ABSOLUTISMORANTZ 14. GAIA DBH 2

ABSOLUTISMOA EUROPAN XVII.an Europa hainbat estatutan banaturik Bi dinastia Habsburgokoak: Espainiarrak Austriarrak Borboiak: Frantzian *Europan nagusiagoa Espainia *Frantzia indarrez kentzen saiatu Richelieu eta Mazarino kardenalak

HOGEITA HAMAR URTEETAKO GERRA Bi potentzien arteko gerrak ohikoak XVIIan: Erlijioa Dinastia Lurraldeetakoak (Politikoa) Alemaniako Inperioko Printzerriak arazo erlijioso eta politikoak zituzten Gatazkarik luzeena sortu: 30 urteetako gerra (1618-1648) Habsburgo familiak (enperadoreak) inperioa estatu zentralizatu eta monarkiko bihurtu nahi Espainia lagun Alemaniako printze protestanteek beren autonomia mantendu nahi = enperadoreen aurka egin Danimarka, Suedia eta Frantzia lagun

Habsburgokoak garaile = Westfaliako Bakea sinatu (1648an) Frantziaren eta Espainiaren arteko liskarrak jarraitu Pirinioetako Ituna sinatu arte (Filipe IV; 1659an)

MONARKIA ABSOLUTISTAK XVIIan Erregeek botere guztiez jabetu eta instituzio tradizionalei uko egin (gorteak, parlamentua…) Monarkia = estatua Baliabide ekonomiko guztiak monarkia indartzeko Frantzian Luis XIV (Eguzki erregea) Eskubide jainkotiarra Ez zuen erabakiak herri edo nobleziaren aurrean justifikatu beharrik Gobernu zuzena ezarri Berari bakarrik zegokion erabakiak hartzea Funtzionarioak izendatu gorteetan (kontseiluetako kideak eta idazkariak) eta lurralde-administrazioetan Helburua Frantzia hedatzea Gatazkak etengabeak aldameneko herrialdeekin

GAINBEHERALDIKO AUSTRIAR ERREGEAK XVIIan Espainian Filipe III (Lermako dukea), Filipe IV (Olivaresko konde-dukea) eta Karlos II Gainbeheraldiaren faktoreak: Ekonomikoak Hondamendi ekonomikoa = Amerikan ez zegoen ustezko metal preziaturik Merkataritza txarra = Pobreziaren hedapena Gudu eta funtzionarioak mantendu behar Moriskoak kanporatzean gudu etengabeak Demografikoak Heriotza-tasa altua Soldaduak erreklutatu Moriskoak kanporatu

Krisia Ideologiko eta erlijiosoak Politikoak Pertsonalak Garaiko pentsamoldeak garapena galarazi Elizaren errepresioak zientziaren garapena ekidin Politikoak 30 urteetako gerran lur batzuk galtzea Armen Batasuna (jaunen presioa) = Barne matxinadak Pertsonalak Karlos IIaren heriotza ondorengorik gabe Gorteek indarra galdu Gobernua balidoek/begikoek osatu (boterea delegatzea) Krisia Olivaresko kondea-dukeak hispaniar nagusigoa ezarri nahi Armen Batasuna proposatu Proiektu bateratzailea = Estatu bakar bat osatu (Gaztelako lege eta erakundeekin) Erresumek soldaduak eman Zerga gehiago ordaindu Matxinadak sortu: Katalunian Guerra dels Segadors, Portugalen, Napolin, Aragoin, Valentzian eta Andaluzian

Karlos II ondorengo gabe hil Bi hautagai: Austriako Karlos artxidukea Filipe Anjoukoa, Borboikoa 1701an Filipe V bihurtu (Frantziako tronuaren oinortza-eskubidea; Fr eta Esp batu nahi) 1702an gerra Borboikoei = hispaniar erresumak elkarren aurka Gaztela Anjouko Filiperen aldea Aragoi Karlos Austriakoaren alde *1707an Austriakoak galdu Almansako Guduan = Aragoi + Valentziak foru eta instituzioak galdu

EKONOMIA XVIIan ekonomiak goreneko maila Koloniak ustiatu Lehengaiak lortu Europako herrialdeek dinamismo ekonomiko desberdina *Ez zituzten barneko industria bultzatu (Holanda eta Ingalaterrak bai)

URREZKO MENDEA (ARTEA) Literatura eta arteak Elizaren eta monarkiaren absolutismoaren boterea eta ideiak islatu Garaiko gizartearen errealitatea erakutsi Literaturan pikareskoa: errealitatea gordintasunez irudikatu Idazleak: Cervantes = Don Quijote Quevedo = El buscón Gongora Antzerkian: Lope de Vega = Fuenteovejuna, El perro del Hortelano Calderón de la Barca = El alcalde de ZAlamea, La vida es sueño

ZIENTZIAN Zientzia modernoaren oinarriak ezarri = behaketa eta esperimentazioa = enpirismoa (Francis Bacon) René Descartes (filosofo frantsesa) = arrazionalismoa aldarrikatu Matematikariak Isaac Newton Gottfried Leibniz Fisikan Galileo Galilei Astronomian Johannes Kepler Asmakizunak Teleskopioa Mikrospopioa Barometroa Termometroa

BARROKOA Ezaugarri nagusiak: Irrazionala, alegiazkoa, gehiegikeria bilatu Harritzeko eta hunkitzeko nabarmenkeriarako joera (lan ikusgarriak) Mugimendu eta argiak nahasi Kurba eta forma geometriko konplexuak, tentsioa, gai dramatikoak eta argi-itzalen jokoak erabili

BORROMINI

SAN PEDRO PLAZA

SAN PEDRO BASILIKA

BALDAQUINO

BERNINI

REMBRANDT

VELAZQUEZ

Euskal Herrian: XVII. soila eta uniformea XVIII. aberatsagoa eta joriagoa Loiolako San Ignazio basilika Ezaugarriak: Erlijiotasuna: sentipen erlijiosoa goresteko joera Apaingarriz jositako elizak/katedralak Pertsonaia erlijiosoen estasiak islatu (eskultura/pintura) Errealismoa: xehetasunez beterik, zehatzak, batzuetan gordinak

LOIOLA