونی تا نقصان. تبذیر: زیاده روی در مصرف. پراکنده کردن همراه با فاسد و ضايع كردن استفاده مبذّرانه (مصرف بیش از حد) بشر از زمین سبب نابودی زمین می‌گردد و لاجرم ساکنان آن نیز در معرض تلف شدن قرار می‌گیرند. نظریات توسعه پایدار در اواخر قرن گذشته مطرح شد. نهضتهایی زير در دهه‌های اخیر نیز در این راستا بوده‌اند: «ضد مصرف» Anticonsumption «اقتصاد اکولوژیک» Ecological economics «اقتصاد سبز» Green economics «فریگانیسم» Freeganism

5 توسعه پايدار توسعه پايدار الگويي است براي استفاده و مصرف منابع جهت: حصول نيازهاي بشر و همزمان حفظ محيط طبيعي به گونه‌اي كه نيازهاي بشر نه تنها در زمان حاضر قابل احصاء باشند بلكه در آينده نامتنهي نيز بتوان آنها را تأمين نمود. يعني به گونه‌اي نيازهاي بشر حاضر تأمين شود كه نسل‌هاي بعد دچار مضيقه نشوند.

6 مصرف پايدار و توليد پايدار
توليد پايدار: فعاليتهاي اقتصادي، دولت، جوامع و خانوارها را دربر مي‌گيرد تا كيفيت‌هاي محيطي را در توليد كارا و بكارگيري منابع طبيعي، حداقل سازي ضايعات، و بهينه سازي محصولات و خدمات مد نظر قرار دهند. توليد پايدار بر بهبود عملكرد محيط زيستي بخشهاي اصلي اقتصاد نظير كشاورزي، انرژي، صنعت، توريسم و حمل و نقل تاكيد دارد. مصرف پايدار بر چگونگي اينكه كالاها و خدمات بايد احتياجات اصلي بشر را پاسخگو باشند و كيفيت زندگي را بهبود دهند. خوراك و بهداشت، سرپناه، پوشاك، استراحت و تلاش به گونه‌اي تحويل شوند كه بار بر ظرفيت حمل زمين را كاهش دهند.

7 توسعه پايدار سازمان ملل
كشاورزي جوي تنوع زيستي بيوتكنولوژي ظرفيت سازي تحولات اقليمي الگوهاي توليد و مصرف صحرازدايي و خشكسالي كاهش و مديريت بلايا آموزش و آگاهي انرژي ماليه جنگلداري آب پاك بهداشت نزاع انساني نماگرها صنعت اطلاعات تصميم گيري و مشاركت تصميمات يكپارچه حقوق بين الملل همكاري بين المللي براي توانا سازي محيط زيست ترتيبات نهادي مديريت زمين گروههاي اصلي كوهها استراتژيهاي توسعه پايدار ملي درياها و اقيانوسها فقر فاضلاب علم سندروم مرگ و مير ناگهاني اطفال توريسم پايدار تكنولوژي مواد شيميايي سمي تجارت و محيط زيست حمل و نقل زباله‌هاي خطرناك زباله‌هاي راديواكتيو زباله‌هاي جامد آب

8 ظرفيت پذيرش Carrying Capacity
ظرفيت پذيرش يك اكوسيستم برابر با ميزان جمعيت قابل حمايت از يك ارگانيسم در چارچوب اكوسيستم مورد نظر از لحاظ مختلف نظير، غذا، مسكن،آب، نور خورشيد، هوا، و ساير نيازهاست. براي جمعيت انساني متغيرهاي ديگري نظير فاضلاب، بهداشت و غيره نيز به آن اضافه مي‌شود. وقتي چگالي جمعيت يك اكوسيستم افزايش مي‌يابد غالباً نرخ تولد كاهش و نرخ مرگ و مير ارگانيسم مربوطه افزايش مي‌يابد.

9 ظرفيت پذيرش Carrying Capacity
تفاوت اين دو نرخ «رشد طبيعي» نام دارد كه ظرفيت پذيرش بايد اين رشد طبيعي را براي جمعيت اكوسيستم مورد نظر حمايت كند. بالاتر از ظرفيت پذيرش، جمعيت اكوسيستم كاهش مي‌يابد و پايين‌تر از آن جمعيت افزايش مي‌يابد. اين پديده يك قاعده منظمي را براي تنظيم رشد ساكنين يك اكوسيستم ايجاد مي‌كند كه افزايش يك نوع نه تنها الزاماً جمعيت همان نوع را كاهش مي‌دهد بلكه تعادل در جمعيت ديگر انواع را نيز تغيير دهد.

10 معادله لوتكا-ولترا I = P . A . T
در شرايطي كه تمام متغيرها ثابت باشند: تعداد نفوس (P) و عامل تكنولوژي (T) تغيير نكنند، افزايش اثر مصرف سرانه (A) به صورت متناسب اثرات وارده بر محيط زيست ناشي از مصرف (I) را زياد مي‌كند.

11 اقتصاد اخلاق اقتصاد اخلاق نامي نو از مباحث ارزشي قديمي در اقتصاد است كه با توجه به رعايت اصول اخلاقي به تحليل پديده‌هاي اقتصاد و رفتار اقتصادي مي‌پردازد. روش بررسي: منافع فرد و جامعه با ملاحظات مادّيات و معنويات هردو مدّ نظر قرار گيرد. از نگاه رايج به مسائل اقتصادي جامعتر است و ضمن قبول قوانين علمي اقتصاد سعي بر يافتن رفاه مادّي و معنوي انسان در دامنه‌اي وسيعتر از مادّيات صرف دارد.

12 قرآن وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‏ حَقَّهُ وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِيراً. إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كانُوا إِخْوانَ الشَّياطِينِ وَ كانَ الشَّيْطانُ لِرَبِّهِ كَفُورا حقّ خويشاوند و مسكين و راه‌مانده را اداكن و هيچ تبذير مكن. اسراف‌كاران با شياطين برادرند و شيطان نسبت به پروردگارش ناسپاس بود.

13 قرآن يٰا بَني آدَمَ خُذُوا زينَتَكُم عِنْدَ كُلِّ مَسجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لاٰتُسْرِفُوا اِنَّهُ لاٰ يُحِبُّ الْمُسْرِفينَ اي فرزندان آدم زينتهاي خود را در هر مسجدي برگيريد و بخورید و بیاشامید و اسراف مکنید که خداوند اسرافکاران را دوست نمی­دارد

14 اخبار عن عبدالله بن عمر: «مَرَّ رَسُولُ‌الله صلي‌الله عليه و‌اله بِسَعد وَ هُوَ يَتوضّأُ، فقال: لاتَسرف يا سَعدُ! قال: اَفي الوُضُوء سَرَف؟ قال: نِعم وَان كُنتَ عَلي نَهرِ جار» از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم وارد شده: آيا در وضو اسراف هست؟ فرمود: بلي، در وضو اسراف هست اگر چه بر سر نهر جاري باشي.

15 تبذیر و توسعة پايدار تبذیر در واژه‌های متداول اقتصادي امروزی به «اضافه مصرف» و در اصطلاح عاميانه «ريخت و پاش» از بُعد تطبیقی در بین کشورها قابل اهمیت است. اضافه مصرف به نوعی در شرایط جهانی مفهوم اجحاف حقوق دیگران تلقی شود. برای مثال اضافه مصرف انرژی در آمریکا منجر به گرم شدن زمین گشته و این موضوع خسارتهای متنوعی را به سایر ساکنین کره زمین وارد می‌آورد.

16 گزارش «وضعیت جهان» در سال 2006:
آمریکا کمتر از 5% جمعیت جهان را دارد ولی 25% گاز CO2 را توليد و 25% منابع جهان را مصرف می‌کند. آمریکا علیرغم داشتن 3% از ذخایر شناخته شده نفت 26% از انرژی جهان را مصرف مي‌نماید. آمریکا 30% ضایعات و زباله دنیا را تولید می‌نماید و میزان اثر وارده توسط آمریکا بر محیط زیست بیش از 250 برابر ساکنین صحرای آفریقاست. اگر چین و هند به میزان سرانه آمریکا يا ژاپن در سال 2030 برسند کل سیاره زمین را برای تأمین نیازهای خود لازم خواهند داشت.

17 تبذير و توليد پايدار اكولوژي صنعتي
توليد پايدار در مبحث اكولوژي صنعتي مطرح است كه چگونه انسانها منابع طبيعي را در فرآيند توليد كالا و خدمات استفاده مي‌نمايند. در سيستم‌هاي خطي منابع و سرمايه نهايتاً به زباله ختم مي‌شوند. ولي در سيستمهاي حلقوي زباله مجدداً بعنوان عامل توليد وارد فرآيند توليد مي‌شود. اكولوژي صنعتي، سيستمهاي صنعتي را بعنوان اجزاء يك اكوسيستم در نظر مي‌گيرد. و زباله‌هاي يك صنعت منبع صنعت ديگر مي‌شود. اين فرآيند باعث مي‌شود مصرف مواد خام در توليد آلودگي و ضايعات در فرآيند توليد كمتر شود. اين ديدگاه از لحاظ بالابردن ظرفيت پذيرش زمين بسيار موثر است

18 تبذير و توليد پايدار توليد پاك‌تر
حداقل كردن ضايعات و گازها و به طور كلي خروجي‌هاي همراه توليد سعي بر حداكثر كردن محصول مي‌نمايد. مستندسازي مصرف مواد و انرژي و...، استفاده از سيستمهاي كنترل و مانيتورينگ و توليد نماگر، جايگزيني مواد خام و مواد اضافي، افزايش عمر مفيد مواد اضافي و مايعات فرآيندي، بهبود كنترل و اتوماسيون، استفاده مجدد از ضايعات و فناوري‌ها و فرآيندهاي كم ضايعه‌ساز، از جمله مباحث توليد پاك‌تر است

19 تبذير و حقوق بين‌الملل عمومي
از اين دیدگاه نه تنها می‌توان تبذیر را مذموم دانست بلکه می‌توان موضوع تبذیر را در حیطۀ تعریفي جرائم نيز وارد کرد. زیرا مبذر برای نفع خود زیست و منافع دیگران را دچار مخاطره می‌نماید لذا علی الوصول بايست وارد در حيطه تعریفي جرم قرار گيرد. مسلماً جرم يك قاعده ثابت با مفهوم لايتغيّر نيست و تا در حقوق جزاي وضعي تعريف نشود اطلاق حقوقي جرم را به خود نخواهد گرفت.

20 تبذير و حقوق اسلام «قاعدة حاجت عمومي»: نيازمندي همگاني ممكن است در حد اضطرار نباشد معذالك چون به صلاح مردم و نيكو است طبق ملاك تشريع عنوان قانوني پيدا مي‌كند. «قاعدة لاضرر»: يك قاعدة عقلي است. «سد ذرايع» و اتصال آن به استلزامات عقليه «مصالح مرسله» از بُعد اجتماعي همه در قالب قبح تبذير قابل تفسير و استنتاجند. هدف ما از طرح اين موضوع اين است كه بشر بايد تبذير را از بُعد فردي آن خارج و نگاهي اجتماعي و جهاني به آن داشته باشد تا عملكرد مبذّر به انحطاط زندگي افراد ديگر نيانجامد.

21 پديدة جهاني گرسنگي و اسراف در غذا
ضايعات و زباله‌ها ضايعات و زباله‌هاي محصولات اصلي و فرعي حيواني، ضايعات مخرب زيست، زباله‌هاي پزشكي، ضايعات انبوه (اثاث)، ضايعات تجاري، ضايعات و زباله‌هاي شيميايي، زباله‌هاي كلينيكي، فاضلاب و قهوه فاضلاب، ضايعات ساختماني و ساخت و ساز، ضايعات كنترل شده، ضايعات تركيبي يا كامپوزيت، زباله‌هاي خانگي، ضايعات الكتريكي و اتلاف انرژي، ضايعات مزارع، ضايعات و زباله‌هاي غذائي، ضايعات مواد غذايي، زباله‌هاي سبز، آب خاكستري، ضايعات تخريب، ضايعات و زباله‌هاي خطرناك، ضايعات و زباله‌هاي انساني شامل فضولات انساني، ضايعات و زباله‌هاي صنعتي شامل سرباره، انتشار خاكستر، لجن، ضايعات و زباله‌هاي بي‌اثر، ضايعات و زباله‌هاي آشپزخانه‌اي، ضايعات و زباله‌هاي آلي، ضايعات مايع، ضايعات دارويي، ضايعات مخلوط، ضايعات و زباله‌هاي جامد شهري، ضايعات و زباله‌هاي بسته‌بندي، ضايعات بعد مصرف، ضايعات و زباله‌هاي راديواكتيو و هسته‌اي شامل زباله‌هاي سطوح پايين و بالا و مخلوط و سوختهاي مصرفي هسته‌اي، زباله‌هاي قابل بازيافت، ضايعات خطرناك خرده، ضايعات كشتارگاهي، زباله‌هاي سمي، ضايعات غيرقابل كنترل، ضايعات و زباله‌هاي كارخانه‌هاي توليدي، ...

22 اهميت موضوع سالانه بطور متوسط ربع تا ثلث مواد غذايي بصورت ضايعات و زباله تلف مي‌شود بيش از يك ششم جمعيت زمين دچار سؤتغذيه و تقريباً يك سوم آنان همواره با گرسنگي روبرو هستند. تغذیه ضعیف در دوران جنینی و نوزادی علت یک سوم مرگ و میر کودکان در کشورهای در حال توسعه است. تعداد افراد گرسنه در جهان در سال ۲۰۰۹ به ۱۰۵ میلیون نفر رسیده و حدود يك میلیارد نفر دچار سوءتغذیه‌اند و تقریباً گرسنگی علت اساسی مرگ و میر سالانه 5 / 30 میلیون نفر از کودکان جهان است.

23 اطلاعیه مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد، اتحاد بین المللی علیه گرسنگی در خصوص غذا
در اين اطلاعيه از اتلاف مواد غذايي بعنوان يك پديده «جنایتکارانه» نام برده شده است، و از همه احاد بشر درخواست كرده تا میزان ضایعات غذا را به صفر تقليل دهند و بیشتر از آنچه نیاز دارند نخرند یا نپزند و با شیوه‌هاي سالم از غذا نگهداری نمايند تا از بین نرود، و قبل از دور ریختن هر غذا صبر و با خود فکر کنند، كه آیا می توان سوپي خوشمزه یا غذاهای دیگر از آنها درست نمود؟ اين بيانيه همچنين از مردم كشورها درخواست كرده تا دولتهايشان را ترغیب کنند که برای از بین بردن گرسنگی و سوءتغذیه قدم‌هاي مؤثر بردارند.

24

25

26 برخي آمارها 1 خانوارها در کشورهای در حال توسعه به طور میانگین 70 % درآمدشان را صرف غذا می‌کنند خانوارها در کشورهای صنعتی 18%-15% درآمدشان را به غذا اختصاص می‌دهند. تركيب گرسنگان جهان 70% را زنان و دختران تشكيل مي‌دهند. زنان روستایی به تنهایی نیمی از غذای جهان و 80%-60% غذا در اغلب کشورهای در حال توسعه را تولید می‌کنند.

27

28 برخي آمارها 2 كم خوني ناشي از كمبود آهن، حدود 70% از مادران غيرباردار در هند و بيش از 50% از زنان منطقه صحراي آفريقا را رنج مي‌دهد. كمبود ويتامين A نيز بر سيستم ايمني 40% از كودكان زير پنج سال كشورهاي در حال توسعه اثر گذاشته و بطور معمول سالانه به مرگ يك ميليون كودك در اين كشورها مي انجامد. كمبود ويتامين A و كم خوني ناشي از كمبود آهن و روي، احتمال مرگ زود هنگام كودكان و مادران، كاهش بهره هوشي كودكان و تنزل قابل توجه كيفيت زندگي، بهره وري و رشد اقتصادي را در كشورهاي در حال توسعه به شدت افزايش داده است.

29

30 برخي آمارها 3 در آمريكا ميزان خوراكي كه زباله مي‌شود برابر با 30% غذاي مصرفي آن كشور است و ميزان آن در سال 2008 ميلادي 2 / 48 ميليارد دلار برآورد شده است. اين زباله‌ها همگي ناشي از اسراف در استفاده مواد غذايي بيش از نياز مصرفي است كه مازاد آن بصورت زباله ناچاراً دور ريخته مي‌شود. براساس آمار منتشره 7 / 18% از مصرف انرژي جهان فقط صرف يخچالها براي حفظ مواد غذايي مي‌گردد

31

32 برنامه آژانس جهاني غذا سازمان ملل متحد اطلاعيه به مناسبت روز جهاني غذا
در سال جاري قرار بود آژانس به ۱۰۸ ميليون نفر در ۷۴ كشور جهان كمك‌هايي غذايي برساند، ولي به دليل كسري بودجه سهميه غذا برخي از كشورها را كاهش داده و برخي ديگر را به حالت تعليق درآورده است. در حال حاضر تنها 9 / 2 ميليارد دلار از بودجه 7 / 6 ميليارد دلاري اين آژانس در سال ۲۰۰۹ توسط كشورهاي اهداكننده تامين شده است.

33 يك تناسب ساده ميزان اسراف مواد غذايي فقط در آمريكا كه 2 / 48 ميليارد دلار در سال گذشته بوده است مي‌توان حدود 775 ميليون نفر از گرسنگان جهان را غذا داد. اگر به رقم فوق اسراف در مصرف مواد غذائي ساير كشورهاي صنعتي نظير اروپا و ژاپن و كشورهاي پردرآمد نفتي را بيافزائيم كاملاً واضح خواهد بود كه ميزان اتلاف و اسراف مواد غذايي در حد چند برابر غذايي است كه گرسنگان و افراد دچار سؤتغذيه محتاج به آن هستند.

34 Chicken a la Carte Director: Ferdinand Dimadura

35 نتيجه گيري اگر افراد بشر تربيت شويم كه از زباله نمودن و فاسد كردن و دور ريختن غذا خودداري نماييم و در عوض آن به مساكين اعطا شود بدون اينكه هيچ مطلوبيت مصرفي خود را از دست دهيم نه تنها گرسنگان زمين سير مي‌شوند بلكه باعث كاهش قيمت مواد غذايي و افزايش رفاه جامعه جهاني نيز خواهيم شد. تغذيه مناسب گرسنگان و افراد دچار سؤتغذيه باعث افزايش بهره‌وري آنها شده كه در مرحله بعد سبب افزايش توليد محصولات بيش از پيش گشته و سبب رفاه همة ساكنان سيارة زمين مي‌گردد.

36

37 http://www.bidabad.com/ bidabad@yahoo.com
با تشكر   بیژن بیدآباد