LEHEN MUNDU GERRA (1914-1919)

AURKIBIDEA AURREKARIAK BLOKEEN SORRERA BALKANETAKO KRISIA BERRARMATZE POLITIKA/LEGITIMAZIO IDEOLOGIKOA GERRAREN HASIERA HIRU FASEAK ATZEGUARDIAKO GERRA GERRAREN AMAIERA GERRAREN AZTERKETA BAKEAREN ANTOLAKUNTZA

GERRARAKO BIDEAK (gerraren aurrekariak 1890-1914) Alemaniaren politika. -XVIII mendetik Europan Orekaren Teoria. Baina, Alemaniak oreka apurtu zuen: -Bismarcken politika realpoilt (bakea helburu aliantzen bidez) 1890ra arte. -Gillermo II.aren politika weltpolit (helburua: Alemaniaren nagusitasuna) 1890tik aurrera.

II. Industrializazioa. -Hazkunde ekonomikoaren ondorioz, merkatu eta lehengaiak lortzeko beharra egon zen. Hauek, herrialde berrietan aurkitu behar zituzten eta ondorioz, kolonialismoa. Kolonialismoa: -Lehia zegoen herrialdeak banatzerako orduan, denek nahi baitzuten zatirik aberatsena. Nazionalismoa: - Ideologia nazionalista hedatu zen: Inperioen nagusitasunagatik eta Estatu gabeko nazioak indepentzia aldarrikatzen zutelako.

BLOKEEN SORRERA ALIANTZA HIROKOITZA -Alemania, Austria-Hungaria eta Italia. *Aliantza naturala zuten (kultura medio). *Denek interes berberak Afrikan (Italia) eta Balkanetan. ENTENTE HIRUKOITZA -Ingalaterra, Errusia eta Frantzia. *Beste aliantzei aurre egiteko (Errusiak Balkanetan interesak, Frantziak Afrika iparraldean eta Ingalaterrak nolabaiteko pikea zuen merkataritza eta ekonomiagatik Alemaniarekin).

BALKANETAKO KRISIA Otomandar Inperioaren menpe zeuden. Baina, hau desegiten zegoenez, herrialde batzuetan Balkanekiko interesak piztu ziren: Errusiak interes estrategikoak zituen, Serbiak nazionalistak eta Austria-Hungariak politikoak eta ekonomikoak. Austria-Hungariak Bosnia-Herzegobina eskuratu zuen eta ondorioz, Errusia eta Serbia aliatu egin ziren Austria-Hungariaren kontra.

LEGITIMAZIO IDEOLOGIKOA BERRARMATZE POLITIKA Gerra momentu batetik bestera lehertuko zela eta berrarmatu egin ziren. Armadak ikaragarri hasi ziren eta soldadutza ezarri zen. Armada horiek teknologia aldetik ekipamendu askoz hobea zuten eta honek beste era bateko gerra ahalbidetu zuen.(kañoiak, trintxerak, hegazkinak…) LEGITIMAZIO IDEOLOGIKOA Abertzaletasun sutsua indartu zen. Nazioa defendatzea ondo ikusita zegoen ikuspuntu moraletik.

GERRAREN HASIERA 1914 1914ko ekainaren 28an, Austria-Hungariako artxidukea hil zuen Serbiar batek. Ondorioz uztailean Austriak ultimatuma jarri zion Serbiari. Serbiak ia ezarritako eskaera guztiak bete zituen arren Austriak gerra deklaratu zion (Alemania lagun zuela) Errusiak mobilizazio orokorra deitu zuen Serbiaren alde (uztailaren 30ean). Aliantzak kateatuz, gerra Europa osora zabaldu zen abuztuaren 4rako.

GATAZKAREN FASEAK LEHEN FASEA: MUGIMENDU GERRA Alemanek Schlieffen planari jarraituz gerra bizkorra antolatu zuten bi fronterekin. Ekialdean (Errusia) eta mendebaldean (Frantzia) Helburua: Mendebaldea garaitu ondoren indar guztia ekialdean jarri. Alemaniak porrot egin zuen.

BIGARREN FASEA: LUBAKIETAKO GERRA -Gerraren azken hilabeteetararte luzatu zen. Bi ezaugarri izan zituen: Fronteak egonkortu Lubakietan oinarritutako defentsa taktikak. -Honekin bi aldeen indarrak parez geratu ziren gerra azkarraren porrotaren ondoren. - Bataila garrantzitsuak: Sommeko gudua, Dardaneloetakoa…

HIRUGARREN FASEA: 1917.urtea -Berdintasun egoera nagusi. -Gertakariak: Fronte Errusiarraren gainbehera. Bake hitzarmena Alemaniarekin eta Brest –Litovskeko bakea. Estatu Batuak gerran sartu ziren blokeak desorekatuz.

ATZEGUARDIAKO GERRA GERRA EKONOMIA: -Gerrak gastu asko ekarri zituen eta lehengaiak urritzen ari ziren. Ondorioz, ekonomia eraldatu egin zen: emakumeak lanera, errazionamendu liburuxkak, prezioak gora eta maileguen eskaerak agertu ziren. ARAZO EKONOMIKOAri aurre egiteko: Estatuak zuzenean parte hartu behar izan zuen kapitalismoa baztertuz. HERRIALDE NEUTRALAK ETA ESTATU BATUAK benefiziatu egin ziren hornitze lanekin.

GERRAREN AMAIERA 1918 1918ko azaroaren 11an Rethondes hirian potentzia aliatu nagusiek eta Alemaniak sinatu zuten. Arrazoiak: Alemaniako herriak gobernua presionatu zuen gerrari amaiera emateko ( gastuen luzapena, hildako kopuru handia…) Estatu Batuen parte hartzea (oreka apurtu zuen aliantzetan).

GERRAREN AZTERKETA Galera demografiko eta materiala: Heriotza asko egon ziren. Gainera zenbait meategi, lur eta etxalde galdu ziren. Estatu berrien sorrera: Aldaketa instituzionalak egon ziren. Inperio galtzaileak zatituta gelditu ziren eta estatu berriak sortu ziren. Inperio handietan nazionalitate desberdinak zeuden eta independentzia aldarrikatzen zuten. Orduan gerrari esker independentzia lortu zuten. Aldaketak nazioarteko harremanetan: Europa ahuldu egin zen. Garai baten izandako nagusitasun ekonomikoa ere Estatu Batuen menpe gelditu zen eta erakunde berri bat sortu zen. ONUren antzekoa.

BAKEAREN ANTOLAKUNTZA Bakearen printzipio nagusiak: Alemaniarentzat baldintza gogorrak, Europako mapa berria eratu eta inperio kolonialak berriro banatu ziren. Bake itunak: Parisen bildutakoak: Lau protagonista nabarmen; Clemenceau (Frantzia), Wilson (Estatu Batuak), Lloyd George (Inglaterra) eta Orlando (Italia). Estatu Batuak 14 puntu aurkeztu zituen, 2 aipagarriak: nazionaltasuna ezartzea eta nazioen elkartea sortzea Frantzia: Austria-Hungaria deuseztatu eta Alemania ahuldu Inglaterra: Otomandar inperioaren etorkizuna eta Britainiarren presentzia Ekialde hurbilean Italia: Kosta adriatikoko lurrak anexionatu nahi izan zituen

NAZIO ELKARTEAREN SORRERA 1919an Parisko biltzarrean Nazioen Elkartea sortu zen. Negoziazioaren bidetik, bakea ziurtatzeko eta gatazkak konpontzeko egin beharra zuen nazioarteko erakundea.

VERSAILLESKO ITUNA 1919ko ekainaren 28an idatzi zuten, herrialde irabazleek eta Alemaniak. Bertan erabaki ziren Alemaniari ezarri behar zitzaizkion baldintzak: Lurren galera, desmilitarizazioa Rihn ibaiaren bi aldeetan…

EUROPAKO MAPA BERRIA Mapa guztiz aldatu zen. Herrialde irabazleek beraien interesen arabera banatu zituzten lurrak. Mapa berri honekin herrialde batzuk ez ziren gustura gelditu eta hau izan zen II. Mundu Gerra martxan jartzeko arrazoietako bat.