Lehen Mundu Gerra

GERRAREN AURREKARIAK (1890-1914) Alemaniaren politika XVIII. mendetik Europan Orekaren Teoria. Alemaniaren Batasunak (1870) oreka apurtu. 1890era arte Bismarcken politika realpolit. 1890etik aurrera Guilerrmo II.aren politika Weltpolit. II. Industrializazioa Hazkunde ekonomiko ikaragarria: hedapen eremua handitzeko beharra, merkatuak zabaltzeko eta lehengaiak lortzeko.

Kolonialismoa Nazionalismoa 1870tik aurrera inperialismoa gertatu: potentziek beste kontinenteak menperatu nahi. Nazionalismoa Gatazka nazionalistak: inperioaren nagusitasuna eta estatu gabeko nazioen aldarrikapenak. Alemaniaren politikaren, II. Industrializazioaren, Kolonialismoaren eta nazionalismoaren eraginez piztu Lehen Mundu Gerra.

BLOKEEN SORRERA (1890eko hamarkadatik aurrera) Aliantza Hirukoitza: Alemania, Austria-Hungaria eta Italia, Bismarcken diplomaziaren interesen arabera eratuak. Entente Hirukoitza: Erresuma Batua, Frantzia eta Errusia, Aliantza Hirukoitzeko erasoetatik babesteko sinatutako akordioen bidez eratua.

BALKANETAKO KRISIA XIX. Mendean Balkanak Otomandar Inperioaren kontrolpean Independentzia prozesuak Balkanak ezegonkortu. Austria-Hungariak Bosnia-Herzegobina eskuratu. 1912-1913ko gerran turkiarrak balkanetako penintsulatik bota. Ondorioak Errusiako interes estrategikoak: Mediterraneorako irteera. Serbiaren interes nazionalistak: Serbia Handia sortu. Austria-Hungariaren interes politikoak eta ekonomikoak.

BERRARMATZE POLITIKA Tentsioek eraginda armadak ikaragarri hasi Soldadutza ezarri Armadek, teknologia aldetik askoz ekipamendu hobea

LEGITIMAZIO IDEOLOGIKOA Berrindartze moral harrigarria Abertzaletasun sutsua indartu (Alemanian) Oztoporik ez gerra pizteko

GERRAREN HASIERA (1914ko ekainaren 28an) Frantzisko Fernando Artxidukeari Sarajevora egindako bidaian, bi atentatu jarri Serbiarren aldeko kide batek; Esku Beltz taldekoa Gerra abuztuaren hasieran deklaratu

GERRAREN BILAKAERA Gerrako aurkari nagusiak Gatazkaren faseak Aliantza Hirukoitza Entente Hirukoitza Gatazkaren faseak Mugimendu gerra Lubakietako gerra 1917. urteko gerra

ATZEGUARDIAKO GERRA Gerra ekonomia Milaka gizon eraman behar ziren gerra fronteetara eta horrek gastu handiak ekarri. Estatuak ekonomian parte hartzeko beharra Lehengaiak urritu, langile gehiago behar eta kontsumoa erregulatu. Emakumeak lantegietan lanean hasi, prezioek gora, merkataritza trukeak zorroztu eta maileguak eskatzen hasi. Herrialde neutralak eta Estatu Batuak Gerran eragina (hornitu).

GERRAREN AMAIERA (1918ko azaroaren 11n) Gerraren amaiera Rethondes hirian sinatu Potentzia aliatu garaileek eta Alemaniak. Alemanen armadan eta atzeguardian herritarren etsipena gehitzeak gerraren amaiera azkartu Ententekoen porrota Estatu Batuak gerran sartzetik eta Austro- Hungariaren gainbeheratik dator

GERRAREN AZTERKETA Heriotza asko Galera materialak Estatu nazional berrien sorrera Aldaketak nazioarteko harremanetan

BAKEAREN ANTOLAKUNTZA Printzipio nagusiak Lehen Mundu Gerrak garai berria hasi. Baldintza gogorrak ezarri Alemaniari. Europako mapa berriak eratu. Inperio kolonialak berriro banatu. Ez zen lan erraza izan bakea antolatzea.

Bake itunak Parisen bildutakoak Herrialde bakoitzaren interesak Clemenceau (Frantzia), Wilson ( Estatu Batuak), Lloyd George (Britainia Handia) eta Orlando (Italia). Herrialde bakoitzaren interesak Estatu Batuetako presidenteak 14 puntu aurkeztu, bi bereziki aipagarriak: nazionaltasunaren printzipioa ezartzea eta bakea mantenduko zuen erakundea sortzea; nazioen elkartea. Frantziak bi lehentasun zituen: Austro-Hungaria inperioa deusestatzea eta etsai zuen Alemania ahultzea. Britainia Handia Otomandar Inperioaren etorkizunaz eta britainiarren Ekialde Ertaineko presentziaz kezkatu. Italiak kosta Adriatikoko lurrak eskuratzeko nahia adierazi.

Nazio Elkartearen sorrera (1919) 1919an Parisko Biltzarra egin zen eta Nazioen Elkartea sortu. Bakea zihurtatzeko eta gatazkak konpontzeko eginbeharra zuen nazioarteko erakundea. Versaillesko Ituna (1919) Herrialde galtzaileekin sinatutako ituna. Alemaniari baldintza gogorrak ezarri.

Europako mapa berria Austria-Hungaria, Errusia eta Turkia galtzaileak. Frantzia, Italia eta Balkanetako zenbait herrialde irabazleak. Habsburgotarren Inperioa zatituta gelditu. Otomandar inperioak lurrak galdu. Europan estatu berriak sortu: Polonia eta Jugoslavia.

Naziotasun arazoa Etorkizuneko arazoak Nazioen independentzia errespetatzea, bertakoen hizkuntza eta kultura identitatearen arabera. Estatu berrien baitan gutxiengo nazionalak sortu. Beste arazo bat: muga aldaketak. Etorkizuneko arazoak Alemanak ez zeuden ados Ekialdeko mugekin. Inperioen zatiketen ondorioz sortutako estatu berriek ez zuten egonkortasunik.

Bidane Baskaran Eider Zuazo 1 BHS