Cap. XIII Sustantivos: 5ª declinación Adjetivos: Superlativo -issimus -a -um. Verbo: Imperfecto erat erant. Irregular: inf. velle; pres. ind. fert. Numerales: Ordinales 1-15; cardinales 11-12 18-19 (un-de-, duo-de-), 30, 60, 200, 300. Calendario romano (kalendae, nonae, idus). Ablativo y acusativo de tiempo: hora tertia, tres horas. Nom. + inf. con dicitur.
Sustantivos 5ª declinación SINGULAR PLURAL NOMINATIVO -ES VOCATIVO ACUSATIVO -EM GENITIVO -EI -ERUM DATIVO -EBUS ABLATIVO -E
ACER ACRIS ACRE ACRES ACRIA ACREM ACRIUM ACRI ACRIBUS ACRI (-E) MASC. FEMEN. NEUTRO MAS NOMINATIVO ACER ACRIS ACRE ACRES ACRIA ACUSATIVO ACREM GENITIVO ACRIUM DATIVO ACRI ACRIBUS ABLATIVO ACRI (-E)
INGENS INGENTES INGENTIA INGENTEM INGENTIS INGENTIUM INGENTI INGENS, -NTIS MASC FEMEN. NEUTRO MASC. NOMINATIVO INGENS INGENTES INGENTIA ACUSATIVO INGENTEM GENITIVO INGENTIS INGENTIUM DATIVO INGENTI INGENTIBUS ABLATIVO INGENTI (-E) [1]
Adjetivos: Superlativo -issimus -a -um. El grado superlativo de los adjetivos expresa la cualidad en alto grado. En latín se forma con los siguientes sufijos, todos declinados como adjetivos de la primera clase. -issimus, -a, -um: es el sufijo que utiliza la mayoría de los adjetivos (se añade al tema del adjetivo). -rimus, -a, -um: para los adjetivos terminados en -er (se añade directamente al nominativo singular masculino: pulcher, superl.: pulcherrimus). -limus, -a, -um: para adj. terminados en -lis (se añade al tema del adj., facilis, superl.: facillimus). El superlativo puede aparecer de forma absoluta (mons altissimus, 'una montaña altísima'), o de forma relativa (mons altissimus omnium montium, 'la más alta de todas las montañas'). El superlativo relativo puede expresar el segundo término de las siguientes formas: En genitivo (partitivo): mons altissimus omnium montium. Con ex + ablativo: mons altissimus ex omnibus montibus. Con inter + acusativo: mons altissimus inter omnes montes.
Comparativos y superlativos irregulares. POSITIVO COMP. SUPERIORIDAD SUPERLATIVO bonus (bueno) melior optimus malus (malo) peior pessimus magnus (grande) maior maximus parvus (pequeño) minor minimus
ALTISSIM- US, -A -UM -I -AE ALTISSIM-E, ALTISSIM-UM -AM -OS -AS MASC. FEM. NEUTRO NOMINATIVO ALTISSIM- US, -A -UM -I -AE VOCATIVO ALTISSIM-E, ACUSATIVO ALTISSIM-UM -AM -OS -AS GENITIVO ALTISSIM-I ORUM ARUM DATIVO ALTISSIM-O -O -IS ABLATIVO
FACILLIM-US, -A -UM -I -AE FACILLIM-E, FACILLIM-UM -AM -OS -AS MASC. FEM. NEUTRO NOMINATIVO FACILLIM-US, -A -UM -I -AE VOCATIVO FACILLIM-E, ACUSATIVO FACILLIM-UM -AM -OS -AS GENITIVO FACILLIM-I ORUM ARUM DATIVO FACILLIM-O -O -IS ABLATIVO
ACERRIM-US, -A -UM -I -AE ACERRIM-E, ACERRIM-UM -AM -OS -AS ACERRIM-I MASC. FEM. NEUTRO NOMINATIVO ACERRIM-US, -A -UM -I -AE VOCATIVO ACERRIM-E, ACUSATIVO ACERRIM-UM -AM -OS -AS GENITIVO ACERRIM-I ORUM ARUM DATIVO ACERRIM-O -O -IS ABLATIVO
Verbo: Imperfecto erat, erant. Irregular: inf. velle; pres. ind. fert. SISTEMA DE PRESENTE INDICATIVO IMPERATIVO INFINITIVO Pres Imperf Presente est sunt erat erant es este esse
vult velle volunt fert ferre ferunt INDICATIVO Pres INDICATIVO Pres INFINITIVO Pres vult volunt velle INDICATIVO INFINITIVO Pres fert ferunt ferre
Numerales: UNUS,A,UM - 1ª, 2ª Declinación Masculino Femenino Neutro Nominativo unus una unum Acusativo unum unam unum Genitivo unius Dativo uni Ablativo uno una uno DUO,DUAE,DUO - 1ª, 2ª Declinación Masculino Femenino Neutro Nom. duo duae duo Acusativo duos duas duo Genitivo duorum duarum duorum Dativo duobus duabus duobus Ablativo duobus duabus duobus
TRES,TRIA Masculino y femenino Neutro Nominativo tres tria Acusativo tres tria Genitivo trium trium Dativo tribus tribus Ablativo tribus tribus MILLE, MILIA Singular Plural Nominativo mille milia Acusativo mille milia Genitivo mille milium Dativo mille milibus Ablativo mille milibus 'Mille' en singular es invariable y funciona como adjetivo pero el plural 'milia' funciona como un sustantivo y se construye con genitivo. Así el latín dirá 'mille milites' pero 'tria milia passuum'.
ROMANAS ARÁBIGAS CARDINALES ORDINALES I 1 unus, -a, -um primus, -a, -um II 2 duo, -ae, -o secundus, -a, -um III 3 tres, tria tertius, -a, -um IV (IIII) 4 quattuor quartus, -a,-um V 5 quinque quintus, -a, -um VI 6 sex sextus, -a, -um VII 7 septem septimus, -a, um VIII 8 octo octavus, -a, -um IX 9 novem nonus, -a, -um X 10 decem decimus, -a, -um XI 11 undecim undecimus... XII 12 duodecim duodecimus... XIII 13 tredecim tertius decimus... XIV 14 quattuordecim quartus decimus... XV 15 quindecim quintus decimus... XVI 16 sedecim sextus decimus XVII 17 septendecim septimus decimus... XVIII 18 duodeviginti duodevicesimus... XIX 19 undeviginti undevicesimus... XX 20 viginti vicesimus... XXI 21 unus et viginti unus et vicesimus XXVIII 28 duodetriginta duodetricesimus... XXIX 29 undetriginta undetricesimus... XXX 30 triginta tricesimus XL (XXXX) 40 quadraginta quadragesimus... L 50 quinquaginta quinquagesimus LX 60 sexaginta sexagesimus... LXX 70 septuaginta septuagesimus... LXXX 80 octoginta octogesimus... XC 90 nonaginta nonagesimus... C 100 centum centesimus... CC 200 ducenti, -ae, -a ducentesimus... CCC 300 trecenti, -ae, -a trecentesimus...
Ablativo y acusativo de tiempo [REGLA: El ablativo indica el momento; el acusativo, la duración.] Quandō? (¿cuándo?, ¿en qué momento?) Cuando se desea expresar el momento o la época en que ocurre algo, se utiliza el ablativo temporal sin preposición (ablātīvus temporis). Suele expresarse con palabras de significado temporal (dies, nox, annus, hōra, mēnsis, etc): Quandō sōl altissimus est? Hōrā sextā vel merīdiē (XIII.106,107) Diē quīntō decimō post lūnam novam lūna plēna est (XIII.54) Nocte sōl nōn lucet, sed lūna et stēllae lūcent (XIII.46) Aestāte diēs longī sunt, ... Hieme... Verē... Autumnō... (XIII.87,89,92,94) Tempore antiquō Mārtius mēnsis prīmus erat (XIII.19) Un uso muy frecuente se encuentra en la forma de expresar las fechas claves del mes: Scrībēbam Tūsculī Kalendīs Iūniīs (XXIII, 30) Quamdiū? (¿durante cuánto tiempo?) La duración en el tiempo se expresa con acusativo sin preposición o, con menos frecuencia, con per + acusativo: Homō sānus nōnāgintā vel etiam centum annōs vivere potest (XIII.10) Cum per complūrēs mēnsēs vix tempus habuerim ad dormiendum... (XXXIII.95)
Nom. + inf. con dicitur. EXERCITIA 4, 5, 6, 10, 12, 13. Traducción: esta construcción no existe en castellano. Si intentamos hacer una traducción literal de estas oraciones: Pueri canere audiuntur = "los niños son oídos cantar" Socrates mortuus esse dicitur = "Sócrates es dicho haber muerto" nos damos en seguida cuenta de que esas frases son imposibles en castellano. Por eso hay que buscar otra posibilidad. La mejor traducción se consigue mediante una oración completiva o sustantiva, del mismo modo que traducíamos el otro tipo de oraciones de infinitivo. Hay una diferencia, sin embargo, entre ellas: en este caso el verbo principal hay que traducirlo en forma impersonal. "se oye cantar a los niños/que los niños cantan"; "se dice que Socrates murió/ha muerto“ EXERCITIA 4, 5, 6, 10, 12, 13.