MUNDU HIRITARTUA 4. GAIA DBH 2.

Presentación del tema: "MUNDU HIRITARTUA 4. GAIA DBH 2."— Transcripción de la presentación:

1 MUNDU HIRITARTUA 4. GAIA DBH 2

2 ZER DA HIRIA? Iraganean: XX. Mendean:
Hirigune txikiak Azoka egiteko lekua Administrazio gunea XX. Mendean: Jende askoren bizileku bihurtu 1900 aldera planetako %14 bizileku Mendearen amaieran %40 Herrialde askotan %80 baino gehiago Hiritartze-tasa: lurralde bateko biztanle guztien eta hirietako biztanle kopuruaren arteko erlazioa da.

3 HIRIAREN KONTZEPTUA Irizpideak: Zenbakizko irizpideak:
Gutxieneko biztanleria aldatu herrialde batetik bestera Espainian Japonian Frantzian 2.000 Ekonomia Jarduera: sektoreak nagusi Landa eremuan 1. sektorea nagusi

4 HIRIEN FUNTZIOAK Bizitegi-funtzioa: Merkataritza-funtzioa:
Pertsona askoren bizileku Merkataritza-funtzioa: Antzinarotik azoken gune Gaur egun, nazioarteko transakzio gune Administrazio-funtzioa: Administrazio publikoen egoitzak, epaitegiak… Industria-funtzioa XIX. Mendeaz geroztik fabrikak hiriko paisaian Kultura-funtzioa Unibertsitateak, museoak, monumentu nagusiak, ikerkuntza-zentroak…

5 HIRIEN MORFOLOGIA Hirien planoak: hirien irudikapen grafikoak dira, eskalan eginak. Hiriko espazioa nola antolatzen den Forma: kaleen eta beste komunikazio-bide batzuen trazadurak… Morfologia: eraikinen forma, berdeguneen banaketa…

6 PLANO IRREGULARRA Kaleak eta eraikinak planifikaziorik gabe
Alde zaharretan gehien bat Harresiz inguratuta Erdi Aroan sortutako hiri kristauak

7

8 PLANO ORTOGONALA Argi antolatutako planoa
Grezia eta Erromako hirietan jatorria Antolatutako hiria: Kaleak paraleloak Kaleek angelu zuzenak osatzen dituzte gurutzatzean Etxeak multzoka elkartuta Gehienetan, kale diagonal bat zirkulazioa errazteko XIX. Mendean, zabalguneetan erabilia

9

10 PLANO ERRADIOZENTRIKOA
Kale guztiak erdiko puntu batetik abiatu (Plaza) Egitura erradiala osatuz Bide erradialetik hiriaren erdialdera bizkor iristeko Periferiarekin komunikazio zaila (erditik pasatu behar) Topografia konplexuetara egokitzeko

11

12 HIRIAREN BILAKAERA Industrializazioaren aurretik Hiririk zaharrenak
Ibai handien haranetan Egipto (Nilo) Mesopotamia (Tigris eta Eufrates) Hiri harresidunak: nekazarien, merkatarien eta eskulangileen bizileku

13 Greziako hiriak Planorik gabe hasieran
Plano hipodamikoa (ortogonala) V.mendean Bi gune ardatz Agora edo Plaza Akropolia edo Tenpluen kokalekua

14 Erromatarren garaikoak
Kanpamendu militarretan + Erromatarren hirietan Plano hipodamikoa (ortogonala) Lauki-sareko trazadura Bi kale nabarmendu: Cardoa (I-H) Decamusa (E-M) Bi kaleak foroan gurutzatzen ziren

15 Erdi Arokoak Trazadura irregularra Harresiz inguratuta
Lekurik garaienean Katedrala Gaztelua

16 Aro Modernoan Plano erradiozentrikoa
Handitasuna adierazten zuten eraikin ederrak Eraikinen inguruak diseinatu Etorbide handiak Plazak Lorategiak…

17 XIX. Mendeko hiriak Industrializazioa Europa osora hedatu
Eraikin berriak egin behar: Fabrikak Tren-geltokiak Biltegiak…

18 Nekazari-exodo handiak
Burgesia-auzoak Zabalguneetan Langile-auzoak sortu Fabriketatik hurbil Kalitate txarreko etxebizitza txikiz Hiria harresitik kanpo hazi Osasunerako kaltegarria Heriotza kopuru handia Ez zegoen estoldarik Langileak etxebizitza txiki-txikietan XIX. Mendean, arazoak konpontzeko: Azpiegiturak eraikitzen hasi XX. Mendean Hiriak etengabe handitu

19 GAUR EGUNGO HIRI-FENOMENOAK
Hiri asko aldatzen Inguruan hiri txikiak pilatu Megalopoli-area = Hiri-multzo jarraitua Konurbazioak = Metropoli-sareak batzean Amsterdam-Roterdam Megalopoliak = Konurbazioek 20 milioi biztanle baino gehiago dutenean

20 GAUR EGUNGO JOERAK Etorbide zabalak, ingurabideak, autobiak eta aparkalekuak Airearen kutsadura Kutsadura akustikoa Industria-eremuak lekuz aldatu Etxebizitzak, parkeak eraikin publikoak sortzeko

21 Hirigune berriak agertu
Finantza, merkataritza eta administrazio gune Hirien hazkundea Hiriaren inguruan hiritartzea Landa eremua hiritartzea Landa eremua inbaditu

22 Hiritartzea eta kontzentrazioa
Hiriaren inguruan hiritartzea Landa-eremua hiritartzea

23 HERRIALDE GARATUERAKO HIRIAK
Europako hiriak (Antzinaroan sortuak) Erdigune historikoa (alderik zaharrena) Katedralaren edo eraikin politikoen gune Merkataritza, turismoa eta aisia jarduerak Zabalguneak Erdigune historikoaren inguruan Gehienak XIX. Mendekoak Plano antolatua Gehienbat, aberatsen bizileku gisa sortu Gaur egun, merkataritza eta ekonomia jarduera gune Periferian Goi klaseen bizitegi-auzoak Behartsuen auzoak edo lotegi-hiriak Industrialdeak, merkataritza-guneak eta zerbitzuak Unibertsitateko fakultateak, ospitaleak…

24 LONDRES

25 PARIS

26 Ipar Amerikako hiriak XVIII-XIX. Mendeetan sortuak
Hiriaren inguruan errepide eta autobideen sare trinkoa Hiriaren erdigunea (CBO) Merkataritzaren eta negozioen gune Etxe-orratz garaiak Erdigunearen inguruan Bazter-auzoak / ghettoak Chinatown (NY) Periferian Bizitegi-auzoak Lorategidunak Banakako etxeak Hirigintza horizontala nagusi

27 BOSTON

28 NUEVA YORK

29 HIRUGARREN MUNDUKO HERRIALDEETAKO HIRIAK
Orain dela hamarkada gutxi sortuak Hazkunde azkarra Inolako ordenarik gabe Paisaia aldakorrak Erdigunea Eraikin ofizial modernoak Bankuak, bulegoak eta etxe-orratzak Txabola-auzoak Biztanleek eraikinda Zerbitzurik eta azpiegiturarik gabe Bizitegi-auzoak (aberatsenak) Hesiz inguratuta + zaindariak (latinoamerikan…)

30 LAGOS (NIGERIA)

31 HIRIEN PLANOAK: PARIS

32 HIRIEN PLANOAK: AMSTERDAM

33 HIRIEN PLANOAK: LYON

34 HIRIEN PLANOAK: ERROMA

35 HIRIEN PLANOAK: FLORENTZIA

36 HIRIEN PLANOAK: PALMA

37 HIRIETAKO ARAZOAK Ingurume-arazoak Gizarte-arazoak
Baliabide kontsumo izugarria Ura, energia… Hondakin asko sortu Airearen kutsadura Kutsadura akustikoa Hiriko mikroklima: berotegi-efektua Gizarte-arazoak Gizarte desberdintasun handiak Laugarren mundua Etxebizitza urriak + oso garestiak

38 POPULATZEA ETA HIRIA 5. GAIA DBH 2

39 POPULATZEA Biztanleak lurralde batean kokatzea eta hedatzea Faktoreak
Naturala Ibaia, klima epelak eta erliebe lauak Historikoa Garrantzitsuak, aintzina-aintzinakoak direlako Sozioekonomikoa Meategiak, fabrikak…

40 POPULATZE LANDATARRA Bi mota: Bildua Sakabanatua
Herri handi nahiz txiki Gehienbat lurralde lehorretan + ibaien inguruan Etxeak multzokaturik Herri muinoa mendixketan (gaztelua) Herrigunean: Udaletxea, dendak, ospitaleak, epaitegiak… Sakabanatua Herri txiki-txikiak Gehienbat eskualde hezeetan + orografia malkartsua Etxe banaka batzuk Laborantza-lurrak, basoak eta larrak

41 POPULATZE HIRITARRA Bi mota: Hiri txikiak Hiri handiak
biztanle Zerbitzu batzuk: institutua, ospitalea… Ekonomia-jarduera gehiena 1. sektorea Hiri handiak Metropoli-sareak Zerbitzu asko Ekonomia-jarduera gehiena 3. sektorea 2. sektorean ere aritzen dira

42 HIRIEN BILAKAERA EUSKAL HERRIAN
Kobre Aroan Herrixka txikiak Egitura txikia Brontze Aroan Herrixkak handituz Gune garaietan Harresiz inguratuta Burdin Aroan Gehiago hasi: 100 etxebizitzatik gora Erromatarren garaian Toki estrategikoetan Erdi Aroko hirien oinarria

43 HIRIEN BILAKAERA EUSKAL HERRIAN
Erdi Aroan Hirigintza-prozesua garatu Aro Modernoan Modu orekatuan hazi Asko harresitik kanpo hedatu Azpiegiturak sortu XIX. Mendearen bigarren erdian Berregituratu Harresiak bota = hazkundea eusteko Zabalguneak eraikin Asko hazi; modu desorekatuan Fabrikak, etxebizitzak… Gaur egun Zaharberritze-jarduerak Oinezkoentzako guneak, turismo-azpiegiturak… Kultura- eta historia-ondarea sustatu

44 ORAINGO HIRIEN JOERA Hiri tertziarizatuak Hedatzen Arazoak
3. sektoreak gero eta garrantzia handiagoa Fabrikak desagertu = periferia aldatu Etxebizitzak, merkataritza-guneak, bulegoak… Turismoa, kultura eta aisialdi zerbitzuak eskaini Hedatzen Periferiak eta metropoli-areak Hiri txikiagoetara = prezio + bizi-baldintza hobeak Landa-eremua hiritartu Aldaketa handiak paisaian Puntako orduetan auto-ilarak Arazoak Bizilekuaren eta lantokiaren arteko urruntasuna (automobila) Zerbitzurik ez edo gainezka Ingurumen-arazoak