Lehen mundu gerra (1914-1919) Ainhara Osoro Alaitz Usandizaga

Arrazoiak 1890etik aurrera, lehiakortasun handia Europan: Kolonialismoa: Alemaniak ez zuen onartzen banaketa koloniala, beraz Frantzia eta Ingalaterraren kontra zegoen. 2.Industrializazioa: Hazkunde ekonomiko ikaragarria egon zen eta Alemaniaren eta Ingalaterraren arteko itsasoko merkataritzako lehia. Balkanetako gatazkak: Otomandar inperioa desegiten da eta inguruko herrialde guztiek Balkanak kontrolatu nahi izango dute. Errusia eta Serbia, Alemania eta Austria-Hungariaren kontra.

Arrazoiak Berrarmatze politika: Armadak asko hasi ziren, soldadutza ezarri zen, horregaitik militarrak bizkorrago mobilizatu. Aramadek teknologia aldetik ekipamendu askoz hobea, arma berriak. Abertsaletasun sutsua: Militarismoaren aurka gutxi azaldu ziren eta azaldu zirenak, alderdi sozialistetakoak. Abertsaletasun sutsua indartu, batez ere Alemanian, horregaitik ez zen oztoporik egon gerra hasteko.

Gerrako blokeak Aliantza hirukoitza: Alemania, Austria-Hungaria eta Italia. Entente hirukoitza: Erresuma Batua, Frantzia eta Errusia.

Gerraren hasiera 1914ko ekainaren 28an Austria-Hungariako artxidukea atentatu baten hil zuten Sarajevon, Serbiako talde batek. Gerra abuztu hasieran deklaratu: Austriak Serbiari ultimatuma jarri, Serbiak ez zuen bete eta Austriak Serbiari gerra deklaratu; Errusiak mobilizazio orokorra deitu zuen Serbiaren alde.

Gerrako aurkari nagusiak Gerraren bilakaera Gerrako aurkari nagusiak Europa guztiak parte hartu zuen gerran, Espainiak, Suitzak, Herbehereek eta Eskandinaviako herriak izan ezik. Turkia eta Bulgaria erdialdeko inperioekin bateratu. Grezia eta Errumania Ententean sartu. Koloniak, Estatu Batuak eta Japonia gerran sartu eta Europa mailako gerra zena mundu mailakoa bihurtu zen.

Gerraren bilakaera Gerraren faseak Lehen fasea (mugimendu gerra): Alemanek gerra bizkorra antolatu eta bi fronteetan aritu ziren, Frantziako frontean eta Errusiako frontea; Erresuma Batua berehala sartu zen gerran.

Gerraren bilakaera Bigarren fasea (lubakietako gerra): Fronteak egonkortu egin ziren eta lubakietan oinarritutako defentsa taktikak erabili zituzten. Horrek asko ahuldu bi aldeetako soldaduak eta asko hil. Hirugarren fasea (1917): Fronte Errusiarraren gainbehera eta Estatu Batuak gerran sartu ziren, potentzia aliatuekin interes ekonomiko asko zutelako.

Atzeguardiako gerra Atzeguardia: Frontetik urrun geratzen diren lurraldeak baina, gerraren eragina jasatzen dutenak. Gerran zeuden herrialde guztiak arazo berdinak izan zituzten: lehengaiak urritzen hasi zitzaizkien, gerrara joan zirenek utzitako lanetan aritzeko langileak behar zituzten eta kontsumoa erregulatu behar zuten. Ondorioz, emakumeak lantegietan lanetan hasi ziren, prezioak gora egin zuten eta maileguak eskatu behar izan zieten Estatu Batuarri.

Atzeguardiako gerra Estatuak zuzenean hartu behar zuen parte ekonomian gerraren demandari aurre egiteko. Gerran parte hartu ez zuten herrialdeak gerran parte hartzen zeuden herrialdeak hornitzen zituzten: armekin, lehengaien esportazioarekin…

Gerraren amaiera Amaiera, Rethondes hirian sinatu zuten 1918ko azaroaren 11an potentzia aliatu garaileek eta Alemaniak. Iraultza soziala sortzeko arriskua handitu: gizartea aldatu egin zen faxismotik sozialismora. Alemaniako armadak gerrako ontzidiak, hegazkinak eta arma astunak entregatu. Barne aldeko inperioen porrota: Austro-Hungariar inperioaren gainbehera.

Gerraren azterketa Heriotza asko: soldadu eta zibil asko hil ziren, Frantziak galdu zituen soldadu eta zibil gehien. Galera materialak: meategi eta nekazaritzako lur eta etxalde batzuk galdu. Estatu nazional berrien sorrera: Galtzaile izandako inperioak zatituta geratu, Austro-Hungariar inperioa eta Otomandar inperioa. Aldaketak nazioarteko harremanetan: Gerra hasi aurretik Europak zuen nagusitasun ekonomikoa gerra amaieran Estatu Batuek izango dute.

Bakearen antolakuntza Garai berria hasi zuen Lehen mundu gerrak, bake itunak sinatu zituzten. Itun horiek baldintza gogorrak ezarri zizkioten Alemaniari. Europako mapa berria hedatu zuten eta inperio kolonialak berriro banatu zituzten. Ez zen lan erraza izan bakea antolatzea. Itunik garrantzitsuena Versaillesko Ituna izan zen.

Versaillesko Ituna (1919ko ekainaren 28an) Itun hau herrialde aliatu garaileek eta Alemaniak sinatu zuten. Itun honetan erabaki zuten Alemaniari eta bere aliatuei ezarri behar zizkieten baldintza gogorrak, herrialde garaileentzako Alemania eta bere aliatuak ziren gerraren errudunak, horregaitik beraiek hartu behar zuten gerraren gastu guztien erantzukizuna. Alemaniari lurrak kendu zizkioten, Alsazia-Lorena Frantziari itzularazi zioten, koloniak galdu zituen, armada desegitera behartu zuten eta Renania desmilitarizatzera derrigortu zioten.

Versaillesko Ituna

Europako mapak 1914ko mapa 1919ko mapa